Wikipedia:Artykuły na medal/Kwiecień Czerwiec 2018

zajawka

Ulica Aleksandrowska w Łodzi – ulica w południowo-zachodniej części dzielnicy Bałuty w Łodzi, o długości około 5,2 km. Rozpoczyna się na wiadukcie nad linią kolejową nr 15 – jako przedłużenie ulicy Bolesława Limanowskiego – i biegnąc prawie równoleżnikowo z odchyleniem ku północy, kończy się na granicy miasta, przechodząc w ulicę Wojska Polskiego w Aleksandrowie Łódzkim. Do 1946 roku biegła w całości poza granicami administracyjnymi Łodzi. Wzdłuż niej przebiega granica między obszarami SIM: Teofilowem Przemysłowym a Teofilowem oraz Kochanówką a Romanowem. Ulica jest częścią drogi krajowej nr 72, stanowi trasę wylotową na Konin. Na całej jej długości obowiązuje ruch dwukierunkowy. Na odcinku od wiaduktu nad linią kolejową nr 15 do posesji pod numerem 127 za skrzyżowaniem z ul. Szczecińską jest dwujezdniowa, do ul. Chochoła biegnie wzdłuż niej po stronie południowej torowisko tramwajowe i tam kończy się pętlą.

zajawka

Solaris Urbino 18 – niskopodłogowy autobus przegubowy klasy MEGA z rodziny Solaris Urbino przeznaczony dla komunikacji miejskiej, produkowany od 1999 roku przez polskie przedsiębiorstwo Solaris Bus & Coach S.A. w Bolechowie-Osiedlu. Jest drugim – po Urbino 12, najliczniej sprzedanym modelem marki Solaris. W trakcie produkcji, wraz z potrzebami klientów oraz postępem techniki, udoskonalano konstrukcję autobusów. W 2002 roku zaprezentowano II generację, która została zastąpiona w 2004 roku przez III odsłonę modelu. W 2014 roku. zaprezentowano IV generację Urbino 18, która rok później weszła do seryjnej produkcji. Obok modelu podstawowego zasilanego silnikami wysokoprężnymi spełniającymi normę emisji spalin Euro 6, produkowane są wersje: Urbino 18 CNG z napędem na gaz CNG, hybrydowy Urbino 18 Hybrid, w pełni elektryczny Urbino 18 electric oraz trolejbus Trollino 18.

zajawka

Gramatyka języka rosyjskiego – opis zjawisk gramatycznych w języku rosyjskim. Gramatyka języka rosyjskiego wykazuje wiele podobieństw do systemów gramatycznych innych języków słowiańskich, zarówno pod względem morfologicznym, jak i syntaktycznym. Język rosyjski, podobnie jak język polski, jest językiem silnie fleksyjnym. Występują w nim trzy rodzaje gramatyczne oraz sześć przypadków. Należy do grupy SVO, jednak szyk wyrazów w zdaniu wykazuje dużą elastyczność i najważniejsza przekazywana informacja ma tendencję do pojawiania się przy jego końcu. Język rosyjski obok białoruskiego oraz ukraińskiego należy do języków wschodniosłowiańskich. Pismo tych języków wywodzi się z cyrylicy, alfabetu języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, wzorowanego na majuskule greckiej z IX wieku, którym zastąpiono skomplikowaną głagolicę.

zajawka

Whippomorpha – klad ssaków łożyskowych z grupy parzystokopytnych, wyodrębniony w wyniku badań genetycznych i molekularnych wskazujących na bliskie pokrewieństwo między waleniami i hipopotamami. Obejmuje rząd waleni oraz rodzinę hipopotamowatych. Pomimo uznawanej przez półtora wieku monofiletyczności parzystokopytnych sytuację zmieniły kolejne badania. W 1994 roku Dan Graur i Desmond Higgins opublikowali wyniki badań genetycznych przeczących rozpowszechnionemu poglądowi, jakoby walenie były bliskimi krewnymi parzystokopytnych. O ich bliskim pokrewieństwie świadczyły dane paleontologiczne, morfologiczne, embriologiczne oraz molekularne. Badania opierające się o 5 sekwencji mtDNA i 11 sekwencji DNA jądrowego, kodującego białka, wskazało na znacznie bardziej zagnieżdżoną relację. Wyselekcjonowano klad tworzony przez walenie oraz hipopotamowate. Klad ten, o definicji Cetacea + Hippopotamidae, określili nazwą Whippomorpha.

zajawka

Major League Baseball Most Valuable Player Award – w Major League Baseball nagroda nadawana corocznie najbardziej wartościowemu zawodnikowi w American League oraz w National League. Od 1931 roku przyznawana przez zrzeszenie dziennikarzy Baseball Writers Association of America. Głosowanie przeprowadzane jest po zakończeniu sezonu zasadniczego, ale nie jest ujawniane do momentu zakończenia World Series. Początkowo udział brał w nim jeden dziennikarz, zaś od 1938 roku trzech z każdego miasta, posiadającego drużynę baseballową. W 1961 roku liczbę zredukowano do dwóch. Biorąc pod uwagę liczbę nagród ze względu na pozycję, najwięcej przyznano pierwszobazowym – 34 razy. Najwięcej razy nagrodzono Barry’ego Bondsa – aż siedmiokrotnie, w tym cztery razy z rzędu w latach 2001–2004, jednak pierwszym zawodnikiem, który zdobył tę nagrodę trzykrotnie był Jimmie Foxx. Najwięcej zawodników, którzy zostali uhonorowani tą nagrodą pochodzi z New York Yankees – aż dwudziestu dwóch.

