Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2021-06

Aktualnie na stronie głównej

Bataański marsz śmierci – przymusowa ewakuacja około 76–78 tys. jeńców wojennych przeprowadzona przez Cesarską Armię Japońską w kwietniu 1942 roku, w czasie wojny na Pacyfiku, po kapitulacji amerykańsko-filipińskiego garnizonu na półwyspie Bataan. Generał Masaharu Homma, dowódca japońskiego 14. Obszaru Armijnego, zamierzał jak najszybciej zdobyć ostatni amerykański bastion na Filipinach, którym była wyspa Corregidor. Dlatego rozkazał, aby z Bataanu, będącego podstawą wyjściową do kolejnej operacji, jak najszybciej usunąć wszystkich jeńców wojennych. Od 76 tys. do 78 tys. Amerykanów oraz Filipińczyków – wyczerpanych kilkumiesięcznymi walkami, niedożywionych, często rannych lub chorych – popędzono pieszo do odległego o ponad 100 kilometrów San Fernando, skąd zostali przetransportowani koleją do Capas, a następnie doprowadzeni do obozu jenieckiego O'Donnell. Maszerującym w tropikalnym upale jeńcom wydawano minimalne ilości wody i pożywienia, a rannym oraz chorym w większości wypadków nie udzielono pomocy medycznej. Jeńcy byli także nieustannie maltretowani przez japońskich żołnierzy. Tych, którzy nie byli w stanie iść dalej, rozstrzeliwano lub zakłuwano bagnetami. W trakcie „marszu śmierci” zginęło około 500–1000 Amerykanów i nawet do 10 tys. Filipińczyków. Tysiące innych zmarło wkrótce po dotarciu do O'Donnell. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

2021-06-01 edytuj

Star Wars Jedi: Upadły zakon – komputerowa przygodowa gra akcji wyprodukowana przez Respawn Entertainment i wydana przez Electronic Arts w 2019 roku. Jest to pierwsza gra studia Respawn Entertainment osadzona w uniwersum Gwiezdnych wojen. Jej akcja rozgrywa się pomiędzy trzecią a czwartą częścią filmowej sagi, w czasach panowania Imperium. Gra opowiada historię Cala Kestisa – padawana Jedi, który usiłuje uniknąć śmierci z rąk działających dla Imperium inkwizytorów, mających za zadanie wytropienie i wyeliminowanie wszystkich ocalałych Jedi rozproszonych po galaktyce po upadku zakonu Jedi. Gra została pozytywnie oceniona przez krytyków, którzy chwalili głównie system walki gry, opisując go jako „rzucający wyzwanie” i „zmuszający do myślenia” oraz światy do eksploracji określane w recenzjach jako „różnorodne” i „skomplikowane”. Upadły zakon otrzymał szereg nominacji do wielu różnych nagród z dziedziny gier komputerowych ostatecznie zdobywając m.in. statuetkę D.I.C.E. Awards jako najlepsza przygodowa gra roku. Produkcja odniosła także sukces komercyjny, sprzedając się do końca maja 2020 roku w ponad 10 milionach egzemplarzy. Czytaj więcej…

2021-06-02 edytuj

Zamieszki we Lwowie w 1929 roku – rozruchy i protesty na tle antysemickim i antyrządowym, które miały miejsce we Lwowie w dniach 2–12 czerwca 1929 roku. Przyczyną zamieszek było rzekome zakłócenie procesji Bożego Ciała przez uczennice żydowskiego gimnazjum. Obóz narodowy wykorzystał ten incydent do sprowokowania wystąpień antysemickich. Następnego dnia tłumy manifestantów, wśród których przeważali studenci lwowskich uczelni, zaatakowały obiekty należące do mniejszości żydowskiej. Zdecydowana reakcja władz sanacyjnych, które reprezentował starosta grodzki Aleksander Klotz, wywołała ferment w środowisku studenckim i spowodowała, że w kolejnych dniach zamieszki przybrały charakter antyrządowy. Na lwowskich uczelniach odbył się strajk studencki. Wydarzenia te odbiły się szerokim echem w całej Polsce, odnotowano je również poza jej granicami. Od nazwiska starosty Klotza zamieszki ochrzczono mianem „lwowskiej klocjady”. „Klocjada” była jedną z pierwszych radykalnych akcji antysemickich przeprowadzonych przez Młodzież Wszechpolską i powiązane z nią nacjonalistyczne organizacje studenckie. Czytaj więcej…

