Wiewiórka rudoogonowa
Wiewiórka rudoogonowa[3] (Sciurus granatensis) – politypowy gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae)[1]. Ze względu na wygląd i miejsce występowania wyodrębniono 32 podgatunki wiewiórek rudoogonowych.
| Sciurus granatensis[1] | |||
| Humboldt, 1811 | |||
 Wiewiórka rudoogonowa w rezerwacie Silvestre Gandoca-Manzanillo (Kostaryka) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wiewiórka rudoogonowa | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Gryzonie tego gatunku zamieszkują lasy tropikalne i sezonowe Ameryki Środkowej i Południowej, od północnej Kostaryki, przez Panamę (m.in. na wyspie Barro Colorado), Kolumbię i południową Wenezuelę, aż po Ekwador. Występują również na wyspach Margarita, na Tobago i Trynidadzie. Wiewiórki zasiedliły obecny habitat około 5 do 8 milionów lat temu, gdy między obiema Amerykami pojawił się most lądowy[4][5].
Żywią się przede wszystkim dużymi owocami i nasionami, a w niektórych sytuacjach także owadami, liśćmi, korą drzew, grzybami i kwiatami.
Budowa ciała edytuj
.jpg)
Wiewiórki rudoogonowe są średniej wielkości[6]. Ich kolor zmienia się znacznie w całej gamie gatunków, zwłaszcza w różnych siedliskach. Powierzchnia grzbietowa jest często ciemnopomarańczowa, ale może wahać się od matowożółtej z czarnymi plamkami aż do jednolicie czarnej[6]. Niektóre odmiany wiewiórek rudoogonowych mają medianę – grzbietowy pasek[6]. Ich brzuszna część ciała występuje w kolorach od białego do całkowicie jasnopomarańczowego[6]. Dobrze owłosiony ogon jest matowożółtobrązowy i może zawierać czarną końcówkę[6].
Wiewiórki rudoogonowe różnią się wielkością w całym ich zasięgu geograficznym. Samce i samice są prawie tego samego rozmiaru, chociaż samice są zwykle nieco większe na panamskiej wyspie Barro Colorado. Masa ciała osiąga od 228 do 520 g, a długość w zakresie od 330 do 520 mm. Sciurus granatensis ma szeroką i wygiętą czaszkę. Pyszczek jest długi[6].
Ekologia edytuj
Środowisko edytuj
Wiewiórki rudoogonowe występują w różnych siedliskach[5]. Zamieszkują oba typy lasów, tropikalne i sezonowe. Głównie spotkać je można w niższych warstwach leśnych (od 3 do 15 metrów nad poziomem gruntu)[7], w ścisłej bliskości wody, a także na polach uprawnych, w miejscach z bliskim kontaktem człowieka[7][8].
Odżywianie edytuj
Wiewiórki rudoogonowe zdobywają pożywienie głównie na ziemi oraz w niższych partiach lasów, zazwyczaj do kilku metrów ponad poziomem gruntu[7]. Gdy jednak znajdą na ziemi owoc lub orzech, zawsze wnoszą go na pobliskie drzewo, kilka metrów wyżej, i dopiero tam zaczynają konsumpcję[7]. W okresie owocowania wyższych drzew zapuszczają się także w ich korony, obserwowane były nawet 30 metrów ponad poziomem gruntu[7].
Około 65% diety wiewiórek rudoogonowych składa się z owoców, orzechów i nasion. Choć żywią się głównie dużymi owocami i nasionami, ich dieta może obejmować liście, korę, grzyby i kwiaty[5]. Wiewiórki południowoamerykańskie karmią młode owadami[5]. W obszarach, w których przebywają ludzie, żywią się dla odmiany takimi owocami i warzywami jak mango, awokado, kukurydza, kokos i banan, powodując szkody w tych uprawach. Wiewiórki szukają przede wszystkim żywności na ziemi, ale także w koronach drzew powyżej 30 m nad ziemią[9][4].
Z badań przeprowadzonych na wyspie Barro Colorado wynika, że wiewiórki tego gatunku żywią się przynajmniej 56 gatunkami roślin, jednak wśród występującego tam podgatunku wiewiórek ok. 75% diety przypada na zaledwie cztery z nich: orzechy drzewa Dipteryx panamensis, pędy palmy Astrocaryum standleyanum i Scheelea zonensis oraz owoce gatunku Gustavia superba[9][7]. Z kolei w rejonie Góry św. Benedykta na Trynidadzie ulubionym przysmakiem wiewiórek rudoogonowych są łuski dojrzałych owoców kakaowca, drzewa występującego powszechnie w tym regionie[10].
Znaczenie w ekosystemie edytuj
Wiewiórki południowoamerykańskie rozpraszają nasiona owoców, którymi się żywią, a także zarodniki grzybów[10]. Mogą być cennym łupem dla drapieżników. Niekiedy przyczyniają się do niszczenia upraw, takich owoców i warzyw jak mango, kakao[11], awokado czy kukurydza.
