Wiewiórka pospolita

gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych

Wiewiórka pospolita[3][4] (Sciurus vulgaris) – gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae)[5][3].

Wiewiórka pospolita
Sciurus vulgaris[1]
Linnaeus, 1758
Zdjęcie wykonane z przodu z poziomu ziemi, pokazujące wiewiórkę koloru rudego. Wiewiórka jest na 4 łapach, patrzy bepośrednio na obiektyw, uszy oraz ogon ustawione do góry. W tle widoczny park.
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

wiewiórkokształtne

Rodzina

wiewiórkowate

Podrodzina

wiewiórki

Rodzaj

wiewiórka

Gatunek

wiewiórka pospolita

Synonimy
  • S. fuscorubens Dwigubski, 1804
  • S. nadymensis Serebrennikov, 1928
  • S. subalpinus Burg, 1920
  • S. talahutky Brass, 1911
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Systematyka edytuj

Różnice w barwie futra i morfologii doprowadziły do wyodrębnienia 23 podgatunków[6]:

Budowa ciała edytuj

 
Wiewiorka pospolita, miedzioryt kolorowany (Johann Daniel Meyer, 1748)[8]
 
Melanistyczna wiewiórka pospolita w Parku Zdrojowym w Cieplicach Śląskich-Zdroju

Tułów wraz z głową wiewiórki pospolitej osiągają łącznie długość 20–24 cm, ogona 17–20 cm, przy masie ciała 200–300 gramów. Zwierzę charakteryzuje się ubarwieniem zmiennym. Spotykane są dwie odmiany: jedna z częścią grzbietową wybarwioną na rudo, szarymi bokami i białą częścią brzuszną, a druga o grzbiecie czarnobrunatnym i białej części brzusznej, a bokach cieniowanych. Możliwe są także wybarwienia pośrednie. Wspomniane wersje kolorystyczne mogą występować równolegle u rodzeństwa z jednego miotu. Jesienią wiewiórki zmieniają futro na bardziej gęste i wybarwione w szarym odcieniu. Kolejna zmiana futra następuje wiosną. Ogon pokryty jest włosem rozmieszczonym w dwóch pasmach. Wiewiórka ma długie uszy zakończone kitkami. Zęby mają niskie korony[4].

Średnia długość czaszki u osobników z Irlandii (n=5; S. v. leucourus) – 49,2 ± 1,9 mm, dla osobników z Wielkiej Brytanii (n=28, ten sam podgatunek) 47,4 mm, dla osobników ze Skandynawii (n=158, podg. nominatywny) 46,5 mm, dla osobników z Hiszpanii (n=30, S. v. infuscatus) 50,4 mm, dla osobników z Francji (n=65, S. v. fuscoater) 47,9 mm, zaś dla osobników z Japonii (n=5, S. v. lis) 45,1 mm[9].

Tak jak wszystkie wiewiórkowate w przednich łapach ma tylko cztery palce[4].

Ekologia edytuj

Pożywienie wiewiórki pospolitej stanowią nasiona (w tym z szyszek, bukwi, żołędzie i orzechy[10]) i pączki drzew, grzyby, owoce, ale także owady, jaja i pisklęta[4]. Obserwowano je również przy zdrapywaniu kory drzew iglastych i spijaniu żywicy. Przeciętnie zimą spożywają około 35 g pokarmu / dzień, wiosną około 80 g / dzień[10]. Jesienią gromadzą zapasy żywności. Na wiewiórki polują kuny i ptaki drapieżne[4].

W mieszkach włosowych wiewiórki pospolitej żyje nużeniec Demodex sciurinus[11].

Tryb życia edytuj

Wiewiórka pospolita zamieszkuje dziuple, które utyka porostami i mchami, lub gniazda ptaków, dobudowując zadaszenie lub sama buduje gniazda z gałęzi. Gniazda te buduje w koronach drzew, zwykle w rozwidleniu gałęzi. Buduje je z trawy i drobnych gałązek i wyściela mchami. Jest aktywna w dzień[4], najbardziej rano i po południu[10]. Wiedzie samotne życie, rzadko łączy się w pary. Nie zapada w sen zimowy, ale może ograniczać opuszczanie gniazda[4]. Nie jest to gatunek terytorialny[10].

Rozród edytuj

Ciąża trwa 38–39 dni[10]. Samica rodzi w jednym miocie od 3[4] do 7[10] młodych. W ciągu roku wydaje zwykle od 1 do 3 miotów – przeważnie w okresie między wczesną wiosną a latem. Młode rodzą się ślepe i nagie[4]. Po narodzinach ważą 8–12 g, otwierają oczy po blisko 30 dniach życia[10]. Usamodzielniają się w wieku 10 tygodni[4]. Wiewiórki osiągają dojrzałość płciową w wieku jednego roku. Mogą żyć 6–7 lat, w niewoli dłużej; prawdopodobnie ze względu na drapieżnictwo żyją na wolności maksymalnie 2–4 lata[10].

Występowanie edytuj

Występuje w Europie i Azji na terenach leśnych. Jest pospolita na terenie całej Polski[4], głównie w parkach oraz lasach liściastych. Zamieszkuje również lasy iglaste[10].

Ochrona edytuj

W Polsce od 2011 r. podlegała ochronie ścisłej[12], a od 2014 r. podlega ochronie częściowej[13][14]. Na Wyspach Brytyjskich oraz w północnych Włoszech wiewiórka pospolita zagrożona jest z powodu ekspansji wiewiórki szarej, inwazyjnego gatunku sprowadzonego z Ameryki Północnej. Wypiera on rodzimy takson konkurując o zasoby środowiska oraz roznosi śmiertelny dla wiewiórki pospolitej wirus Squirrel poxvirus[15].

Galeria edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Sciurus vulgaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. Sciurus vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  3. a b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
  4. a b c d e f g h i j k K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
  5. Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Sciurus vulgaris. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2015-12-20]
  6. Wilson i Reeder 2005 ↓.
  7. Linneusz 1758 ↓.
  8. Johann Daniel Meyer, Angenehmer und nützlicher Zeit-Vertreib mit Betrachtung curioser Vorstellungen allerhand kriechender, fliegender und schwimmender [...] Thiere, sowohl nach ihrer Gestalt und äusserlichen Beschaffenheit als auch der accuratest davon verfertigsten Structur ihrer Scelete oder Bein-Cörper nebst einer [...], Nürnberg: gedr. bey Johann Joseph Fleischmann, 1748.
  9. L. Finnegan, A. Poole, C. Lawton & J. Rochford. Morphological diversity of the red squirrel, Sciurus vulgaris, in Ireland. „European Journal of Wildlife Research”. 55 (2), s. 145-151, marzec 2012. 
  10. a b c d e f g h i Joshua Seinfeld: ADW: Sciurus vulgaris: Information. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 1999. [dostęp 2016-01-05].
  11. Joanna N. Izdebska, Leszek Rolbiecki. The biodiversity of demodecid mites (Acariformes: Prostigmata), specific parasites of mammals with a global checklist and a new finding for Demodex sciurinus. „Diversity”. 12, s. 261-299, 2020. DOI: 10.3390/d12070261. 
  12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2011 nr 237 poz. 1419). [dostęp 2015-02-02].
  13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r., poz. 1348). [dostęp 2014-10-08].
  14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16]..
  15. Informacje o wiewiórce szarej w serwisie www.europe-aliens.org (dostęp 2012.03). [dostęp 2012-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-10)].

Bibliografia edytuj