Wikipedia

Wendelin Dziubek

Pedagog, działacz społeczny

Wendelin Dziubek (ur. 4 marca 1897 w Jabłonce, zm. 25 stycznia 1939 w Podwilku) – nauczyciel, działacz patriotyczny, regionalny i społeczny, sygnatariusz Układu Chyżniańskiego (1918), w latach 1919–1920 organizator i dowódca Legii Spisko-Orawskiej oraz Tajnej Organizacji Wojskowej.

Wendelin Dziubek
Data i miejsce urodzenia

4 marca 1897
Jabłonka

Data i miejsce śmierci

25 stycznia 1939
Podwilk

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Srebrny Krzyż Zasługi Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Krzyż Legionowy Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej
Nagrobek Wendelina Dziubka na cmentarzu w Jabłonce

Życiorys edytuj

Wendelin Dziubek uczęszczał do gimnazjów w Trzcianie i Ostrzyhomiu, gdzie zdał maturę. Od 1912 roku był aktywnym członkiem powstałego w Jabłonce Towarzystwa Miłośników Języka Ojczystego, zrzeszającego orawską młodzież, uczącą się w szkołach węgierskich, a chcącą poznawać literacki język polski. W 1913 roku brał udział w zjeździe Związku Podhalan w Czarnym Dunajcu, a w roku następnym w Dniu Spisko-Orawskim w Zakopanem[1]. Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany i po odbyciu przeszkolenia oficerskiego wziął udział w działaniach wojennych w składzie 15 pułku huzarów[1]. Do Jabłonki powrócił pod koniec 1918 roku.

Lata 1918-1920 edytuj

Po zgłoszeniu się do dyspozycji dowódcy oddziałów podhalańskich w Nowym Targu, podpułkownika Andrzeja Galicy, otrzymał rozkaz objęcia oddziału i obsadzenia nim terytorium Górnej Orawy. W okresie świąt Bożego Narodzenia 1918 roku jego żołnierze starli się z wojskami czesko-słowackimi w rejonie wsi Chyżne skutecznie broniąc wsi i zmuszając napastników do wycofania się do Trzciany. Wobec coraz trudniejszej sytuacji wojsk polskich w wojnie polsko-bolszewickiej, Po 13 stycznia 1919 roku jego oddział otrzymał rozkaz wycofania się z Górnej Orawy. Od lutego Wendelin Dziubek podjął propolską działalność w regionie, korzystając z poparcia powstałego w Krakowie Narodowego Komitetu Obrony Spisza i Orawy, któremu przewodniczył Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Do 16 marca zakończył organizację Legii Spisko-Orawskiej, funkcjonującej w ramach Pułku Strzelców Podhalańskich, a opartej na pochodzących z Orawy i Spisza byłych żołnierzy armii austro-węgierskiej, którzy musieli uciekać z terenów okupowanych przez Czechosłowację i został jej dowódcą. W 1920 r. zorganizował, w części w oparciu o żołnierzy z Kompanii Orawskiej Legii Spisko-Orawskiej, Tajną Organizację Wojskową, która miała zaprzysiężonych ponad 600 członków w 36 orawskich miejscowościach. TOW miała na celu wspieranie polskich starań o Górną Orawę i wzięła czynny udział w przygotowaniach do plebiscytu na spornych obszarach. Do jej głównych zadań należała działalność propagandowa na rzecz Polski, organizacja i ochrona spotkań z ludnością, wieców i zebrań. Kilkakrotnie dochodziło przy tym do starć z członkami podobnych formacji działającej po stronie czesko-słowackiej. Po rezygnacji z plebiscytu i ustaleniu przebiegu granicy przez Radę Ambasadorów, TOW brała udział w zajmowaniu przyznanych Polsce wiosek, po czym uległa rozwiązaniu[1][2].

Wendelin Dziubek wziął udział w walkach wojny polsko-bolszewickiej, gdzie został ranny, a później przeniesiony do rezerwy w stopniu porucznika.

