Wielkopolski Krzyż Powstańczy
Wielkopolski Krzyż Powstańczy – polskie państwowe odznaczenie wojskowe nadawane w latach 1957–1999, w celu nagrodzenia zasług uczestników powstania wielkopolskiego 1918–1919.
 Awers | |
 Rewers | |
 Baretka | |
| Ustanowiono | |
|---|---|
| Wycofano | |
| Wielkość |
36 x 36 mm |
| Kruszec |
patynowany na brązowo |
| Wydano |
22 461 krzyży |
| Powyżej |
aktualnie nadawane odznaczenia państwowe wymienione w ustawie z 1992 roku (z późniejszymi zmianami) |
| Poniżej | |
| Projektant |
Jerzy Drygas i Eugeniusz Rosik |
Historia
edytujPo raz pierwszy krzyż został ustanowiony dekretem KRN z 8 października 1946, który ostatecznie nie doczekał się realizacji i nie został opublikowany[1][2][3].
Kolejna próba była już udana i krzyż ustanowiono dekretem Rady Państwa w dniu 1 lutego 1957[4].
Był nadawany osobom, które z bronią w ręku lub w inny aktywny sposób uczestniczyły w walkach przeciwko zaborcom niemieckim w powstaniu wielkopolskim. Odznaczenie nadawała Rada Państwa na podstawie wniosków Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Mógł być nadawany pośmiertnie.
Z dniem 8 maja 1999 nadawanie krzyża uznano za zakończone[5].
Opis odznaki
edytujOdznaką Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego jest krzyż równoramienny, patynowany na brązowo o wymiarach 36 × 36 mm. Ramiona krzyża są obramowane, przy końcach poszerzone. Na awersie pośrodku znajduje się okrągła tarcza o średnicy 9 mm pokryta czerwoną emalią z umieszczonym na niej orłem piastowskim z białej emalii, tarcza okolona jest wieńcem z liści dębowych. Na lewym ramieniu znajduje się data 1918, na prawym – 1919. Na pionowych ramionach umieszczony jest miecz skierowany ostrzem ku dołowi. Na rewersie pośrodku krzyża znajduje się tarcza z napisem PRL, w otoku tarczy napis POWSTAŃCOM WIELKOPOLSKIM. Projektantami odznaki byli Jerzy Drygas i Eugeniusz Rosik.
Wstążka krzyża jest szerokości 34 mm, koloru ciemnoniebieskiego z dwoma amarantowymi paskami o szerokości 2 mm z boków.
Krzyż ten początkowo noszono w kolejności po Krzyżu Partyzanckim[6], od 1960 po Śląskim Krzyżu Powstańczym i przed Srebrnym Krzyżem Zasługi[7], od 1981 przed Warszawskim Krzyżem Powstańczym[8], a od 1992 jest noszony za aktualnie nadawanymi odznaczeniami państwowymi wymienionymi w ustawie z tego roku (z późniejszymi zmianami)[9].
Odznaczeni
edytujWg danych Biura Odznaczeń Państwowych Kancelarii Rady Państwa oraz Biura Odznaczeń Kancelarii Prezydenta RP nadano łącznie 22 461 krzyży[10][11].
Przypisy
edytuj- ↑ Wielkopolski Krzyż Powstańczy. 95. rocznica Powstania Wielkopolskiego 1918–1919. Informator wystawy. zhw.amu.edu.pl, 2013. [dostęp 2017-11-12].
- ↑ Wielkopolski Krzyż Powstańczy. 95. rocznica Powstania Wielkopolskiego 1918–1919. Zaproszenie. zhw.amu.edu.pl, 2013. [dostęp 2017-11-12].
- ↑ Otwarcie wystawy pt. „Wielkopolski Krzyż Powstańczy. 95. rocznica Powstania Wielkopolskiego 1918-1919”. zhw.amu.edu.pl, 2013. [dostęp 2017-11-12].
- ↑ Dekret z dnia 1 lutego 1957 o ustanowieniu „Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego” (Dz.U. z 1957 r. nr 10, poz. 43)
- ↑ Na podstawie art. 7 Ustawy z dnia 16 października 1992. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451 z póź. zm.)
- ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 1 lutego 1957 r. Statut "Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego" (M.P. z 1957 r. nr 13, poz. 91)
- ↑ Instrukcja Kancelarii Rady Państwa z dnia 29 lutego 1960 r. w sprawie sposobu noszenia orderów i odznaczeń (M.P. z 1960 r. nr 25, poz. 122).
- ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 29 lipca 1981 r. w sprawie Warszawskiego Krzyża Powstańczego (M.P. z 1981 r. nr 20, poz. 186)
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 listopada 1992 r. w sprawie opisu, materiału, wymiarów wzorów rysunkowych oraz sposobu i okoliczności noszenia odznak orderów i odznaczeń (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 452)
- ↑ Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 20.
- ↑ Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. opracowana przez Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo”.
Bibliografia
edytuj- Wanda Bigoszewska: Polskie ordery i odznaczenia. Warszawa: Wyd. Interpress, 1989. ISBN 83-223-2287-9.
- Tadeusz Jeziorowski. Za męstwo, odwagę i poświęcenie. Jak na tle innych czynów zbrojnych wypada bilans uhonorowania zasług za walkę w Powstaniu Wielkopolskim?. „Powstanie Wielkopolskie”. Zeszyt 5. s. 2-4.