2021-06-03 edytuj

Sindbad – polskie przedsiębiorstwo branży transportowej z siedzibą w Opolu, założone w 1983 roku, zajmujące się głównie międzynarodowymi przewozami autokarowymi. Przedsiębiorstwo powstało jako prywatne biuro podróży zajmujące się pośredniczeniem w sprawach wizowych. W połowie lat 80. zaczęło organizować własne przewozy autokarowe z południowej Polski do RFN, co w latach 90. po zniesieniu obowiązku wizowego dla Polaków w krajach Europy Zachodniej stało się głównym przedmiotem działalności przedsiębiorstwa. Od 2004 roku rozszerzono ofertę połączeń zagranicznych o kraje inne niż Niemcy – początkowo autokary zaczęły docierać do krajów Beneluksu, Francji, Wielkiej Brytanii oraz Austrii. W 2006 roku zapoczątkowano współpracę z trzema innymi przewoźnikami na liniach międzynarodowych, czym zapoczątkowano platformę dalekobieżnych połączeń autokarowych Sindbad, która w 2019 roku obejmowała 30 przewoźników z Polski i 50 zza granicy. W 2020 roku przedsiębiorstwo Sindbad dysponowało ponad 120 autokarami własnymi oraz 200 pojazdami należącymi do partnerów. Czyniło to Sindbada największym przewoźnikiem autokarowym w Polsce i jednym z największych w tym regionie Europy. Czytaj więcej…

2021-06-04 edytuj

Stefan Katzy (ur. 16 grudnia 1906 w Hajdukach Wielkich, zm. 24 kwietnia 1949 w Chorzowie) – polski piłkarz. Przez całą karierę piłkarską był związany z Ruchem Chorzów, którego był wychowankiem. Był wszechstronnym zawodnikiem, gdyż mógł występować na pozycji napastnika, lewego i prawego obrońcy oraz pomocnika. Mając czternaście lat trafił do drużyny juniorów, zaś do zespołu seniorów został włączony w sezonie 1926. W 1926 roku Katzy zagrał jako środkowy napastnik w finałowym meczu o Puchar Stanisława Fliegera sezonu 1925/1926. Ruch pokonał drużynę 06 Załęże 3:2 i jako najlepsza drużyna ze Śląska zakwalifikował się do rozgrywek o Puchar Polski. Katzy w barwach Ruchu grał przez dziesięć sezonów i zdobył w tym czasie trzykrotnie mistrzostwo Polski. W latach 1931–1933 pełnił funkcję kapitana zespołu. W 1933 roku zagrał w przegranym sparingu reprezentacji Śląska, której przeciwnikiem była reprezentacja Polski (1:2). Katzy zmarł w wieku czterdziestu dwóch lat po ciężkiej operacji żołądka. Został uznany za honorowego członka Ruchu Chorzów. Czytaj więcej…

2021-06-05 edytuj

Tornado – gwałtownie wirująca kolumna powietrza, będąca jednocześnie w kontakcie z powierzchnią ziemi i podstawą cumulonimbusa. Tornada osiągają różne rozmiary. Zwykle przyjmują postać widzialnego leja kondensacyjnego, węższym końcem dotykającego ziemi. Dolna część leja jest często otoczona chmurą odłamków i pyłu. Widoczna część zawirowania poniżej podstawy chmury burzowej stanowi ok. 10% całego procesu, który wówczas zachodzi. Tornada zaobserwowano na każdym kontynencie oprócz Antarktydy, a najwięcej tornad rocznie notuje się w Stanach Zjednoczonych. Większość ma prędkość wiatru nie większą niż 180 km/h, szerokość leja do 75 metrów i pozostaje w kontakcie z powierzchnią ziemi na tyle długo, by przemierzyć po jej powierzchni kilka kilometrów. Najsilniejsze wytwarzają wiatr o prędkości do 480 km/h. Największe tornado w historii miało ponad 4 km szerokości. Większość najbardziej niszczycielskich zjawisk formuje się w chmurach burzowych zwanych superkomórkami. W Polsce tornada są nazywane trąbami powietrznymi i mają przeważnie znacznie mniejszą siłę, niż zjawiska występujące w Alei Tornad. Czytaj więcej…

2021-06-06 edytuj

Charles Leclerc (ur. 16 października 1997 w Monako) – monakijski kierowca wyścigowy, startujący w mistrzostwach świata Formuły 1, kierowca zespołu Scuderia Ferrari od sezonu 2019, mistrz Formuły 2 oraz serii GP3. Uznany przez Międzynarodową Federację Samochodową za najlepszego debiutanta sezonu dwa razy z rzędu w latach 2017–2018, zarówno w Formule 2 jak i w Formule 1. Tytuł mistrza Formuły 2 zadedykował swojemu zmarłemu w trakcie sezonu ojcu, któremu tuż przed śmiercią powiedział, że dostał angaż w Formule 1, choć okazało się to prawdą dopiero kilka miesięcy później. Po debiutanckim sezonie w Formule 1, w zespole Alfa Romeo Sauber, trafił do Scuderii Ferrari i dwa lata z rzędu wygrywał wewnętrzną rywalizację w zespole z mistrzem świata Sebastianem Vettelem. Dziesięciokrotnie stawał na podium w tym dwukrotnie zwyciężał. Swoje pierwsze zwycięstwo w Formule 1 na torze de Spa-Francorchamps Leclerc zadedykował przyjacielowi, który dzień wcześniej zginął w wypadku na tym samym torze. Czytaj więcej…

