Wikipedia

Wielki żaglowiec

Wielki żaglowiec (ang. tall ship) – duży statek wodny o tradycyjnym omasztowaniu i ożaglowaniu. Współczesne wielkie żaglowce, będące najczęściej jednostkami szkolnymi, to szkunery, brygantyny, brygi, barki i fregaty. Termin „tall ship” stosowany jest również w odniesieniu do organizacji regat, zlotów i festiwali z udziałem największych żaglowców świata.

Zgrupowanie wielkich żaglowców podczas Regat Hanzeatyckich w 2010 roku

Historia edytuj

 
Bark STS Kruzensztern od dziobu

W skład tradycyjnego takielunku może wchodzić ożaglowanie rejowe i gaflowe, zwykle na oddzielnych masztach. Generalnie takielunek tradycyjny jest bardziej skomplikowany niż współczesny, w którym wykorzystuje się nowsze materiały, jak aluminium i stal do budowy wyższych, lżejszych masztów o mniejszej ilości bardziej wszechstronnych żagli. Znaczna liczba mniejszych, współczesnych żaglowców wykorzystuje ożaglowanie bermudzkie. Ożaglowanie takie – wynalezione w XVII wieku na Bermudach i stosowane na małych jednostkach zwanych slupami bermudzkimi – na świecie stało się popularne dopiero w XX wieku. Jednak od czasów kliprów i windjammerów największym zainteresowaniem miłośników żagli cieszą się te największe, z pełnorejowcami na czele[1].

Za ojca terminu „tall ship” uchodzi angielski poeta John Masefield, aczkolwiek znany pisarz, a jednocześnie doświadczony człowiek morza, Joseph Conrad (który lata 1874–1894 spędził na morzu i dobrze znał terminologię morską) używał terminu „tall ship” w swych pracach; na przykład w powieści The Mirror of the Sea (pol. Zwierciadło morza) z roku 1903. A skoro Conrad użył terminu, jest całkiem pewne, że „tall ship” istniał w słownictwie braci marynarskiej ostatniego ćwierćwiecza XIX wieku[2]. Amerykański pisarz i poeta Henry David Thoreau również odniósł się do wielkich żaglowców w swej pierwszej pracy, A Week on the Concord and Merrimack Rivers, pisząc „W dole, u ujścia, atramentowy ocean miesza się z błękitem nieba. Piaszczyste grzbiety Plum Island wiją się na horyzoncie jak wąż morski, a odległą światłość przekreślają nieruchome sylwetki wielkich żaglowców”. Praca powstała w roku 1849[3].

W związku z tym, że organizacja Sail Training International (STI) rozszerzyła na potrzebę swych regat definicję tall ship – by dopuścić wszelkie jednostki żaglowe o długości wzdłuż linii wodnej od 9,14 m, na których co najmniej połowę załogi stanowią ludzie w wieku od 15 do 25 lat – a tym samym definicja objęła wiele współczesnych jachtów żaglowych, pojęcie tall ship/wielki żaglowiec może odnosić się jedynie do statków wodnych żaglowych zaszeregowanych do klasy „A”[4].

Sail Training International edytuj

Od początku XXI stulecia terminem „tall ship” określa się głównie duże, klasyczne żaglowce, ale termin ten został zdefiniowany technicznie przez STI dla potrzeb własnych organizacji, która stara się definicję tę popularyzować. Szczegółowa definicja ulegała z czasem pewnym zmianom, ale od roku 2011 stosuje się podział wielkich żaglowców na cztery klasy (A, B, C i D). W odniesieniu do wielkości istnieją tylko dwie klasy, klasa A dla jednostek od 40 m długości całkowitej (LOA), i klasa B/C/D dla jednostek od 9,14 do 40 m LOA. Definicje szczegółowe nawiązują do ożaglowania: do klasy A zalicza się jednostki z ożaglowaniem rejowym, do klasy B „ożaglowane tradycyjnie”, do klasy C „ożaglowane współcześnie” bez żagli dodatkowych, jak spinaker, a do klasy D takie same, ale noszące żagle dodatkowe jak spinaker[5][6].

