Wda (rzeka)

Wda, inaczej Czarna Woda (niem. Schwarzwasser) – rzeka w północnej Polsce, lewy dopływ Wisły.

Wda

Most kolejowy na Wdzie w okolicach Świecia
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Rzeka
Długość	198 km
Powierzchnia zlewni	2325 km²
Średni przepływ	6,52 m³/s (przy ujściu)
Źródło
Miejsce	Krążno okolice Osławy-Dąbrowy
Wysokość	146 m n.p.m.
Współrzędne	54°05′57″N 17°36′34″E
Ujście
Recypient	Wisła
Miejsce	Świecie
Wysokość	23,1 m n.p.m.
Współrzędne	53°24′42″N 18°28′45″E
Szlak 198,0 Jezioro Krążno 146 m n.p.m. 195,0 Jezioro Wieckie 187,3 Jezioro Fiszewo 183,0 Jezioro Lubiszewskie 179,0 Lipusz 169,7 Jezioro Schodno 166,2 Trzebiocha 160,5 Jezioro Słupinko 160,4 Jezioro Radolne 157,0 Jezioro Wdzydze 151,0 Borsk 150,0 Kanał Wdy 147,0 Bąk 139,5 Wojtal 135,1 Studzienicka Struga 131,0 Niechwaszcz 130,0 Czarna Woda 87,0 Wda 77,6 Kałębnica 75,1 Święta Struga 69,0 Łuby 62,2 Błędno 50,0 Stara Rzeka 41,8 Tleń 41,8 Prusina 41,0 Jezioro Żurskie 34,5 Wałkowiska 32,0 Żur 26,0 Jezioro Gródkowskie 11,5 Wyrwa 11,5 Struga Wyrwa 8,0 Świecie 0 → Wisła Świecie Dolina Fordońska 23 m n.p.m.
Położenie na mapie Polski źródło ujście

Rzeka ma 198 km, a powierzchnia dorzecza 2325 km². Ma początek na Równinie Charzykowskiej, gdzie wypływa z jeziora Krążno w pobliżu wsi Osława-Dąbrowa koło Bytowa. Przepływa przez tzw. kaszubską wielką wodę (jeziora Wdzydze, Gołuń, Radolne, Słupinko i Jelenie). Następnie płynie przez Bory Tucholskie. Uchodzi do Wisły w okolicach Świecia.

Kajaki na Wdzie.

Wda na Górskim Moście zaraz za śluzą

Rzeka ma charakter nizinny. Dno jest piaszczyste, z licznymi głazami narzutowymi w korycie. Rzeka silnie meandruje, przerzucając swoje wody z jednej strony doliny na drugą. Ze względu na swą zmienność (od górskiego potoku do szerokiej, wolno płynącej rzeki), zakola, często wysokie, a miejscami urwiste, zalesione brzegi oraz przełomy, stanowi jeden z najbardziej atrakcyjnych w kraju szlaków kajakowych. Organizowany jest tu na przełomie stycznia i lutego Ogólnopolski Zimowy Spływ Kajakowy.

Nazwa „Czarna Woda”, funkcjonująca również w niemieckiej tradycji nazewniczej, wzięła się prawdopodobnie od barwy wód rzeki: ciemnych, a czasami wręcz czarnych. Na zabarwienie wód wpływ miały (lub mieć mogły) takie czynniki, jak zabagnione brzegi, liczba związków mineralnych niesionych przez wodę, a także dopływ ścieków ze smolarni, istniejących nawet do XIX wieku w przyległych do rzeki wsiach i przysiółkach.

Na Wdzie znajduje się 6 elektrowni wodnych: w Wojtalu, we Wdeckim Młynie, w Żurze, Gródku, Kozłowie oraz Świeciu Przechowie.

W 1840 rozpoczęto budowę kanału Wdy o szerokości 6 m. Budowa trwała 6 lat i kosztowała 1,2 mln marek.

Ochrona przyrody

Ponad 30% długości Wdy leży na obszarach objętych ochroną przyrody. Są to tereny parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody:

• Wdzydzki Park Krajobrazowy
  • Rezerwat przyrody Trzebiocha (projektowany)
  • Rezerwat przyrody Wyspy na jeziorze Wdzydze (projektowany)
  • Rezerwat przyrody Wyspa Ostrów Mały (projektowany)
• Rezerwat przyrody Kręgi Kamienne w Odrach
• Rezerwat przyrody Krzywe Koło w Pętli Wdy
• specjalny obszar ochrony siedlisk Sandr Wdy

Zobacz też

• Czarna Woda (miasto)
• Rezerwat przyrody Krzywe Koło w Pętli Wdy
• Rzeki w Polsce

Bibliografia

• Roman. Janusiewicz: Wda: Lipusz-Świecie: szlak kajakowy: 1:60 000 = Wda Stromabwärts = Wda river fairway. Wrocław: Wydawnictwo Kartograficzne Eko-Graf, 2005. ISBN 83-86645-68-7.brak strony w książce
• Przemysław. Jujka: Bory Tucholskie : informator krajoznawczy: mapa turystyczna : 1:75 000. Warszawa: Wydawnictwo „Demart” Wp. z o.o., 2006. ISBN 83-74271-18-3.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Archiwalne zdjęcia rzeki w bibliotece Polona