Systematyka edytuj
Gryzonie Ameryki Południowej są wciąż stosunkowo słabo znane nauce[5], wobec czego granice pomiędzy poszczególnymi podgatunkami, a także pomiędzy rodzajami Sciurus, Microsciurus i Sciurillus bywają płynne[5]. W przeszłości niektórzy autorzy wyodrębniali także osobny rodzaj Mesosciurus, do którego miało należeć kilka spośród podgatunków obecnie klasyfikowanych jako wiewiórki rudoogonowe[12].
Na podstawie różnic w wyglądzie i miejscu występowania wyodrębniono 32 podgatunki wiewiórki rudoogonowej[1][13][14]:
- Sciurus granatensis agricolae. Hershkovitz, 1947
- Zaobserwowany: Colonia Agricola de Caracolicito[5]
- Sciurus granatensis bondae. J. A. Allen, 1899
- Sciurus granatensis candelensis. J. A. Allen, 1914
- Sciurus granatensis carchensis. Harris and Hershkovitz, 1938
- Sciurus granatensis chapmani. J. A. Allen, 1899
- Sciurus granatensis chiriquensis. Bangs, 1902
- Sciurus granatensis chrysuros. Pucheran, 1845
- Sciurus granatensis ferminae. Cabrera, 1917
- Sciurus granatensis gerrardi. Gray, 1861
- Także Mesosciurus gerrardi valdiviae, zaobserwowany w okolicach Puerto Valdivia w Kolumbii[5]
- Sciurus granatensis granatensis. Humboldt, 1811
- Zaobserwowany: departament Bolívar w Kolumbii[5]
- Sciurus granatensis griseimembra. J. A. Allen, 1914
- Sciurus granatensis griseogena. Gray, 1867
- Sciurus granatensis hoffmanni. Peters, 1863
- Sciurus granatensis imbaburae. Harris and Hershkovitz, 1938
- Sciurus granatensis llanensis. Mondolfi and Boher, 1984
- Zaobserwowany: Barinas, Hato Corozal, Caño Tutumito, Arismendi[5]
- Sciurus granatensis manavi. J. A. Allen, 1914
- Sciurus granatensis maracaibensis. Hershkovitz, 1947
- Sciurus granatensis meridensis. Thomas, 1901
- Sciurus granatensis morulus. Bangs, 1900
- Sciurus granatensis nesaeus. G. M. Allen, 1902
- Sciurus granatensis norosiensis. Hershkovitz, 1947
- Sciurus granatensis perijae. Hershkovitz, 1947
- Sciurus granatensis quindianus. J. A. Allen, 1914
- Sciurus granatensis saltuensis. Bangs, 1898
- Sciurus granatensis soederstroemi. Stone, 1914
- Pierwotnie opisywana jako S. g. söderströmi[8]
- Sciurus granatensis splendidus. Gray, 1842
- Sciurus granatensis sumaco. Cabrera, 1917
- Sciurus granatensis tarrae. Hershkovitz, 1947
- Zaobserwowana w rejonie Rio Tarra (stąd nazwa), prawego dopływu San Calixto w kolumbijskim departamencie Norte de Santander[8][5]
- Sciurus granatensis valdiviae. J. A. Allen, 1915
- Sciurus granatensis variabilis. I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1832
- Sciurus granatensis versicolor. Thomas, 1900
- Sciurus granatensis zuliae. Osgood, 1910
Tryb życia edytuj
Podobnie jak wszystkie inne wiewiórki występujące w Ameryce Południowej, Sciurus granatensis jest zwierzęciem dziennym[5]. Buduje kuliste gniazda z gałązek i listowia w porastających drzewa pnączach lub na konarach[5].
Rozród edytuj
,_Henri_Pittier,_Venezuela.jpg)
Wiewiórki rudoogonowe zwykle rozmnażają się pod koniec grudnia lub na początku stycznia do października. Podczas godów samce zaczynają szukać samic trzy lub więcej dni przed ich wejściem w ruję. W dzień, w którym u samicy rozpoczyna się ruja, wiele samców zaczyna wkraczać w jej terytorium i goni ją aż do momentu pokrycia. Samiec traci zainteresowanie samicą w ciągu 15 do 30 minut po kopulacji. Okres ciąży tych wiewiórek jest krótszy niż dwa miesiące[potrzebny przypis].
Młode rodzą się bezwłose i z zamkniętymi oczami, o masie ciała około 9 do 10 g. Wielkość miotu waha się od 1 do 2 osobników, choć w rzadkich przypadkach może wynieść 3. W ciągu roku może wystąpić od 2 do 3 miotów. Futro zaczyna rosnąć młodym około 14 dni po urodzeniu, a ich oczy otwierają się około 30 do 32 dni po urodzeniu[15].