Żaglowce klasy A edytuj

Tu mieszczą się wszystkie jednostki z ożaglowaniem rejowym (bark, barkentyna, bryg, brygantyna i pełnorejowiec) i wszystkie inne żaglowce ponad 40 m LOA, bez względu na rodzaj ożaglowania. STI przedstawia swoją definicję klasy A jako „wszystkie statki z ożaglowaniem rejowym ponad 40 m długości całkowitej (LOA)”, w tym przypadku STI LOA wyklucza bukszpryt i wystrzał. STI definiuje LOA jako „długość całkowitą mierzoną od stewy dziobowej do stewy rufowej”[7].

Istniejące żaglowce zaliczane do klasy A
Obecna nazwa Przynależność Zbudowany /
w służbie od		 Masztów Typ Długość
(bez bukszprytu)
[m]		 Szerokość [m] Uwagi
Akogare   Japonia 1993 3 Szkuner 52,1 8,6 Akogare
ALEX II   Niemcy 2011 3 Bark 60 10,8 Alex
Alpha   Rosja 1948 2 Barkentyna 8,9
Amerigo Vespucci   Włochy 1931 3 Pełnorejowiec 82,4 15,8
Belem   Francja 1896 3 Bark 51 8,8
Capitán Miranda   Urugwaj 1930 3 Szkuner 50,3 7,9 Capitan Miranda
Christian Radich   Norwegia 1937 3 Pełnorejowiec 62,5 9,7
Cisne Branco   Brazylia 1999 3 Pełnorejowiec 60,5 10,7
Constitution   US Navy 1797 3 Pełnorejowiec 53 13,3
Creole   Wielka Brytania 1927 3 Szkuner 42,7 8,9
Creoula   Portugalia 1937 4 Szkuner 62,2 9,9
Cuauhtemoc   Armada de México 1982 3 Bark 67,2 12,0
Danmark   Dania 1932 3 Pełnorejowiec 59,8 10,1
Dar Młodzieży   Polska 1982 3 Pełnorejowiec 94,8 14
Dewaruci   Indonezja 1953 3 Barkentyna 49,7 9,4
Drużba   Ukraina 1987 3 Pełnorejowiec 94,2 14
Eagle   Stany Zjednoczone 1936 3 Bark 80,7 11,9
Eendracht II   Holandia 1989 3 Szkuner gaflowy 55,3 12,2
Elissa   Stany Zjednoczone 1877 3 Bark 45,4 8,5
Esmeralda   Chile 1953 4 Barkentyna 94,13 13,1
Eugene Eugenides   Grecja 1959 3 Szkuner 9,2
Europa   Holandia 1911 3 Bark 44,5 7,3
Fryderyk Chopin   Polska 1992 2 Bryg 55,5 8,5
Gazela   Stany Zjednoczone 1901 3 Barkentyna 42,7 7,9
Georg Stage (II)   Dania 1935 3 Pełnorejowiec 42 8,5
Gloria   Kolumbia 1968 3 Bark 67 10,7
Golden Quest   Tuvalu 1945 3 Bark 48 7,5
Gorch Fock (I)   Niemcy 1933 3 Bark 73,7 11,9 statek-muzeum w Stralsundzie
Gorch Fock (II)   Deutsche Marine 1958 3 Bark 81,2 11,9
Greif   Niemcy 1950 2 Brygantyna 7,4
Großherzogin Elizabeth   Niemcy 1908 3 Szkuner gaflowy 53 8,2
Guayas   Ekwador 1977 3 Bark 56,1 10,4
Iskra II   Marynarka Wojenna 1982 3 Barkentyna 40 7,9
Jadran   Czarnogóra 1933 3 Szkuner 8,9
James Craig   Australia 1874 3 Bark 54,8 9,5
Jessica   Australia 1983 3 Szkuner 6,7
Juan Sebastián Elcano   Hiszpania 1927 4 Szkuner 94,13 13,1
Kaiwo Maru II   Japonia 1989 4 Bark 89,0 13,8
Kaliakra   Bułgaria 1984 3 Barkentyna 43,2 7,9
Cherzonez   Ukraina 1989 3 Pełnorejowiec 94,8 14,0
Kruzensztern   Rosja 1926 4 Bark 95 14
La Grace   Czechy 2010 2 Bryg 32,8 6,6
Lê Quý Dôn[8]   Wietnam 2015 3 Bark 58,3 10
Leeuwin II   Australia 1986 3 Barkentyna 41,2 9
Libertad   Argentyna 1960 3 Pełnorejowiec 91,7 13,7
Lord Nelson   Wielka Brytania 1985 3 Bark 49 8,5
