Wikipedia

Werbena

Werbena, witułka (Verbena L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny werbenowatych. Obejmuje ok. 150 gatunków[5]. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy[5], przy czym najbardziej zróżnicowane są na obu kontynentach amerykańskich, zwłaszcza w Ameryce Południowej i Środkowej. W Europie rosną dwa gatunki[6][7], z czego w Polsce jeden – werbena pospolita, w. lekarska (V. officinalis), będąca przy tym zadomowionym antropofitem[8]. Niektóre gatunki zostały rozprzestrzenione i stały się inwazyjne w różnych częściach świata[7] (np. V. rigida i V. bonariensis)[6]. Rośliny te w większości rosną na terenach trawiastych[7].

Werbena
Ilustracja
Morfologia (werbena pospolita)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

werbenowate

Rodzaj

werbena

Nazwa systematyczna
Verbena L.
Sp. Pl. 18. 1753
Typ nomenklatoryczny

Verbena officinalis L.[3]

Synonimy
  • Glandularia J. F. Gmel.
  • Shuttleworthia Meisn.[4]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Werbena pospolita
Werbena pokrzywolistna

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, przy czym popularna werbena ogrodowa (V. hybrida) pochodzenia mieszańcowego jest współcześnie przenoszona do rodzaju Glandularia[7]. Do gatunków ozdobnych z tego rodzaju należą: werbena żyłkowana, patagońska i oszczepowata[9][10][8]. Werbena pospolita stosowana była także w ziołolecznictwie i miała znaczenie magiczne. V. litoralis wykorzystywana jest w Urugwaju do kontroli płodności[6].

Morfologia edytuj

 
Verbena litoralis
Łodyga
Rośliny jednoroczne, byliny i półkrzewy pokryte zwykle szorstkimi włoskami i osiągające do 1,5 m wysokości[7].
Liście
Naprzeciwległe, szorstkie, głęboko wcinane lub pierzaste[7].
Kwiaty
Zebrane na szczytach pędów w kwiatostany spłaszczone od góry lub kłosopodobne. Kielich z 4 lub 5 zrośniętych działek, krótki. Korona kwiatu z 4 lub 5 płatków, u dołu zrośniętych w krótszą lub dłuższą rurkę. Łatki podobnej wielkości, barwy białej, liliowej, różowej do czerwonej. Pręciki 4 w dwóch parach, czasem tylko dwa. Zalążnia górna, czterokomorowa, w każdej komorze z pojedynczym zalążkiem. Szyjka słupka długa i zakończona nierówno podzielonym widlasto znamieniem[7].
Owoc
Rozłupnia rozpadająca się na cztery rozłupki[7].

Systematyka edytuj

Rodzaj z rodziny werbenowatych Verbenaceae z plemienia Verbeneae[6]. Dzielony jest na trzy sekcje (Amphepeiros, Verbena i Verbenaca) oraz kilkanaście serii[4]. Wiele gatunków dawniej zaliczanych do rodzaju Verbena, zostało w nowszych ujęciach taksonomicznych przeniesione do innych rodzajów (Aloysia, Glandularia, Junellia, Lippia, Mulguraea, Phyla, Priva, Stachytarpheta)[4].

Wykaz gatunków (zweryfikowane według The Plant List)[11][10]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
  4. ↑ a b c Genus: Verbena L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-02-12].
  5. ↑ a b Verbena L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-06-21].
  6. ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 962, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 267. ISBN 0-333-74890-5.
  8. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 199, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  10. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 193. ISBN 978-83-925110-5-2.
  11. ↑ Verbena. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-02-12].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Werbena&oldid=72986381”