Okres międzywojenny edytuj

8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 1681. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[3][4]. W 1922 posiadał przydział w rezerwie do 80 Pułku Piechoty w Słonimie[5], a od następnego roku do 69 Pułku Piechoty w Gnieźnie[6][7]. W 1934 posiadał przydział w rezerwie do 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu[8].

Po zwolnieniu z wojska ukończył seminarium nauczycielskie i został kierownikiem szkoły powszechnej w Gęstych Domach (obecnie część Jabłonki). 22 listopada 1924 roku ożenił się ze Stanisławą Rączkówną, koleżanką ze studiów. Z jego inicjatywy we wsi powstały ogniska Towarzystwa Szkoły Ludowej i Związku Nauczycielstwa Polskiego, których został prezesem. Zorganizował prace przy budowie Domu Ludowego, w którym 17 lipca 1929 roku uroczyście witał prezydenta Ignacego Mościckiego podczas jego wizyty na Orawie. W 1931 roku był jednym z organizatorów Związku Spisko-Orawskiego i członkiem jego zarządu do przekształcenia w Związek Górali Spisza i Orawy w roku 1936. Na początku roku szkolnego 1933/34, wskutek zatargu z wójtem Janem Sikorą, został służbowo przeniesiony do Odrowąża.

Zmarł w styczniu 1939 roku w Podwilku i został pochowany na cmentarzu parafialnym w rodzinnej Jabłonce. Pogrzeb miał charakter orawskiej manifestacji patriotycznej, „był manifestacją żalu i uznania jego zasług”, przybyły nań „liczne tłumy miejscowej ludności, młodzież szkolna z nauczycielstwem, delegacje ze wszystkich wsi orawskich, ludność i dzieci z Odrowąża, reprezentacje władz powiatowych z Nowego Targu, przedstawiciele ZNP, duchowieństwo ze Spisza i Orawy”. Depesze kondolencyjne nadesłali m.in. wojewoda śląski – dr Michał Grażyński i rektor Akademii Górniczo-Hutniczej z Krakowa – prof. Walery Goetel[1].

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

Jedna z ulic Jabłonki nosi imię Wendelina Dziubka[2][11].

Upamiętniony jest na Pomniku Niepodległości w Podsarniu, odsłoniętym 23 listopada 2018 r. przez Prezydenta Andrzeja Dudę[12][13][2] oraz tabliczką na Murze Orawskich Ojców Niepodległości w Lipnicy Wielkiej, odsłoniętym 4 lipca 2020 r.[2]

Przy jego grobie w Jabłonce, w dniu Święta Niepodległości organizowany jest uroczysty orawski apel poległych.[2].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g WTL: 125 rocznica urodzin Wendelina Dziubka. Podhale Region, 2022-03-04. [dostęp 2022-12-02]..
  2. ↑ a b c d e Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924. Lipnica Wielka: Stowarzyszenie Lipnica Wielka na Orawie, 2020, s. 110-113 (biogram Wendelina Dziubka). ISBN 978-83-960626-0-4..
  3. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 502, jako Wincenty Dziubek.
  4. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 441, tu także, jako Wincenty Dziubek.
  5. ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 60, jako Wincenty Dziubek.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 324.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 287.
  8. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 16, 572.
  9. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości” - zamiast uprzednio nadanego Medalu Niepodległości (M.P. z 1934 r. nr 27, poz. 41).
  10. ↑ M.P. z 1929 r. nr 161, poz.406 „za zasługi około przyłączenia Spisza i Orawy do Polski”.
  11. ↑ Położenie ulicy Wendelina Dziubka na planie Jabłonki openstreetmap.org.
  12. ↑ Wystąpienie podczas uroczystości odsłonięcia pomnika w Podsarniu. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent.pl, 2018-11-23. [dostęp 2022-10-25]..
  13. ↑ „Dzisiaj jest dla nas oczywiste ‒ tu, w Podsarniu ‒ że to Polska”. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent.pl, 2018-11-23. [dostęp 2022-10-25]..

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wendelin_Dziubek&oldid=73178109”