zajawka

Rak pęcherza moczowego – pierwotny nowotwór złośliwy pęcherza moczowego pochodzenia nabłonkowego. Najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju raka pęcherza moczowego jest palenie tytoniu. Najczęstszym objawem choroby jest bezbolesny, okresowy krwiomocz. Rozpoznanie jest stawiane na podstawie badania histopatologicznego materiału pobranego podczas cystoskopii z wykonaniem przezcewkowej elektroresekcji guza pęcherza moczowego (TURBT). Strategia leczenia raka pęcherza moczowego jest oparta o ocenę głębokości naciekania oraz ryzyka nawrotu raka. U części chorych wystarczającym leczeniem jest przezcewkowa elektroresekcja, ale część chorych wymaga chemioterapii dopęcherzowej albo dopęcherzowej immunoterapii BCG. U chorych z naciekaniem mięśniówki oraz chorych z rakiem o najwyższym ryzyku nawrotu albo nawrotem opornym na leczenie BCG konieczne jest chirurgiczne wycięcie pęcherza nazywane radykalną cystektomią.

zajawka

Gary Cooper (ur. 7 maja 1901 w Helena, zm. 13 maja 1961 w Los Angeles) – amerykański aktor filmowy. Wielka gwiazda amerykańskiego kina od zmierzchu filmu niemego po koniec „Złotej Ery Hollywood”. Znany z naturalnej, wiarygodnej i powściągliwej gry aktorskiej. Jego życiorys zawodowy obejmował role w większości głównych gatunków filmowych, które były podziwiane zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn. Zdolność do odwzorowywania własnej osobowości w filmowych bohaterach sprawiała, że jego gra cechowała się naturalnością. Postaci, których role przybierał w przeciągu całej kariery, przedstawiały idealnego amerykańskiego bohatera. Cooper otrzymał Nagrodę Akademii Filmowej dwukrotnie, za role w filmach W samo południe oraz Sierżant York. W 1961 roku otrzymał honorowego Oscara za całokształt twórczości. W trakcie 35-letniej kariery wystąpił w 84 filmach w pierwszoplanowych rolach. American Film Institute uplasował Coopera na jedenastym miejscu listy 25 najlepszych aktorów amerykańskiej kinematografii.

zajawka

Mikołajek nadmorski – gatunek rośliny z rodziny selerowatych, z podrodziny Saniculoideae. Gatunek typowy rodzaju mikołajek Eryngium. Występuje na wydmowych wybrzeżach Europy, Afryki Północnej oraz Bliskiego Wschodu. W północnej części zasięgu jest zagrożony i tak też jest w Polsce, gdzie gatunek ten podlega ochronie prawnej. Populacje i ich siedliska są niszczone i dziesiątkowane ze względu na intensywne użytkowanie rekreacyjne wybrzeża wydmowego. Gatunek rozmnaża się przez nasiona, które wysiewać można zaraz po ich zbiorze, oraz przez sadzonki korzeniowe. Mimo odporności na suszę zaleca się podlewanie mikołajka w przypadku długotrwałego braku opadów. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna, poza tym ma długą tradycję wykorzystywania jako roślina jadalna, lecznicza i służąca do umacniania wydm. Gatunek szeroko w swoim zasięgu wykorzystywany był, w mniejszym stopniu jest nadal, w ziołolecznictwie oficjalnym i ludowym. W basenie Morza Śródziemnego używano mikołajka do ochrony przed ukąszeniami żmij oraz skorpionów.

zajawka

Chruścielowiec rdzawy – gatunek wymarłego, nielotnego ptaka z rodziny chruścieli. Był endemitem maskareńskiej wyspy Mauritius, położonej na Oceanie Indyjskim. Chruścielowiec rdzawy był nieco większy od kury, pokrywały go czerwonawe pióra przypominający włosy. Nogi były ciemne, dziób długi i zakrzywiony. Skrzydła były niewielkie, zaś nogi stosunkowo smukłe jak na ptaka tego rozmiaru. Wykazywał podobieństwo do chruścielowca rodrigueskiego, jednak wyróżniał się większymi rozmiarami i proporcjonalnie krótszymi skrzydłami. Porównywany był do kiwi lub bekaśnicy w swoim wyglądzie i zachowaniu. Wierzono, że żywił się bezkręgowcami, odnajdywano również muszle ślimaków ze śladami sugerującymi atak dziobem tych ptaków. Ludzie czerpali korzyści z zainteresowania tych ptaków czerwonym kolorem używając kolorowego materiału do wabienia ich, po czym były one zabijane kijami. Ostatnia wzmianka o obserwacji chruścieli pochodzi z 1693 roku; gatunek uważa się za wymarły od około 1700 roku wskutek drapieżnictwa ze strony ludzi i gatunków introdukowanych.

