Wiciądz

Wiciądz (łuż. witez lub wičaz, ukr. vytiaź, cz. vitěz, ros. витязь – witiaź, ch./s. vȉtēz, cs. vitęzь, lit. vytis) – słowiańskie określenie wybitnego wojownika, bohatera. W języku polskim funkcjonuje obocznie z witeź, które jest rusycyzmem.

Określenie pochodzi zapewne z okresu demokracji wojennej VIII-IX wieku i mogło również oznaczać napadającego na ludność łupieżcę, pierwowzór średniowiecznego, „rycerza-rabusia”.

W XI i XII wieku u Serbo-Łużyczan występowali vethenici (Miśnia) i vithasii (klasztor w Lautenbergu), jako ludzie zobowiązani do służby wojskowej w grodzie.

Etymologia

Od prasłowiańskiego vitędzь [< *vitęgь] „bohater, zwycięzca" – stąd polski czasownik zwyciężyć, stpl. zwiciężyć „pokonać przeciwnika w walce, dowieść czegoś, pokonać kogoś w sporze; pokonać sądownie". W języku staropolskim występowało również bez przedrostka „z-": wyciężyć/wiciężyć „pokonać w walce”.

Zobacz też

• Chąśnicy

Bibliografia

• Mały słownik kultury dawnych Słowian, red. Lech Leciejewicz, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990, ISBN 83-214-0499-5.
• Wiesław Boryś, Słownik Etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.