2021-06-07 edytuj

U-14 – niemiecki okręt podwodny typu IIB z okresu międzywojennego oraz II wojny światowej, o wyporności podwodnej 328 ton. U-14 został zwodowany 28 listopada 1935 roku w stoczni Deutsche Werke w Kilonii. Po przyjęciu do służby w Kriegsmarine 18 stycznia 1936 roku, wszedł w skład 1. Flotylli U-Bootów „Weddingen” w Kilonii. Między lipcem a wrześniem 1937 roku służył na wodach hiszpańskich, po czym służąc w ramach kilku jednostek, zachował status okrętu operacyjnego do maja 1940 roku, gdy zaczął służyć jako jednostka szkolna. 3 września 1939 roku przeprowadził na Bałtyku nieskuteczny atak torpedowy na polski okręt podwodny ORP „Sęp”, który został przez Niemców oficjalnie uznany za pierwszy atak i pierwsze dokonane przez U-Boota zatopienie podczas tego konfliktu. W operacyjnym okresie swojej służby, odbył łącznie sześć patroli bojowych – biorąc m.in. udział w kampanii norweskiej, podczas których zatopił 9 jednostek o łącznym tonażu 12 344 BRT. U-14 został wycofany ze służby 3 kwietnia 1945 roku, miesiąc później zaś zatopiony przez własną załogę. Czytaj więcej…

2021-06-08 edytuj

Star Wars Jedi: Upadły zakon – komputerowa przygodowa gra akcji wyprodukowana przez Respawn Entertainment i wydana przez Electronic Arts w 2019 roku. Jest to pierwsza gra studia Respawn Entertainment osadzona w uniwersum Gwiezdnych wojen. Jej akcja rozgrywa się pomiędzy trzecią a czwartą częścią filmowej sagi, w czasach panowania Imperium. Gra opowiada historię Cala Kestisa – padawana Jedi, który usiłuje uniknąć śmierci z rąk działających dla Imperium inkwizytorów, mających za zadanie wytropienie i wyeliminowanie wszystkich ocalałych Jedi rozproszonych po galaktyce po upadku zakonu Jedi. Gra została pozytywnie oceniona przez krytyków, którzy chwalili głównie system walki gry, opisując go jako „rzucający wyzwanie” i „zmuszający do myślenia” oraz światy do eksploracji określane w recenzjach jako „różnorodne” i „skomplikowane”. Upadły zakon otrzymał szereg nominacji do wielu różnych nagród z dziedziny gier komputerowych ostatecznie zdobywając m.in. statuetkę D.I.C.E. Awards jako najlepsza przygodowa gra roku. Produkcja odniosła także sukces komercyjny, sprzedając się do końca maja 2020 roku w ponad 10 milionach egzemplarzy. Czytaj więcej…

2021-06-09 edytuj

Zamieszki we Lwowie w 1929 roku – rozruchy i protesty na tle antysemickim i antyrządowym, które miały miejsce we Lwowie w dniach 2–12 czerwca 1929 roku. Przyczyną zamieszek było rzekome zakłócenie procesji Bożego Ciała przez uczennice żydowskiego gimnazjum. Obóz narodowy wykorzystał ten incydent do sprowokowania wystąpień antysemickich. Następnego dnia tłumy manifestantów, wśród których przeważali studenci lwowskich uczelni, zaatakowały obiekty należące do mniejszości żydowskiej. Zdecydowana reakcja władz sanacyjnych, które reprezentował starosta grodzki Aleksander Klotz, wywołała ferment w środowisku studenckim i spowodowała, że w kolejnych dniach zamieszki przybrały charakter antyrządowy. Na lwowskich uczelniach odbył się strajk studencki. Wydarzenia te odbiły się szerokim echem w całej Polsce, odnotowano je również poza jej granicami. Od nazwiska starosty Klotza zamieszki ochrzczono mianem „lwowskiej klocjady”. „Klocjada” była jedną z pierwszych radykalnych akcji antysemickich przeprowadzonych przez Młodzież Wszechpolską i powiązane z nią nacjonalistyczne organizacje studenckie. Czytaj więcej…