zajawka

Senatorowie VII kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – senatorowie, którzy zostali wybrani w wyborach parlamentarnych z 21 października 2007 roku oraz w wyniku wyborów uzupełniających. 100 senatorów zostało wyłonionych w głosowaniu większościowym w 40 okręgach wyborczych, w których wybierano od 2 do 4 senatorów na zasadzie większości względnej. 60 nowo wybranych senatorów reprezentowało Platformę Obywatelską, 39 kandydowało z ramienia Prawa i Sprawiedliwości, 1 mandat uzyskał kandydat niezależny. Wśród nich znalazło się 8 kobiet i 92 mężczyzn. 44 osoby po raz pierwszy uzyskały mandaty w polskim parlamencie, 56 osób posiadało doświadczenie parlamentarne wynikające z zasiadania w Sejmie lub Senacie. Kadencja senatorów rozpoczęła się wraz ze złożeniem ślubowania na pierwszym posiedzeniu Senatu VII kadencji wyznaczonym na 5 listopada 2007 roku, a upłynęła w przeddzień pierwszego posiedzenia następnego Sejmu, tj. 7 listopada 2011 roku.

zajawka

Antylopowiec modry – gatunek wymarłego ssaka z rodziny wołowatych, żyjącego w Afryce Południowej do końca XVIII wieku. Należał do tego samego rodzaju, co antylopowiec koński i antylopowiec szablorogi, ale był mniejszy. Czasem uznaje się go za podgatunek antylopowca końskiego, ale badania genetyczne potwierdziły status antylopowca modrego jako odrębnego gatunku. Największy okaz ma wysokość 119 cm w kłębie. Jego rogi mierzone wzdłuż krzywizny mają 56,5 cm długości. Futro ma jednolitą barwę niebieskawoszarą z bladobiaławym brzuchem. Grzywa wykształcona była gorzej niż u antylopowców końskiego i szablorogiego. Krótsze uszy kończyły się bardziej tępo, bez czerni. Miał też ciemniejszy pęczek włosów na ogonie oraz mniejsze zęby. Żywił się niską roślinnością zielną. Być może cielił się podczas opadów deszczu, kiedy dostępność traw osiągała szczyt. Jego zasięg ograniczał się do południowego zachodu Półwyspu Przylądkowego, kiedy pojawili się tam Europejczycy, ale dowody kopalne i rysunki naskalne wskazują na niegdysiejszy większy zasięg.

zajawka

Lawina w Tatrach – lawina, która zeszła 28 stycznia 2003 roku, porywając dziewięć osób spośród trzynastoosobowej grupy zmierzającej zimą na szczyt Rysów w Tatrach. Uczestnikami wycieczki byli uczniowie I Liceum Ogólnokształcącego im. Leona Kruczkowskiego w Tychach oraz osoby związane z działającym w tej szkole Klubem Sportowym „Pion”. Lawina w stronę Czarnego Stawu zeszła ok. godziny 11:00 z Rysów, prawie spod samego szczytu. W momencie gdy zaatakowała grupę, ta była podzielona: z przodu szły trzy osoby, z tyłu dwie mniejsze grupki. Wielkość lawiny ocenia się na 13 hektarów, długość toru ruchu – na ponad 1200 m, masę spadającego śniegu – na 26 000 ton, a czoło lawiny miało kilka metrów wysokości. Uderzenie było tak silne, że strzaskało pokrywę lodową na dużej części powierzchni stawu, nawet w odległości ponad 200 metrów od brzegu. W wyniku lawiny zginęło osiem osób – siedmiu uczniów i opiekun wyprawy.

zajawka

Guz desmoidalny – miejscowo agresywny nowotwór o pośredniej złośliwości zaliczany do nowotworów tkanki włóknistej z fibroblastów i miofibroblastów. Nowotwór nie posiada zdolności do wytworzenia przerzutów odległych, choć wykazuje tendencję do agresywnego naciekania sąsiednich tkanek. Ze względu na lokalizację, przebieg i epidemiologię wyróżnia się postać pozabrzuszną, brzuszną i wewnątrzbrzuszną. Głównym objawem choroby jest pojawienie się wyczuwalnego palpacyjnie guza w tkankach miękkich oraz dolegliwości bólowe. Podejrzenie choroby jest stawiane na podstawie badań obrazowych, jednak do postawienia ostatecznego rozpoznania konieczne jest pobranie materiału tkankowego podczas biopsji guza i ocena histopatologiczna. W leczeniu guza desmoidalnego u części chorych wystarczającym postępowaniem jest czujna obserwacja. U chorych wymagających leczenia stosuje się leczenie operacyjne, radioterapię lub leczenie systemowe obejmujące hormonoterapię, niesteroidowe leki przeciwzapalne albo chemioterapię.