Wigilia
Wigilia (z łac. vigilia = „czuwanie”, „straż”; vigilare = „czuwać”) – wieloznaczny termin tradycji chrześcijańskiej, odnoszący się do różnych sposobów rozpoczynania obchodów świątecznych przed świtem dnia świątecznego.
Wigilia jako dzień przedświąteczny
edytujW tradycyjnym obrządku rzymskim wigilia jest dniem liturgicznym poprzedzającym jakieś święto[1], którego treścią jest przygotowanie do obchodów tego święta[2].
Według układu z 1960 kalendarz obrządku rzymskiego posiada siedem wigilii. Są to:
- wigilia Narodzenia Pańskiego – 24 grudnia;
- wigilia Wniebowstąpienia Pańskiego – środa, 39. dzień po Wielkanocy;
- wigilia Zesłania Ducha Świętego – sobota, 49. dzień po Wielkanocy;
- wigilia Narodzenia św. Jana Chrzciciela – 23 czerwca;
- wigilia śś. Piotra i Pawła – 28 czerwca;
- wigilia św. Wawrzyńca – 9 sierpnia;
- wigilia Wniebowzięcia NMP – 14 sierpnia[3].
Wigilia I klasy (Narodzenia Pańskiego), jeżeli wypadnie w niedzielę, zajmuje miejsce IV niedzieli Adwentu. Wigilie II i III klasy, jeżeli wypadną w niedzielę, opuszcza się[4].
Według układu liturgii rzymskiej sprzed 1960 wigilii było więcej (w szczególności przed wszystkimi świętami apostołów), a wigilie przypadające w niedzielę przenosi się na poprzedzającą sobotę (np. śś. Szymona i Judy Tadeusza 28 października, wigilia 27 października, ale jeśli ten dzień wypada w niedzielę, wigilię obchodzi się 26 października)[5].
Wigilia jako wieczorny początek święta
edytujW obrządku rzymskim zreformowanym po soborze watykańskim II wigilie w sensie dni poprzedzających ważniejsze święta nie istnieją. Natomiast wigilię rozumie się jako rozpoczęcie obchodu uroczystości już w poprzedzający wieczór. Taki sposób świętowania osadzony jest ściśle w żydowskiej rachubie czasu, w której początkiem doby jest zmierzch. Na taki obchód składają się I nieszpory oraz msza wigilijna. Takie wigilie są częścią każdej uroczystości oraz wszystkich niedziel[6].
Wigilia Paschalna
edytujWigilia Paschalna jest nazwą pojedynczej ceremonii, mianowicie uroczystej liturgii, odprawianej w noc wielkanocną. Św. Augustyn z Hippony określił ją jako matkę wszystkich świętych wigilii[7]. Obchodzenie wigilii ma przypominać o eschatologicznym sensie ludzkiej egzystencji[8].
Inne znaczenia słowa „wigilia”
edytujW liturgice średniowiecznej termin vigiliae jest inną nazwą matutinum[9]. Współcześnie może się też odnosić do czuwania modlitewnego przy zmarłym (łac. vigilia pro defuncto)[10].
W języku polskim słowo „wigilia” odnosi się do uroczystej kolacji, spożywanej 24 grudnia wieczorem (w dzień, nazywany w tradycyjnej rzymskiej terminologii liturgicznej wigilią Bożego Narodzenia)[1].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ a b Wigilia, [w:] Witold Doroszewski (red.), Słownik Języka Polskiego, Tom dziewiąty T–Wyf, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 1093.
- ↑ Rubricae generales Breviarii et Missalis Romani (1960), 28.
- ↑ Rubricae generales Breviarii et Missalis Romani (1960), 30–32.
- ↑ Rubricae generales Breviarii et Missalis Romani (1960), 33.
- ↑ Breviarium Romanum. Pars autumnalis. Editio typica nova. Typis polyglottis Vaticanis MDCCCCXLIX.
- ↑ Liturgia Horarum iuxta ritum Romanum: Editio typica altera: I: Tempus Adventus, tempus Nativitatis (Libreria Editrice Vaticana, 1985).
- ↑ Augustyn z Hippony: Sermo 219. W: Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego. s. 96.
- ↑ wigilia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-01-10].
- ↑ IV. De Laudibus matutinis, [w:] C. Callewaert, Sacris erudiri, Steenbrugge: Abbatia Sancti Petri de Aldenburgo, 1950, s. 53–89.
- ↑ De vigilia pro defuncto [w:] Graduale Romanum (1974), s. 678–681.
Bibliografia
edytuj- ABC chrześcijanina. Mały słownik, Sylwester Zalewski (red.), Warszawa 1999. ISBN 83-85762-95-7
- Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego. Kazimierz Dynarski (redaktor merytoryczny). Poznań: Pallottinum, 1986. ISBN 83-7014-040-8.