2021-06-10 edytuj

Sindbad – polskie przedsiębiorstwo branży transportowej z siedzibą w Opolu, założone w 1983 roku, zajmujące się głównie międzynarodowymi przewozami autokarowymi. Przedsiębiorstwo powstało jako prywatne biuro podróży zajmujące się pośredniczeniem w sprawach wizowych. W połowie lat 80. zaczęło organizować własne przewozy autokarowe z południowej Polski do RFN, co w latach 90. po zniesieniu obowiązku wizowego dla Polaków w krajach Europy Zachodniej stało się głównym przedmiotem działalności przedsiębiorstwa. Od 2004 roku rozszerzono ofertę połączeń zagranicznych o kraje inne niż Niemcy – początkowo autokary zaczęły docierać do krajów Beneluksu, Francji, Wielkiej Brytanii oraz Austrii. W 2006 roku zapoczątkowano współpracę z trzema innymi przewoźnikami na liniach międzynarodowych, czym zapoczątkowano platformę dalekobieżnych połączeń autokarowych Sindbad, która w 2019 roku obejmowała 30 przewoźników z Polski i 50 zza granicy. W 2020 roku przedsiębiorstwo Sindbad dysponowało ponad 120 autokarami własnymi oraz 200 pojazdami należącymi do partnerów. Czyniło to Sindbada największym przewoźnikiem autokarowym w Polsce i jednym z największych w tym regionie Europy. Czytaj więcej…

2021-06-11 edytuj

Stefan Katzy (ur. 16 grudnia 1906 w Hajdukach Wielkich, zm. 24 kwietnia 1949 w Chorzowie) – polski piłkarz. Przez całą karierę piłkarską był związany z Ruchem Chorzów, którego był wychowankiem. Był wszechstronnym zawodnikiem, gdyż mógł występować na pozycji napastnika, lewego i prawego obrońcy oraz pomocnika. Mając czternaście lat trafił do drużyny juniorów, zaś do zespołu seniorów został włączony w sezonie 1926. W 1926 roku Katzy zagrał jako środkowy napastnik w finałowym meczu o Puchar Stanisława Fliegera sezonu 1925/1926. Ruch pokonał drużynę 06 Załęże 3:2 i jako najlepsza drużyna ze Śląska zakwalifikował się do rozgrywek o Puchar Polski. Katzy w barwach Ruchu grał przez dziesięć sezonów i zdobył w tym czasie trzykrotnie mistrzostwo Polski. W latach 1931–1933 pełnił funkcję kapitana zespołu. W 1933 roku zagrał w przegranym sparingu reprezentacji Śląska, której przeciwnikiem była reprezentacja Polski (1:2). Katzy zmarł w wieku czterdziestu dwóch lat po ciężkiej operacji żołądka. Został uznany za honorowego członka Ruchu Chorzów. Czytaj więcej…

2021-06-12 edytuj

Tornado – gwałtownie wirująca kolumna powietrza, będąca jednocześnie w kontakcie z powierzchnią ziemi i podstawą cumulonimbusa. Tornada osiągają różne rozmiary. Zwykle przyjmują postać widzialnego leja kondensacyjnego, węższym końcem dotykającego ziemi. Dolna część leja jest często otoczona chmurą odłamków i pyłu. Widoczna część zawirowania poniżej podstawy chmury burzowej stanowi ok. 10% całego procesu, który wówczas zachodzi. Tornada zaobserwowano na każdym kontynencie oprócz Antarktydy, a najwięcej tornad rocznie notuje się w Stanach Zjednoczonych. Większość ma prędkość wiatru nie większą niż 180 km/h, szerokość leja do 75 metrów i pozostaje w kontakcie z powierzchnią ziemi na tyle długo, by przemierzyć po jej powierzchni kilka kilometrów. Najsilniejsze wytwarzają wiatr o prędkości do 480 km/h. Największe tornado w historii miało ponad 4 km szerokości. Większość najbardziej niszczycielskich zjawisk formuje się w chmurach burzowych zwanych superkomórkami. W Polsce tornada są nazywane trąbami powietrznymi i mają przeważnie znacznie mniejszą siłę, niż zjawiska występujące w Alei Tornad. Czytaj więcej…