Rozmieszczenie geograficzne edytuj
,_Henri_Pittier,_Venezuela.jpg)
Wiewiórki rudoogonowe występują powszechnie w Ameryce Środkowej i Południowej[10]. Stanowią jeden z szesnastu gatunków wiewiórek występujących w tym rejonie świata[16]. Ich zakres obejmuje północną Kostarykę, Panamę (w tym Barro Colorado), południową Wenezuelę, Kolumbię i Ekwador[9][10][7][14]. Występują również na wyspach Margarita, Tobago, Trynidad[10][14].. Okazy obserwowane były we wszystkich strefach od poziomu morza aż po zalesione zbocza gór do wysokości ok. 3 tysięcy metrów n.p.m.[14]
Ochrona edytuj
Występuje w wielu obszarach chronionych, w tym parkach narodowych i parkach miejskich[14]. Naturalnymi drapieżnikami polującymi na wiewiórki są m.in. kapucynki czubate oraz średnie i duże kotowate[5]. Mimo tego populacja wiewiórki rudoogonowej jest nadal bardzo duża i wydaje się być nie zagrożona, z tego powodu w 2008 roku IUCN umieściła ją pomiędzy gatunkami narażonymi na minimalne ryzyko wyginięcia[14].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Sciurus granatensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Sciurus granatensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 196. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b P.A. Garber, R.W. Sussman, Ecological distinctions between sympatric species of Saguinus and Sciurus, „American Journal of Physical Anthropology”, 2, 1984, s. 135–146, DOI: 10.1002/ajpa.1330650205, ISSN 0002-9483, PMID: 6439048 [dostęp 2016-04-25].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Mario de Vivo, Ana Paula Carmignotto, Family Sciuridae G. Fischer, 1817, [w:] James L Patton, Ulyses F.J Pardiñas, Guillermo D'Elía (red.), Mammals of South America. Volume 2, Volume 2,, 2015, ISBN 978-0-226-16960-6 [dostęp 2016-04-26] (ang.).
- ↑ a b c d e f Red-tailed Squirrel - Sciurus granatensis - Details - Encyclopedia of Life [online], Encyclopedia of Life [dostęp 2016-04-16].
- ↑ a b c d e f g Lawrence R. Heaney, Richard W. Thorington, Ecology of Neotropical Red-Tailed Squirrels, Sciurus granatensis, in the Panama Canal Zone, „Journal of Mammalogy”, 4, 1978, s. 846–851, DOI: 10.2307/1380149, ISSN 0022-2372, JSTOR: 1380149 [dostęp 2016-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-25] (ang.).
- ↑ a b c Leslie Zuhn Nitikman, Sciurus granatensis, „Mammalian Species”, 246, 1985, s. 1–8, DOI: 10.2307/3503822, JSTOR: 3503822 [dostęp 2016-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2015-10-17].
- ↑ a b c William E. Glanz, Food and Habitat Use by Two Sympatric Sciurus Species in Central Panama, „Journal of Mammalogy”, 2, 1984, s. 342–347, DOI: 10.2307/1381179, ISSN 0022-2372, JSTOR: 1381179 [dostęp 2016-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-25] (ang.).
- ↑ a b c d e Debbie Emamdie, John Warren, Varietal Taste Preference for Cacao Theobroma cacao L. by the Neotropical Red Squirrel Sciurus granatensis (Humboldt), „Biotropica”, 3, 1993, s. 365–368, DOI: 10.2307/2388799, JSTOR: 2388799 [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Diane De Steven, Francis E. Putz, Impact of Mammals on Early Recruitment of a Tropical Canopy Tree, Dipteryx panamensis, in Panama, „Oikos”, 2, 1984, s. 207–216, DOI: 10.2307/3544770, JSTOR: 3544770 [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Barbara Lawrence, New Name for Sciurus Milleri J. A. Allen, „Journal of Mammalogy”, 4:, 1933, s. 369–370, DOI: 10.1093/jmammal/14.4.369-b, ISSN 0022-2372 [dostęp 2016-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-26] (ang.).
- ↑ Robert S. Hoffmann, Richard W. Thorington jr., Sciurus (Guerlinguetus) granatensis, [w:] Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder (red.), Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005, ISBN 0-8018-8221-4, OCLC 731030073 [dostęp 2016-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2015-11-17] (ang.).
- ↑ a b c d e f J. Koprowski i inni, Sciurus granatensis, [w:] IUCN Red List of Threatened Species, 2008, DOI: 10.2305/iucn.uk.2008.rlts.t20010a9132258.en [dostęp 2016-04-25].
- ↑ Theodore H. Fleming, Notes on the Rodent Faunas of Two Panamanian Forests, „Journal of Mammalogy”, 3, 1970, s. 473–490, DOI: 10.2307/1378388, ISSN 0022-2372, JSTOR: 1378388 [dostęp 2016-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-25] (ang.).
- ↑ Rexford D. Lord, Mammals of South America, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2007, s. 42-43, ISBN 0-8018-8494-2 (ang.).