Mercator   Belgia 1932 3 Barkentyna 68 11,9 Zeilschip Mercator
Meridian   Litwa 1948 3 Barkentyna 8,9 Meridian
Mir   Rosja 1987 3 Pełnorejowiec 94,8 14
Mircea   Rumunia 1938 3 Bark 73,7 12,5
Morgenster   Holandia 1919 2 Bryg 38 6
Nadieżda   Rosja 1991 3 Pełnorejowiec 109 14
Niagara   US Navy 1988 2 Bryg 37,5 9,8
Nippon Maru II   Japonia 1984 4 Bark 89 13,8
Oosterschelde   Holandia 1918 3 Szkuner 40,12 7,5
Palinuro(inne języki)   Marina Militare 1934 3 Barkentyna 58,7 10,1
Pallada   Rosja 1989 3 Pełnorejowiec 94,2 14
Peacemaker   Stany Zjednoczone 1989 3 Barkentyna 38 10,4 Właścicielem jest wspólnota religijna Dwanaście Plemion
Picton Castle   Kanada 1928 3 Bark 45,2 7,3
Pogoria   Polska 1980 3 Barkentyna 40,9 7,9
Rah Naward   Pakistan Navy 2001 2 Bryg 40,6 9,9
Roald Amundsen   Niemcy 1952 2 Bryg 40,8
Royal Clipper   Malta 2000 5 Pełnorejowiec 133,22 16,4 Obecnie największy żaglowiec na świecie[9]
Running On Waves   Malta 2010 3 Brygantyna 55,3 9,5 Running On Waves.
Sagres   Portugalia 1937 3 Bark 81,3 11,9
Santa Maria Manuela   Portugalia 1937 4 Szkuner 62,4 9,9
Siedow   Rosja 1921 4 Bark 108,7 14,6 Obecnie największy żaglowiec szkolny na świecie
Shabab Oman   Oman 1971 3 Barkentyna 43,9 8,5
Simón Bolívar   Wenezuela 1979 3 Bark 70 10,4
Sørlandet   Norwegia 1927 3 Pełnorejowiec 56,7 9,6
Spirit of New Zealand   Nowa Zelandia 1986 3 Barkentyna 33,2 9
Stad Amsterdam   Holandia 2000 3 Pełnorejowiec 62,4 10,5
Statsraad Lehmkuhl   Norwegia 1914 3 Bark 84,6 12,6
Star of India   Stany Zjednoczone 1863 3 Bark 62,5 10,7 Star of India
Stavros S Niarchos   Wielka Brytania 2000 2 Bryg 40,6 9,9
Sudarshini   Indie 2011 3 Bark 54 8,5
Surprise (ex Rose)   Stany Zjednoczone 1970 3 Pełnorejowiec 54,6 9,8
Tarangini   Indie 1997 3 Bark 54 8,5
Thor Heyerdahl   Niemcy 1930 3 Szkuner 42,5 6,5
Unicorn   Wielka Brytania 1948 2 Bryg 7,3
Varuna   Indie 1981 3 Bark 54 8,5
Young America   Stany Zjednoczone 1975 2 Brygantyna 7,2
Young Endeavour   Australia 1986 2 Brygantyna 35 7,8
Historyczne
Nazwa Przynależność Rok budowy/
przyjęcia		 Masztów Typ Uwagi
Alexander von Humboldt   Niemcy 1906 3 Bark Sprzedany w 2011 / przeholowany na Karaiby, w 2013 wrócił do Niemiec; dokowany
Bounty   Stany Zjednoczone 1960 3 Pełnorejowiec Zatonął w 2012
Concordia   Kanada 1992 3 Barkentyna Zatonął w 2010
Dar Pomorza   Polska 1909 3 Pełnorejowiec Statek-muzeum w Gdyni
Dunay   ZSRR 1928 3 Pełnorejowiec Spłonął w 1963
Prince William   Wielka Brytania 2001 2 Bryg Sprzedany w 2010; obecnie okręt szkolny Pakistan Navy Rah Naward
Sagres   Portugalia 1896 3 Bark Zastąpiony przez trzeci Sagres w 1961. Sprzedany w 1983; na stałe zakotwiczony w Hamburgu jako Rickmer Rickmers

Klasa B edytuj

Jednostki o tradycyjnym ożaglowaniu (np. slupy z ożaglowaniem gaflowym, kecze, jole i szkunery) z mniejszą niż 40 m LOA i z długością wzdłuż linii wodnej (LWL) co najmniej 9,14 m[10].