2021-06-13 edytuj

Charles Leclerc (ur. 16 października 1997 w Monako) – monakijski kierowca wyścigowy, startujący w mistrzostwach świata Formuły 1, kierowca zespołu Scuderia Ferrari od sezonu 2019, mistrz Formuły 2 oraz serii GP3. Uznany przez Międzynarodową Federację Samochodową za najlepszego debiutanta sezonu dwa razy z rzędu w latach 2017–2018, zarówno w Formule 2 jak i w Formule 1. Tytuł mistrza Formuły 2 zadedykował swojemu zmarłemu w trakcie sezonu ojcu, któremu tuż przed śmiercią powiedział, że dostał angaż w Formule 1, choć okazało się to prawdą dopiero kilka miesięcy później. Po debiutanckim sezonie w Formule 1, w zespole Alfa Romeo Sauber, trafił do Scuderii Ferrari i dwa lata z rzędu wygrywał wewnętrzną rywalizację w zespole z mistrzem świata Sebastianem Vettelem. Dziesięciokrotnie stawał na podium w tym dwukrotnie zwyciężał. Swoje pierwsze zwycięstwo w Formule 1 na torze de Spa-Francorchamps Leclerc zadedykował przyjacielowi, który dzień wcześniej zginął w wypadku na tym samym torze. Czytaj więcej…

2021-06-14 edytuj

SMS Dresden – niemiecki krążownik lekki z okresu I wojny światowej, drugi i ostatni okręt typu Cöln, który został ukończony i włączony do służby w Kaiserliche Marine. Jednostki tego typu były powiększoną i ulepszoną wersją krążowników typu Königsberg. Stępkę okrętu położono w 1916 roku, a zwodowano go w kwietniu 1917 roku. Wszedł do służby w Hochseeflotte w marcu 1918 roku – osiem miesięcy przed zakończeniem I wojny światowej. W rezultacie jego służba była krótka i nie brał udziału w działaniach bojowych. Uczestniczył w operacjach floty w pobliżu Norwegii, mających na celu zaatakowanie brytyjskich konwojów do Skandynawii, podczas których nie doszło do spotkania wroga i jednostki wróciły do portu. Krążownik miał uczestniczyć w ostatniej próbie nawiązania walki w ostatnich dniach wojny, ale bunt marynarzy zmusił admirałów Reinharda Scheera oraz Franza von Hippera do odwołania operacji. Okręt został internowany w Scapa Flow i na rozkaz kontradmirała Ludwiga von Reutera został samozatopiony przez niemiecką załogę wraz z innymi okrętami 21 czerwca 1919 roku. Czytaj więcej…

2021-06-15 edytuj

Bojkot S-Bahn w Berlinie Zachodnim – bojkotowanie przez władze i ludność Berlina Zachodniego pociągów szybkiej kolei miejskiej (S-Bahn) jako protest przeciwko wzniesieniu muru berlińskiego w 1961 roku przez władze Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Bojkot miał charakter biernego oporu i polegał na unikaniu podróży koleją miejską oraz wypracowania alternatywnych metod poruszania się po mieście. Efekty bojkotu były widoczne już po tygodniu: liczba przewożonych pasażerów spadła z ok. 500 tys. do około 100 tys. Pod koniec lat 70. udział S-Bahn w przewozach w Berlinie Zachodnim wynosił ok. 5%. Często pociągi S-Bahn nie miały po zachodniej stronie miasta ani jednego pasażera. Bojkot prowadził do ogromnego marnotrawstwa zasobów. Początkowo skutkiem było jedynie skracanie składów, ale od stycznia 1980 roku przedsiębiorstwo Deutsche Reichsbahn zaczęło zwalniać pracowników. Bojkot został odwołany dopiero w 1989 roku. Czytaj więcej…

2021-06-16 edytuj

Gottlieb Hering (ur. 2 czerwca 1887 w Warmbronn, zm. 9 października 1945 w Stetten im Remstal) – niemiecki policjant, SS-Hauptsturmführer, uczestnik akcji T4, komendant obozu zagłady w Bełżcu, zbrodniarz nazistowski. Był wieloletnim funkcjonariuszem niemieckiej policji kryminalnej oraz weteranem I wojny światowej. W okresie Republiki Weimarskiej należał do Socjaldemokratycznej Partii Niemiec i aktywnie angażował się w zwalczanie ruchu nazistowskiego. Po dojściu do władzy Adolfa Hitlera uniknął usunięcia z szeregów policji dzięki protekcji Christiana Wirtha. Od tego momentu stał się gorącym zwolennikiem nazizmu. W latach 1939–1940 pełnił służbę w okupowanej Gdyni. Następnie został przydzielony do personelu akcji T4 – tajnego programu eksterminacji osób chorych psychicznie i niepełnosprawnych umysłowo. W sierpniu 1942 roku zastąpił Wirtha na stanowisku komendanta obozu zagłady w Bełżcu. W okresie jego rządów zgładzono w Bełżcu co najmniej 320 tysięcy Żydów. Wiosną 1943 roku, na krótko przed zamknięciem obozu w Bełżcu, objął stanowisko komendanta obozu pracy dla Żydów w Poniatowej. Zmarł z przyczyn naturalnych krótko po zakończeniu II wojny światowej. Czytaj więcej…

