Werdomicze
Werdomicze[1] (biał. Вердамічы; ros. Вердомичи; hist. również Wierdomicze[2]) – agromiasteczko na Białorusi, w rejonie świsłockim obwodu grodzieńskiego, około 12 km na wschód od Świsłoczy.
_(2).jpg) Pałac Tołłoczków na rysunku Napoleona Ordy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
185 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 1513 |
| Kod pocztowy |
231972 |
| Tablice rejestracyjne |
4 |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 53°01′44,4″N 24°16′31,8″E/53,029000 24,275500
| |
Znajduje tu się rzymskokatolicka kaplica filialna parafii św. Jana Chrzciciela w Mścibowie.
Historia edytuj
Wieś szlachecka położona była w końcu XVIII wieku w powiecie wołkowyskim województwa nowogródzkiego[3].
Werdomicze należały na początku XIX wieku do majątku Janopol będącego dziedzictwem rodziny Tołłoczków herbu Pobóg. W latach 20. XIX wieku Julian Tołłoczko przeniósł tu dwie rodziny chłopskie (Czyżyków i Bogdanowiczów) w celu wykarczowania tutejszego lasu pod przyszłą siedzibę. Po nim tutejsze ziemie odziedziczył jego syn, Edward (1840–1912), a po Edwardzie – jego syn Julian Witold (1864–1922). Ostatnim właścicielem tych dóbr był syn Juliana Witolda, Stanisław (1905–1986)[2][4]. Pod koniec XIX wieku majątek Werdomicze liczył 454 dziesięcin ziemi, a cały klucz Janopol – 3221 dziesięciny[5].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Werdomicze, wcześniej wchodzące w skład województwa nowogródzkiego Rzeczypospolitej[2] znalazły się na terenie guberni słonimskiej (1796), litewskiej (1797–1801), a później grodzieńskiej (1801–1915) Imperium Rosyjskiego. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Werdomicze wróciły do Polski, należały do gminy Mścibów powiatu wołkowyskiego województwa białostockiego. Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[6].
W 2009 roku w Werdomiczach mieszkało 418 osób[7]. W agromiasteczku funkcjonują: szkoła średnia, klub, biblioteka, przychodnia zdrowia i poczta.
Pałac edytuj
Julian Tołłoczko, po wykarczowaniu lasu, wybudował tu około 1830 roku duży, murowany, parterowy, zwrócony na południe dwór, na planie prostokąta o długości około 40 m. Od strony północnej, na skutek spadku terenu dwór miał dwie kondygnacje, dolna z nich od frontu była tylko sutereną. Dwór około połowy XIX wieku został rozbudowany, przyjmując formę pałacu: dobudowano parę dużych skrzydeł, werandę, wieżę (którą później podwyższono, a na jej szczycie urządzono drewnianą altankę widokową)[2].
Ostatnią przebudowę pałacu zrealizowano w 1905 roku według projektu krakowskiego architekta Tadeusza Stryjeńskiego: w jej ramach przed starszą częścią domu dobudowano dziesięciokolumnową galerię poprzedzoną centralnym portykiem, którego półkolisty szczyt był wsparty na dwóch parach kolumn. Przebudowano również wnętrze; w 1914 roku znajdował się tu m.in. ogród zimowy z wyjściem na boczny taras[2]. Łącznie w pałacu było 99 izb[8].
Na ścianach wisiało wiele cennych obrazów, m.in. Madonna z Dzieciątkiem przypisywana szkole Murilla, dwa obrazy Januarego Suchodolskiego: Piorun bijący w stado koni i Przejście Czarnieckiego przez morze, Konie na pastwisku Józefa Męciny-Krzesza[2].
Przed frontem pałacu rozciągał się wielki gazon. Naprzeciw domu stała grupa starych drzew, w tym wiąz o średnicy pnia równej 2 m. Po stronie zachodniej – oficyna, a po wschodniej – brama wjazdowa. Park krajobrazowy miał powierzchnię 11 km. W parku były stawy i groble z mostkami. Na jednym ze stawów była wysepka, do której prowadził mostek. Dalej za bramą stała kwadratowa, dwukondygnacyjna lodownia z około 1830 roku[2]. W parku łącznie było co najmniej 47 gatunków drzew[8]. Jego resztki z alejami istnieją do dziś[9][10].
Pałac w Werdomiczach wraz z całym urządzeniem został spalony 15 sierpnia 1915 roku przez cofające się wojska rosyjskie. Do dziś zachowały się ruiny wielu zabudowań gospodarczych[9].
Już poza obrębem właściwego parku, w brzozowym gaju był cmentarz powstańców styczniowych z 1863 roku. W tym miejscu w 1905 roku wzniesiono neogotycką kaplicę według projektu Tadeusza Stryjeńskiego[2]. Kaplica ta przetrwała do dziś, została wyremontowana w latach 90. XX wieku[9].
Majątek w Werdomiczach jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].
Przypisy edytuj
- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2013, s. 84. ISBN 978-83-254-1988-2.
- ↑ a b c d e f g h i Wierdomicze, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 396–399, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 97.
- ↑ Marek Minakowski: Profil Stanisława Tołłoczki. Wielka genealogia Minakowskiego. [dostęp 2016-01-31].
- ↑ Werdomicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 223.
- ↑ Werdomicze, agromiasteczkona stronie Radzima.net. [dostęp 2016-01-31].
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności – 14 października 2009. [dostęp 2016-01-31].
- ↑ a b Вердомичи, усадьба Толлочко. W: Анатолий Тарасович Федорук: Садово-парковое искусство Белоруссии. Mińsk: Ураджай, 1989. ISBN 5-7860-0086-9. [dostęp 2016-01-31]. (ros.).
- ↑ a b c Вердомичи. Глобус Беларуси. [dostęp 2016-01-31]. (ros.).
- ↑ Wierdomicze na stronie Radzima.org. [dostęp 2016-01-31].