Widlicz spłaszczony
Widlicz spłaszczony, widłak spłaszczony, zeglej spłaszczony (Diphasiastrum complanatum) – gatunek byliny należący do rodziny widłakowatych. Występuje w środkowej i północnej Europie, w północnej i zachodniej Ameryce Północnej, w Małej Azji i niektórych innych rejonach Azji. W Polsce na całym terenie, ale jest rośliną rzadką, szczególnie na nizinach.
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Klasa | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
widlicz spłaszczony | ||
Nazwa systematyczna | |||
Diphasiastrum complanatum (L.) Holub Preslia 47(2): 108 1975. | |||
Synonimy | |||
|
Morfologia
edytuj- Pęd
- Główny pęd czołgający się nad ziemią, lub płytko pod ziemią, o długości ok. 1 m. Wyrastają z niego dychotomicznie, wielokrotnie rozwidlone pędy nadziemne osiągające wysokość do 40 cm. Odcinki końcowe pędów wachlarzowato rozpostarte, o grzbietobrzusznej symetrii. Ich grzbietowa strona ma kolor trawiastozielony, nie jest pokryta woskiem. Pędy zewnętrznie podobne do gałązek cyprysu.
- Liście
- Liście ustawione parami, na krzyż. Boczne liście wyraźnie odstające, liście na spodniej stronie pędów bardzo małe (ok. 0,2 średnicy pędu).
- Kłos zarodnionośny
- Kłosy z liśćmi zarodnionośnymi na długim trzonku, w liczbie od 2-6. Liście zarodnikonośne bardzo szerokie, okrągławe, krótko zaostrzone, nagie z błoniastym brzegiem. Zarodnikuje od lipca do września.
Biologia i ekologia
edytuj- Biotop, wymagania
- Preferuje lasy iglaste, górskie. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Dicrano-Pinion.
- Roślina trująca
- Cała roślina ma własności trujące. Zawiera trujące alkaloidy: annotynę, likopodynę.
Zagrożenia i ochrona
edytujGatunek był objęty w Polsce ochroną ścisłą w latach 1946–2014[3]. W rozporządzeniach do 1983 roku włącznie zaliczano go do rodzaju widłak (Lycopodium), podobnie jak wszystkich innych polskich przedstawicieli rodziny widłakowatych (Lycopodiaceae)[4]. Od 2014 roku podlega częściowej ochronie gatunkowej[5]. Roślina rzadka. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)[6].
Zastosowanie
edytujDawniej zarodników widłaków używano do produkcji zasypki dla niemowląt, zasypki na rany, otaczania pigułek z lekarstwem. W lecznictwie ludowym był wykorzystywany do zwalczania wszy i innych pasożytów.
Ponieważ zarodniki są bardzo łatwopalne, dawniej używano ich do wywoływania efektów specjalnych w teatrach, a także do czyszczenia kominów. Zarodników widłaków używano także w odlewnictwie do wysypywania form odlewniczych dzwonów.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).
- ↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie : opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Bibliografia
edytuj- Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- BioLib: 3050
- EoL: 599071
- EUNIS: 194372
- Flora of North America: 200002739
- FloraWeb: 20016
- GBIF: 2688424
- identyfikator iNaturalist: 82391
- IPNI: 81293-2
- ITIS: 512326
- NCBI: 34168
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): tro-26604914
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:81293-2
- Tela Botanica: 40487
- identyfikator Tropicos: 26604914
- CoL: 36FMJ