Wielkie Księstwo Finlandii

Wielkie Księstwo Finlandii (ros. Великое княжество Финляндское, fiń. Suomen suuriruhtinaskunta, łac. Magnus Ducatus Finlandiæ, szw. Storfurstendömet Finland) – autonomiczne wielkie księstwo, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim i wchodzące w jego skład. Istniało w latach 1809–1917. Głową państwa był wielki książę, którym był każdorazowo cesarz rosyjski. W latach 1809–1812 stolicą było Turku, od 1812 roku Helsinki.

Wielkie Księstwo Finlandii
Storfurstendömet Finland
Suomen suuriruhtinaskunta
Великое княжество Финляндское
autonomia
1809–1917
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Imperium Rosyjskie

Siedziba

Turku (do 1812)
Helsinki (od 1812)

Data powstania

29 marca 1809

Data likwidacji

6 grudnia 1917

Zarządzający

Johannes Lundson

Powierzchnia

360 000 km²

Populacja (1850)
• liczba ludności


1 636 900

• gęstość

4,5 os./km²

Języki urzędowe

szwedzki, rosyjski, fiński

Położenie na mapie
Położenie na mapie
Mapa księstwa ze Słownika encyklopedycznego Brockhausa
i Efrona
ze zrusyfikowanymi nazwami szwedzkimi (np. Helsinki jako Гельсингфорс)

Historia

edytuj

Wielkie Księstwo Finlandii powstało w konsekwencji klęski Szwecji w wojnie rosyjsko-szwedzkiej (1808–1809). Po pokoju w Tylży w 1807 Imperium Rosyjskie, sprzymierzone z Cesarstwem Francuskim, pod pretekstem narzucenia Szwecji zasad antybrytyjskiej blokady kontynentalnej, rozpoczęło wojnę ze Szwecją celem aneksji należących do Szwecji Finlandii i Wysp Alandzkich. Terytoria te były okupowane przez armię rosyjską. Pokonane w wojnie z Rosją w 1809 roku Królestwo Szwecji uznało ich aneksję na mocy pokoju w Haminie. Jednocześnie zwołany przez cara Aleksandra I parlament fiński w Porvoo, uznał władzę zwierzchnią cara rosyjskiego i nadał mu tytuł wielkiego księcia Finlandii.

Na mocy postanowień parlamentu w Porvoo utworzono unię personalną z Imperium Rosyjskim i zagwarantowano Finom szeroką autonomię. Finlandia posiadała własny parlament, rząd (Senat), sądownictwo, administrację, wojsko i granicę celną z Rosją. Monarchę reprezentował generał-gubernator jako namiestnik. W Petersburgu powołano ministerstwo ds. Finlandii.

W praktyce postanowienia z Porvoo wielokrotnie łamano. Dopiero po 1863 roku doszło do zmiany polityki władz rosyjskich. W 1863 roku zwołano pierwszą sesję parlamentu fińskiego. Zezwolono na upowszechnianie języka fińskiego i wprowadzono odrębny fiński system monetarny.

Po objęciu tronu przez Aleksandra III ponownie podjęto próby ograniczenia autonomii Finlandii. Rozpoczęto proces rusyfikacji szkolnictwa i urzędów państwowych.

Po rewolucji 1905 roku zezwolono na reformę autonomii Wielkiego Księstwa Finlandii. W 1906 roku dokonano zmian ustrojowych, m.in. wprowadzono jednoizbowy, w pełni demokratyczny parlament (Eduskunta).

Wielkie Księstwo Finlandii ogłosiło niepodległość po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 roku. 6 grudnia 1917 proklamowano suwerenne Królestwo Finlandii. Ogłoszenie niepodległości przez Finlandię doprowadziło do wojny domowej, w której stanęły przeciw sobie armie Białych i Czerwonych. W 1918 roku konflikt wewnętrzny wygrały siły, opowiadające się za suwerennością kraju. W połowie 1919 roku w miejsce monarchii utworzono Republikę Finlandii.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Countries F [online], www.rulers.org [dostęp 2017-11-27].
  2. Ostatnią osobą używającą tytułu Wielkiego Księcia Finlandii, był car Rosji Mikołaj II Romanow (abdykował 15 marca 1917), teoretycznie przysługiwał też jego następcy Michałowi II, który jednak 16 marca 1917 zrezygnował z tronu.