Wielki Wierch (Beskid Wyspowy)
Wielki Wierch – wznoszący się na ok. 1016 m n.p.m. szczyt Gorców, otoczony z trzech stron przez opływającą go Kamienicę Gorczańską[3]. Od południowej strony sąsiaduje z Kiczorą Kamienicką. Oddzielony jest od niej przełęczą, na której znajduje się Polana Jeziorne[4]. Wzdłuż koryta Kamienicy Gorczańskiej opływającej te szczyty poprowadzona jest droga wojewódzka nr 968 (odcinek ze Szczawy do Zabrzeży). Wiele źródeł podaje wysokość 1007[4][5][6], co być może dotyczy niewybitnego, niższego, wschodniego wierzchołka. Może to też być zwykła literówka; poniżej szczytu znajduje się punkt wysokościowy 1002,7.
| ||
 Widok na Wielki Wierch i Kiczorę Kamienicką z Polany Skalne | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Pasmo | Gorce, Karpaty | |
| Wysokość | 1016 m n.p.m. | |
| Wybitność | 177[1][2] m | |
Położenie na mapie Gorców, Pienin, Beskidu Sądeckiego   Wielki Wierch | ||
 49°36′40,9″N 20°15′25,3″E/49,611361 20,257028
| ||
Przy udziale pracowników Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego – dr Jana Borzyszkowskiego, mgr inż. Małgorzaty Bidłasik i mgr inż. Izabeli Grzegorczyk – powstała nowa mapa podziału fizycznogeograficznego Polski. Mapa powstała w odpowiedzi na potrzebę dostosowania przebiegu granic do bardziej szczegółowych opracowań w większych skalach, w tym nowego narzędzia ochrony krajobrazu, jakim jest audyt krajobrazowy.[7]
Według poprzednio uznawanej (do 2018 roku) regionalizacji fizycznogeograficznej Karpat opracowanej przez Jerzego Kondrackiego Kiczora Kamienicka wraz z Wielkim Wierchem i Magorzycą włączone zostały do Beskidu Wyspowego, a granica poprowadzona została przez płytką przełęcz pomiędzy Magorzycą a Gorcem[8], a dokładniej Nową Polaną w masywie Gorca. Podział ten uznaje też zbiorowe opracowanie „Gorce. Przewodnik dla prawdziwego turysty” (brak w nim opisów tych szczytów)[9]. Jednak inni autorzy opracowań o tym regionie (Józef Nyka, Andrzej Matuszczyk[10]) włączają te szczyty do Gorców, uzasadniając to faktem, że od Beskidu Wyspowego te trzy szczyty oddzielone są głęboką doliną Kamienicy Gorczańskiej, stanowiącą w tym miejscu najbardziej naturalną i oczywistą granicę między Beskidem Wyspowym i Gorcami.
Takie rozgraniczenie również jawi się w najstarszym opracowaniu – z końca XIX wieku – „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”. Z opisu wynika, iż wspomniane powyżej prawobrzeżne tereny rzeki Kamienicy to pasmo Gorców[11].
Wielki Wierch jest w większości zalesiony. Wszystkie spływające z niego potoki uchodzą bezpośrednio do okrążającej go rzeki Kamienicy. Na północnych jego stokach znajduje się polana Kasprówka, a na południowo-wschodnich należący do Szczawy przysiółek Polanki. Prowadzi od niego droga leśna okrążająca cały masyw Wielkiego Wierchu ponad doliną Kamienicy.
Przez Wielki Wierch nie prowadzą żadne znakowane szlaki turystyczne.
W czasie II wojny światowej pod szczytami Wielkiego Wierchu mieściła się główna kwatera dowództwa 1 Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej, a okoliczne lasy były bazą dla polskiej partyzantki. Co roku w pierwszą niedzielę po 15 sierpnia obok starego drewnianego kościółka w Szczawie odbywają się msze partyzanckie, na które przyjeżdżają kombatanci. Przy kościele znajduje się niewielkie muzeum 1 PSP AK, a w nim liczne pamiątki z okresu II wojny światowej mundury, listy, fotografie upamiętniające działania 1 PSP AK.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Introduction to Poland z listą 453 szczytów o wybitności co najmniej 100 m
- ↑ Według niektórych źródeł Kiczora Kamienicka jest wyższa od Wielkiego Wierchu i według tych źródeł Wielki Wierch miałby 50 m wybitności
- ↑ Geoportal2 | iMap, mapy.geoportal.gov.pl [dostęp 2019-01-27].
- ↑ a b Gorce. Mapa turystyczna 1:50 000. Kraków: Compass, 2007. ISBN 978-83-89165-39-8.
- ↑ Mapa szlaków turystycznych w górach. Planowanie i kalkulator tras, mapa-turystyczna.pl [dostęp 2019-01-27] (pol.).
- ↑ Mapy.cz, Mapy.cz [dostęp 2019-01-27].
- ↑ Instytut Ochrony Środowiska [dostęp 2019-08-19] (pol.).
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Marek Cieszkowski, Paweł Luboński: Gorce – przewodnik dla prawdziwego turysty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2004. ISBN 83-89188-19-8.
- ↑ Andrzej Matuszczyk: Beskid Wyspowy. Pruszków: Oficyna Wyd. „Rewasz”, 2001. ISBN 83-85557-86-5.
- ↑ Górce w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa 1881.