2021-06-17 edytuj

Niszczyciele typu 101 – seria czterech zachodnioniemieckich niszczycieli z uzbrojeniem artyleryjskim, zbudowanych w latach 60. XX wieku w ramach pierwszego pokolenia powojennych okrętów niemieckich. Okręty od pierwszej jednostki serii określane są także jako typ Hamburg. Stanowiły jedyne niszczyciele zbudowane w Niemczech po II wojnie światowej i ostatnie niszczyciele budowane na świecie bez kierowanego uzbrojenia rakietowego. W połowie lat 70. zostały przebudowane na niszczyciele rakietowe typu 101A; pozostawały w służbie do pierwszej połowy lat 90. Niszczyciele te miały wyporność pełną 4330 ton i długość ponad 133 m; ich zasadnicze uzbrojenie stanowiły cztery uniwersalne armaty automatyczne kalibru 100 mm, ponadto armaty przeciwlotnicze, wyrzutnie torped i bomb głębinowych. Po modernizacji trzecie działo zastąpiono przez wyrzutnie rakiet przeciwokrętowych Exocet. Charakterystyczna była sylwetka okrętów, z wysoką grupą połączonych nadbudówek, przez co bywały one nazywane „wieżowcami”. Napędzały je turbiny parowe, pozwalające na osiąganie prędkości 35 węzłów. Czytaj więcej…

2021-06-18 edytuj

Medaliści igrzysk olimpijskich w piłce nożnej – lista zawodników i reprezentacji, które przynajmniej raz zdobyły medal letnich igrzysk olimpijskich w turniejach mężczyzn w piłce nożnej. Piłka nożna zadebiutowała na II Letnich Igrzyskach Olimpijskich, które odbyły się w 1900 roku w Paryżu. Na tych igrzyskach, jak i następnych w Saint Louis, piłka nożna była jedynie dyscypliną pokazową. Międzynarodowy Komitet Olimpijski uznaje wyniki obu turniejów za oficjalne, ale te nie są akceptowane przez FIFA. W 1908 roku do programu IV Letnich Igrzysk Olimpijskich w Londynie włączono piłkę nożną jako pełnoprawną dyscyplinę. W 1996 roku w programie XXVI Letnich Igrzysk Olimpijskich w Atlancie zadebiutował turniej kobiet w piłce nożnej. Pierwsze miejsce w klasyfikacji medalowej wszech czasów zajmują Węgry z dorobkiem 3 złotych medali, 1 srebrnego i 1 brązowego. Druga w klasyfikacji jest Wielka Brytania z 3 złotymi medalami, wywalczonymi na początku XX wieku. Trzecia natomiast jest Argentyna z 2 złotymi i 2 srebrnymi medalami. Najbardziej utytułowanym piłkarzem w turniejach mężczyzn na igrzyskach olimpijskich jest Węgier Dezső Novák, który zdobył dwa złote medale i jeden brązowy w latach 1960–1968. Czytaj więcej…

2021-06-19 edytuj

Fragmentum Uffenbachianum – fragment greckiego kodeksu uncjalnego Nowego Testamentu na pergaminie, paleograficznie datowany na X wiek. Do dnia dzisiejszego zachowały się dwie karty kodeksu z tekstem Listu do Hebrajczyków. Pisany jest czerwonym atramentem. Cytowany jest we współczesnych krytycznych wydaniach Greckiego Nowego Testamentu. Kształt liter kodeksu reprezentuje etap pośredni pomiędzy uncjałą a minuskułą, początkowo kodeks klasyfikowany był jako minuskuł. Johann Jakob Wettstein umieścił go wśród minuskułów pod numerem 53. Konstantin von Tischendorf uznał za uncjałę i wciągnął go na listę uncjalnych kodeksów i w taki sposób kodeks jest klasyfikowany po dziś dzień. Günther Zuntz ocenił, że jest to uncjała ponad wszelką wątpliwość, stosowana w X wieku i później, w notach marginalnych. Rękopis przechowywany jest w bibliotece uniwersyteckiej w Hamburgu. Czytaj więcej…