Klasa C edytuj

Jednostki o ożaglowaniu współczesnym (np. slupy, kecze, jole i szkunery z ożaglowaniem bermudzkim) z mniejszą niż 40 m LOA i z długością wzdłuż linii wodnej (LWL) co najmniej 9,14 m, nie noszące żagli dodatkowych, jak spinakery[10].

Klasa D edytuj

Jednostki o ożaglowaniu współczesnym (np. slupy, kecze, jole i szkunery z ożaglowaniem bermudzkim) z mniejszą niż 40 m LOA i z długością wzdłuż linii wodnej (LWL) co najmniej 9,14 m, noszące żagle dodatkowe, jak spinakery. Dochodzi tu również wiele regulaminów i przepisów dla załóg, jak np. regulujących wiek członków. Inne zloty, festiwale i regaty mają własne, odrębne przepisy; STI ustaliła standardy dla celów własnych[10].

Wcześniejsze opisy klas edytuj

Wcześniejsza definicja STI dla klasy A brzmiała: „wszystkie jednostki o ożaglowaniu rejowym ponad 120 stóp (36,6 m) LOA [oraz] jednostki o ożaglowaniu skośnym ponad 160 stóp (48,8 m) LOA”. Przez LOA rozumiano długość bez bukszprytu i wystrzału[11].

Klasa B to „wszystkie jednostki o ożaglowaniu skośnym o długości od 29,8 do 48 m i rejowce poniżej 36,6 m LOA”[12].

Utracone wielkie żaglowce edytuj

Wielkie żaglowce czasami giną, najczęstszą przyczyną jest sztorm. Oto kilka przykładów:

Galeria edytuj

  •  
    Cherzonez
  •  
    Cisne Branco
  •  
    USCGC Eagle
  •  
    Sagres
  •  
    ARA Libertad
  •  
    Greif w suchym doku
  •  
    Kruzensztern
  •  
    Alexander von Humboldt
  •  
    Amerigo Vespucci
  •  
    Belem
  •  
    Bounty
  •  
    USS Constitution
  •  
    ARM Cuauhtémoc
  •  
    Dar Młodzieży
  •  
    Europa
  •  
    Gorch Fock (II)
  •  
    Juan Sebastián Elcano
  •  
    Kaiwo Maru II
  •  
    Peacemaker
  •  
    Pogoria
  •  
    Shabab Oman
  •  
    Stad Amsterdam
  •  
    Stavros S Niarchos
  •  
    Young Endeavour

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Puget 1998 ↓, s. 41.
  2. ↑ Eastland 1990 ↓, s. 12.
  3. ↑ https://www.gutenberg.org/cache/epub/4232/pg4232.html.
  4. ↑ Eastland 1990 ↓, s. 71.
  5. ↑ Definicje STI.
  6. ↑ Definicja rozszerzona. sailtraininginternational.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-22)]..
  7. ↑ STI Measurement form. sailtraininginternational.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-31)]..
  8. ↑ Jacek Sieński: Żaglowiec LE QUY DON zbudowany w Gdańsku, popłynie w podróż z Gdyni do Wietnamu. 2015-08-28.
  9. ↑ Royal Clipper na stronie Star Clippers. [dostęp 2015-09-06]. (niem.).
  10. ↑ a b c Eastland 1990 ↓, s. 89.
  11. ↑ Puget 1998 ↓, s. 43.
  12. ↑ Puget 1998 ↓, s. 44.
  13. ↑ A Cornered Ship.

Bibliografia edytuj

  • Jonathan Eastland: The Romance of Tall Ships. New York: Gallery Books, 1990. ISBN 0-8317-7461-4.
  • Olivier Puget: The World’s Great Sailing Ships. New York: Barnes & Noble Books, 1998. ISBN 0-7607-0928-9.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wielki_żaglowiec&oldid=70314878”