Wełniak (roślina)
Wełniak (Bombax L.) – rodzaj drzew z rodziny ślazowatych. Obejmuje 8 gatunków[4][5]. Rośliny te występują w tropikalnej części Afryki, Azji i Australii[6].
.jpg) Wełniak azjatycki | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
wełniak |
| Nazwa systematyczna | |
| Bombax Linnaeus Sp. Pl. 511. 1 Mai 1753[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
B. ceiba Linnaeus[3] | |
Drzewa te sadzone są jako ozdobne, stanowią źródło lekkiego drewna i kapoku – lekkiego puchu nasiennego[5]. Szczególne znaczenie użytkowe ma wełniak azjatycki zwany też malabarskim[7][5]. Często sadzony jest jako drzewo cieniodajne w parkach i przy ulicach[7]. Stanowi istotne źródło kapoku (w naturze wykorzystywanego też przez mrówki Dolichoderus bispinosus do budowy ich mrowisk), z drewna sporządza się łodzie i zapałki[5], jest ono też wykorzystywane jako budulec konstrukcji podwodnych (nad wodą jest nietrwałe)[8]. Kwiaty tego gatunku są jadalne, a roślina wykorzystywana jest też jako lecznicza (w tym uznawana za afrodyzjak[5], żywica działać ma ściągająco i przeciwzapalnie)[5][7]. Z cierni Bombax buonopozense wykonywane są bierki szachowe[5].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Drzewa zrzucające liście, czasem z pniem pokrytym grubymi cierniami[6].
- Liście
- Dłoniastozłożone, z 5-9 całobrzegimi listkami[6], z których środkowy jest większy od pozostałych[4]. Zrzucane w porze suchej[6].
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo lub skupione w wierzchotkowatych kwiatostanach w kątach liści[6]. Szypułki z trzema, szybko odpadającymi liśćmi podkwiatowymi[4]. Kwiaty dość okazałe[4], z kielichem kubeczkowatym lub rurkowatym, o brzegu uciętym lub głęboko podzielonym na łatki, czasem od zewnątrz ogruczolonym, odpadającym. Płatki korony kwiatu owalne, zwykle nieco asymetryczne. Pręciki bardzo liczne – od 70 do ponad 900, u nasady zrosłe, wyżej z wolnymi, długimi nitkami. Zakończone nerkowatymi lub owalnymi główkami składającymi się z pojedynczych pylników. Zalążnia pięciokomorowa z licznymi zalążkami, zwieńczona podzielonym na łatki lub całobrzegim znamieniem[6][4].
- Owoce
- Drewniejące torebki otwierające się 5 klapami, w środku z trwałą kolumienką, zawierające liczne nasiona otoczone mniej lub bardziej obfitym u różnych gatunków puchem[6][4].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
W systemach APG z końca XX i XXI wieku jest to rodzaj z podrodziny wełniakowych Bombacoideae w obrębie ślazowatych Malvaceae[2][9]. W dawniejszych systemach klasyfikacyjnych wełniakowe podnoszone były zwykle do rangi rodziny wełniakowatych Bombacaceae[10]. Z rodzaju wyodrębniane są dawniej tu zaliczane rośliny z rodzaju Rhodognaphalon (Ulbr.) Roberty[5].
- Wykaz gatunków[4]
- Bombax albidum Gagnep.
- Bombax anceps Pierre
- Bombax blancoanum A.Robyns
- Bombax buonopozense P.Beauv.
- Bombax cambodiense Pierre
- Bombax ceiba L. – wełniak azjatycki
- Bombax costatum Pellegr. & Vuillet
- Bombax insigne Wall.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-06-02] (ang.).
- ↑ a b Bombax. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-06-02].
- ↑ a b c d e f g Bombax L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-06-02].
- ↑ a b c d e f g h David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 121, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g K. Kubitzki, C. Bayer (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. V. Flowering Plants. Dicotyledons. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2003, s. 272. ISBN 3-540-42873-9.
- ↑ a b c Jolanta i Karol Węglarscy: Rośliny dalekiej Azji. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2006, s. 156. ISBN 83-60247-27-7.
- ↑ A brief introduction to Bombax ceiba Linn
- ↑ Genus: Bombax. Germplasm Resources Information Network (GRIN), United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 961. ISBN 83-214-1305-6.