2021-06-20 edytuj

Pałac elektorski w Koblencji – klasycystyczny pałac, znajdujący się w Koblencji, w dzielnicy Altstadt, nad brzegiem Renu. Stanowi jeden z najważniejszych przykładów francuskiego wczesnego klasycyzmu w południowo-zachodnich Niemczech, a ponadto jest wraz z pałacem Wilhelmshöhe w Kassel oraz pałacem arcybiskupim w Münster jednym z ostatnich pałaców zbudowanych w Niemczech przed rewolucją francuską. Pałac został zbudowany w latach 1777–1786 z inicjatywy elektora i arcybiskupa Trewiru Klemensa Wacława Wettyna jako jego nowa siedziba. Osiem lat po oddaniu budynku do użytku zamieszkujący go elektor uciekł z Koblencji w następstwie zbliżenia się do miasta francuskich wojsk rewolucyjnych. Po I wojnie światowej budynek znów pełnił funkcję siedziby organów administracyjnych. W trakcie II wojny światowej pałac uległ zniszczeniu, a jego odbudowę przeprowadzono w latach 1950–1951. Od 1960 roku gmach jest własnością władz Republiki Federalnej Niemiec i stanowi siedzibę instytucji federalnych. Budynek jest częścią tzw. Oberes Mittelrheintal, odcinka Doliny środkowego Renu wpisanego w 2002 roku został wpisany jako krajobraz kulturowy na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Czytaj więcej…

2021-06-21 edytuj

SMS Dresden – niemiecki krążownik lekki z okresu I wojny światowej, drugi i ostatni okręt typu Cöln, który został ukończony i włączony do służby w Kaiserliche Marine. Jednostki tego typu były powiększoną i ulepszoną wersją krążowników typu Königsberg. Stępkę okrętu położono w 1916 roku, a zwodowano go w kwietniu 1917 roku. Wszedł do służby w Hochseeflotte w marcu 1918 roku – osiem miesięcy przed zakończeniem I wojny światowej. W rezultacie jego służba była krótka i nie brał udziału w działaniach bojowych. Uczestniczył w operacjach floty w pobliżu Norwegii, mających na celu zaatakowanie brytyjskich konwojów do Skandynawii, podczas których nie doszło do spotkania wroga i jednostki wróciły do portu. Krążownik miał uczestniczyć w ostatniej próbie nawiązania walki w ostatnich dniach wojny, ale bunt marynarzy zmusił admirałów Reinharda Scheera oraz Franza von Hippera do odwołania operacji. Okręt został internowany w Scapa Flow i na rozkaz kontradmirała Ludwiga von Reutera został samozatopiony przez niemiecką załogę wraz z innymi okrętami 21 czerwca 1919 roku. Czytaj więcej…

2021-06-22 edytuj

Bojkot S-Bahn w Berlinie Zachodnim – bojkotowanie przez władze i ludność Berlina Zachodniego pociągów szybkiej kolei miejskiej (S-Bahn) jako protest przeciwko wzniesieniu muru berlińskiego w 1961 roku przez władze Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Bojkot miał charakter biernego oporu i polegał na unikaniu podróży koleją miejską oraz wypracowania alternatywnych metod poruszania się po mieście. Efekty bojkotu były widoczne już po tygodniu: liczba przewożonych pasażerów spadła z ok. 500 tys. do około 100 tys. Pod koniec lat 70. udział S-Bahn w przewozach w Berlinie Zachodnim wynosił ok. 5%. Często pociągi S-Bahn nie miały po zachodniej stronie miasta ani jednego pasażera. Bojkot prowadził do ogromnego marnotrawstwa zasobów. Początkowo skutkiem było jedynie skracanie składów, ale od stycznia 1980 roku przedsiębiorstwo Deutsche Reichsbahn zaczęło zwalniać pracowników. Bojkot został odwołany dopiero w 1989 roku. Czytaj więcej…

2021-06-23 edytuj

Gottlieb Hering (ur. 2 czerwca 1887 w Warmbronn, zm. 9 października 1945 w Stetten im Remstal) – niemiecki policjant, SS-Hauptsturmführer, uczestnik akcji T4, komendant obozu zagłady w Bełżcu, zbrodniarz nazistowski. Był wieloletnim funkcjonariuszem niemieckiej policji kryminalnej oraz weteranem I wojny światowej. W okresie Republiki Weimarskiej należał do Socjaldemokratycznej Partii Niemiec i aktywnie angażował się w zwalczanie ruchu nazistowskiego. Po dojściu do władzy Adolfa Hitlera uniknął usunięcia z szeregów policji dzięki protekcji Christiana Wirtha. Od tego momentu stał się gorącym zwolennikiem nazizmu. W latach 1939–1940 pełnił służbę w okupowanej Gdyni. Następnie został przydzielony do personelu akcji T4 – tajnego programu eksterminacji osób chorych psychicznie i niepełnosprawnych umysłowo. W sierpniu 1942 roku zastąpił Wirtha na stanowisku komendanta obozu zagłady w Bełżcu. W okresie jego rządów zgładzono w Bełżcu co najmniej 320 tysięcy Żydów. Wiosną 1943 roku, na krótko przed zamknięciem obozu w Bełżcu, objął stanowisko komendanta obozu pracy dla Żydów w Poniatowej. Zmarł z przyczyn naturalnych krótko po zakończeniu II wojny światowej. Czytaj więcej…

