Wiązowate

Wiązowate
	; Wiąz górski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	wiązowate
	Nazwa systematyczna
	Ulmaceae Mirb.; Elém. Phys. Vég. Bot.: 905. 1815, nom. cons.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wiązowate (Ulmaceae Mirb.) – rodzina roślin zaliczana do rzędu różowców (Rosales). Obejmuje 7 rodzajów z 56 gatunkami^[2]^[3]. Należą tu rośliny drzewiaste występujące głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej, poza tym obecne na wszystkich kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej^[2]. We florze Polski występują jako rodzime tylko trzy gatunki reprezentujące rodzaj wiąz (Ulmus)^[4].

Rośliny z tej rodziny są ważnym źródłem surowca drzewnego, wykorzystywane są jako włóknodajne i ozdobne^[5].

MorfologiaEdytuj

Kwiatostan wiązu szypułkowego

Pokrój: Drzewa o pędach rozgałęziających się sympodialnie (pąk szczytowy jest odrzucany i wzrost kontynuowany jest przez pąk boczny)^[2]. Rośliny pozbawione są rurek mlecznych, ale często zawierają kanały lub komórki wydzielające śluz roślinny^[5].
Liście: Zrzucane przed zimą^[2]. Ułożone skrętolegle, często dwurzędowo, z przylistkami. Blaszki pojedyncze, w nasadzie często asymetryczne, z piłkowanymi brzegami, z żyłkami przewodzącymi sięgającymi końców ząbków^[5].
Kwiaty: Obupłciowe i jednopłciowe, wyrastające pojedynczo lub skupione w pęczki, wierzchotki i grona. Drobne i wiatropylne. Zwykle 5-krotne, z 5 (czasem inna liczba od 2 do 9) listkami okwiat u wyrastającymi spiralnie, czasem zrośniętymi. Pręcików taka sama liczba jak listków okwiatu. Zalążnia górna, pojedyncza, rozwijająca się z dwóch lub trzech owocolistków, z pojedynczymi zalążkami w komorach^[2]^[5].
Owoce: Spłaszczone, jednonasienne skrzydlaki^[2]^[5].

SystematykaEdytuj

W tradycyjnym ujęciu rodzina była dzielona na dwie podrodziny Ulmoideae i Celtidoideae, czasem podnoszone do rangi osobnych rodzin Ulmaceae i Celtidoideae. Pierwsze różnią się m.in. suchymi owocami i liczbą chromosomów wynoszącą 28, podczas gdy u drugich owocem są pestkowce, a liczba chromosomów wynosi 20, 30 i 40^[6]. Niezależnie od ujęcia cała grupa sytuowana była albo w rzędzie pokrzywowców Urticales^[6], albo szerzej ujmowanych różowców Rosales^[2]. Zastosowanie metod molekularnych pozwoliło potwierdzić bliską relację z rodzinami tworzącymi rząd pokrzywowców (konopiowate Cannabaceae, morwowate Moraceae i pokrzywowate Urticaceae), w stosunku do których wiązowate zajmują pozycję bazalną^[2]. Powiązania i podział rodzajów między tymi rodzinami zmieniał się w zależności od danych jakimi dysponowali systematycy. Badania filogenetyczne bazujące na analizie chloroplastowego DNA oraz sekwencjonowaniu DNA, ujawniły bliższą relację Celtidoideae z konopiowatymi i współcześnie (np. w systemach APG) do konopiowatych włączana jest ta grupa rodzajów (m.in. Trema, Pteroceltis i wiązowiec Celtis)^[2]. W efekcie współcześnie do wiązowatych zalicza się zamiast kilkunastu rodzajów^[7] – 7 rodzajów z 56 gatunkami, z czego większość należy do rodzaju wiąz Ulmus^[2]^[3].

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

różowce

różowate Rosaceae

szakłakowate Rhamnaceae

oliwnikowate Elaeagnaceae

	Dirachmaceae

	Barbeyaceae

wiązowate Ulmaceae

konopiowate Cannabaceae

	morwowate Moraceae

	pokrzywowate Urticaceae

Podział na rodzaje^[2]^[3]

Ampelocera Klotzsch
Hemiptelea Planch. – hemipteleja
Holoptelea Planch.
Phyllostylon Capan. ex Benth.
Planera J.F. Gmel.
Ulmus L. – wiąz
Zelkova Spach. – brzostownica

PrzypisyEdytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-19] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Ulmaceae Mirb.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-25].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 950. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 160. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Liguo Fu, Yiqun Xin & Alan Whittemore: Ulmaceae Mirbel. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-07-25].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-19] (ang.).

[powo-3] Ulmaceae Mirb.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-25].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[mabb-5] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 950. ISBN 978-1-107-11502-6.

[philips-6] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 160. ISBN 0-333-73003-8.

[china-7] Liguo Fu, Yiqun Xin & Alan Whittemore: Ulmaceae Mirbel. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-07-25].

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]