Wielki Port
Wielki Port[1] (ang. Grand Harbour, malt. Il-Port il-Kbir) – zatoka Morza Śródziemnego na Malcie, będąca jednocześnie międzynarodowym portem morskim.
Wielki Port widziany z Valletty | |
Państwo | |
---|---|
Lokalizacja | |
Miejscowości nadbrzeżne |
Valletta, Floriana, Paola, Isla (Senglea), Birgu (Vittoriosa), Kalkara |
Położenie na mapie Malty | |
Położenie na mapie Morza Śródziemnego | |
35°53′42″N 14°31′14″E/35,895000 14,520556 |
Geografia
edytujWielki port znajduje się we wschodniej części wybrzeża Malty. Wcina się w ląd na ok. 3,6 km – ma przebieg wydłużony z kierunku północno-wschodniego na południowy zachód. Północno-zachodnie wybrzeże zatoki stanowi półwysep Sciberras – nad zatoką leżą tu miasta Valletta (stolica Malty) i Floriana. Południowo-wschodnie wybrzeże ma bardziej urozmaicony charakter – znajdują się tu długie zatoki porozdzielane palczastymi półwyspami, na których rozłożyły się miasta i pobudowano forty. Zatokami tej części wybrzeża Wielkiego Portu są (w kolejności od północnego wschodu): Rinella Creek (malt. Daħla ta’ Rinella), Kalkara Creek (malt. Daħla tal-Kalkara), Dockyard Creek (malt. Daħla tad-Dockyard) i French Creek (malt. Daħla tal-Franciżi). Znajdują się tu zaś miejscowości: Kalkara, Birgu (Vittoriosa), Isla (Senglea), Bormla (Cospicua) i Paola. U północno-zachodniego krańca zatoki znajduje się miejscowość Marsa (Malta), a w jej granicach dwie zatoki: Il-Menqa i Marsa Creek (malt. Daħla tal-Marsa). Ujście Wielkiego Portu do Morza Śródziemnego ma ok. 400 m szerokości; po obu jego stronach zbudowane zostały forty – Świętego Elma (ang. Fort Saint Elmo, malt. Forti Sant’Iermu) w Valletcie i Ricasoli (malt. Forti Ricasoli) w Kalkarze[2][3].
Zatoka na niemal całej swojej długości ma ponad 10 m głębokości – u ujścia do morza jej głębokość wynosi 20 m, na wysokości Fortu Saint Angelo (malt. Forti Sant’Anġlu) położonego w Birgu osiąga maksymalną wartość 23 m, zaś w zachodniej części pogłębiono dno tworząc kanał o głębokości 13,7 m prowadzący do nadbrzeży w Marsie. Płytsza jest jedynie zatoka Rinella Creek, której głębokość nie przekracza 5 m, w tym w części wschodniej – 2 m[4].
Port
edytujWielki Port jest głównym portem pasażerskim Malty i drugim pod względem wielkości maltańskim portem handlowym, po Malta Freeport. Jego naturalne ukształtowanie oraz falochrony umożliwiają korzystanie z portu w każdych warunkach pogodowych przez 24 godziny na dobę i przez cały rok[5].
Terminal pasażerski ma 48 000 m² jest zarządzany przez Valletta Cruise Port[6]. W jego skład wchodzi m.in. dziewiętnaście historycznych 250-letnich budynków wybudowanych przez Manuela Pinto de Fonseca[7]. Valletta Gateway Terminals Ltd to spółka operująca na dwóch nabrzeżach portu: Deep Water Quay o długości nabrzeża 488 metrów i Laboratory and Magazine Wharves o długości nabrzeża 630 metrów[8]. Zdolność przeładunkowa portu wynosi maksymalnie 200 000 TEU rocznie[9]. W 2009 roku port obsłużył 294 795 pasażerów, z powodu kryzysu 20% mniej niż w 2008 roku. Ponadto port obsłużył 5019 statków zarejestrowanych na Malcie, w tym 2311 jachtów, 784 statków rybackich, 1261 statków towarowych z suchym ładunkiem i 456 statków z ładunkiem ciekłym[10]. W 2017 roku obsłużył 778 596 pasażerów[11].
Źródło: MedCruise Association[11]
Historia
edytujWielki Port był wykorzystywany już w starożytności. Znajdował się pod panowaniem rzymskim i fenickim. Około 1100 roku nazywany był Castrum Maris[12]. W 1283 roku, przy wejściu do Wielkiego Portu toczyła się bitwa morska[13]. Kawalerowie maltańscy przejęli port w 1530 roku, dokonując jego przebudowy i wzmocnienia. Już jako Fort St Angelo był siedzibą Wielkiego Mistrza Zakonu Jean de la Valette podczas Wielkiego Oblężenia w 1565 roku. Dalsze umocnienia obronne zostały dodane pod koniec XVII wieku przez inżyniera Dona Carlosa Grunenberga, którego ozdobny herb nadal widnieje nad jedną z bram portu. Brytyjczycy przejęli fort w XIX wieku, a od 1912 do 1979 roku służył jako siedziba Floty Morza Śródziemnego, najpierw pod nazwą HMS Egmont, a od 1933 jako HMS St Angelo[14]. W ostatnich latach rozpoczęto prace renowacyjne fortu, 1,5 mln euro to dotacje rządowe, 5 marca 2012 roku przeznaczono na prace również 13,4 mln euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Celem programu jest renowacja fortu i udostępnienie go dla zwiedzających[15][16].
Przy porcie działała stocznia wojenna. Pierwszy suchy dok uruchomiono w 1848 roku. Stocznia wojenna została zamknięta w 1958 roku, ale doki są obecnie własnością Malta Shipbuilding i są wykorzystywane przede wszystkim do naprawy statków cywilnych[17].
Galeria
edytuj-
widok na Islę oraz French Creek
-
Marina, port jachtowy
-
port handlowy
-
Marina „Laguna"
-
Amerykański lotniskowiec USS John F. Kennedy (CV-67) w Wielkim Porcie
-
Fort St Angelo
-
Valletta Cruise Port
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Nazewnictwo Geograficzne Świata Zeszyt 12 cz. II KSNG s.136
- ↑ Malta East. Malta 1:25,000 Sheet 3. Government of Malta, 1984
- ↑ Malta 1:25 000. Malta Environment & Planning Authority, 2003
- ↑ Valetta Harbours. Medoterranean Sea. Malta. 177, 1:5.000, Admiralty Publications, 1984
- ↑ Port of Valletta. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-31)]. - Transport Malta
- ↑ About Us. vallettawaterfront.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-13)]. - vallettawaterfront
- ↑ Welcome - vallettawaterfront
- ↑ Concession. vgt.com.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-13)]. - Valletta Gateway Terminals Ltd
- ↑ Malta – Valletta Gateway Terminals - Portek
- ↑ Restoring Life in the City: Regenerating the Valletta Grand Harbour Area - Nadia Theuma (Institute of Tourism, Travel and Culture, University of Malta), Anthony Theuma (Paragon Europe, Malta)
- ↑ a b Cruise Activities in MedCruise Ports. Statistics 2017 - MedCruise Association, 2017
- ↑ Malta, Mediterranean Bridge - Stefan Goodwin, str. 56
- ↑ The Battle of Malta 730 years ago - timesofmalta.com
- ↑ Fort St Angelo. lonelyplanet.com. [dostęp 2014-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
- ↑ Funds available at last for Fort St Angelo restoration - timesofmalta.com
- ↑ Progress being made in Fort St Angelo restoration - timesofmalta.com
- ↑ Malta Harbour - battleships-cruisers.co.uk