2021-06-24 edytuj

Niszczyciele typu 101 – seria czterech zachodnioniemieckich niszczycieli z uzbrojeniem artyleryjskim, zbudowanych w latach 60. XX wieku w ramach pierwszego pokolenia powojennych okrętów niemieckich. Okręty od pierwszej jednostki serii określane są także jako typ Hamburg. Stanowiły jedyne niszczyciele zbudowane w Niemczech po II wojnie światowej i ostatnie niszczyciele budowane na świecie bez kierowanego uzbrojenia rakietowego. W połowie lat 70. zostały przebudowane na niszczyciele rakietowe typu 101A; pozostawały w służbie do pierwszej połowy lat 90. Niszczyciele te miały wyporność pełną 4330 ton i długość ponad 133 m; ich zasadnicze uzbrojenie stanowiły cztery uniwersalne armaty automatyczne kalibru 100 mm, ponadto armaty przeciwlotnicze, wyrzutnie torped i bomb głębinowych. Po modernizacji trzecie działo zastąpiono przez wyrzutnie rakiet przeciwokrętowych Exocet. Charakterystyczna była sylwetka okrętów, z wysoką grupą połączonych nadbudówek, przez co bywały one nazywane „wieżowcami”. Napędzały je turbiny parowe, pozwalające na osiąganie prędkości 35 węzłów. Czytaj więcej…

2021-06-25 edytuj

Medaliści igrzysk olimpijskich w piłce nożnej – lista zawodników i reprezentacji, które przynajmniej raz zdobyły medal letnich igrzysk olimpijskich w turniejach mężczyzn w piłce nożnej. Piłka nożna zadebiutowała na II Letnich Igrzyskach Olimpijskich, które odbyły się w 1900 roku w Paryżu. Na tych igrzyskach, jak i następnych w Saint Louis, piłka nożna była jedynie dyscypliną pokazową. Międzynarodowy Komitet Olimpijski uznaje wyniki obu turniejów za oficjalne, ale te nie są akceptowane przez FIFA. W 1908 roku do programu IV Letnich Igrzysk Olimpijskich w Londynie włączono piłkę nożną jako pełnoprawną dyscyplinę. W 1996 roku w programie XXVI Letnich Igrzysk Olimpijskich w Atlancie zadebiutował turniej kobiet w piłce nożnej. Pierwsze miejsce w klasyfikacji medalowej wszech czasów zajmują Węgry z dorobkiem 3 złotych medali, 1 srebrnego i 1 brązowego. Druga w klasyfikacji jest Wielka Brytania z 3 złotymi medalami, wywalczonymi na początku XX wieku. Trzecia natomiast jest Argentyna z 2 złotymi i 2 srebrnymi medalami. Najbardziej utytułowanym piłkarzem w turniejach mężczyzn na igrzyskach olimpijskich jest Węgier Dezső Novák, który zdobył dwa złote medale i jeden brązowy w latach 1960–1968. Czytaj więcej…

2021-06-26 edytuj

Fragmentum Uffenbachianum – fragment greckiego kodeksu uncjalnego Nowego Testamentu na pergaminie, paleograficznie datowany na X wiek. Do dnia dzisiejszego zachowały się dwie karty kodeksu z tekstem Listu do Hebrajczyków. Pisany jest czerwonym atramentem. Cytowany jest we współczesnych krytycznych wydaniach Greckiego Nowego Testamentu. Kształt liter kodeksu reprezentuje etap pośredni pomiędzy uncjałą a minuskułą, początkowo kodeks klasyfikowany był jako minuskuł. Johann Jakob Wettstein umieścił go wśród minuskułów pod numerem 53. Konstantin von Tischendorf uznał za uncjałę i wciągnął go na listę uncjalnych kodeksów i w taki sposób kodeks jest klasyfikowany po dziś dzień. Günther Zuntz ocenił, że jest to uncjała ponad wszelką wątpliwość, stosowana w X wieku i później, w notach marginalnych. Rękopis przechowywany jest w bibliotece uniwersyteckiej w Hamburgu. Czytaj więcej…

2021-06-27 edytuj

Pałac elektorski w Koblencji – klasycystyczny pałac, znajdujący się w Koblencji, w dzielnicy Altstadt, nad brzegiem Renu. Stanowi jeden z najważniejszych przykładów francuskiego wczesnego klasycyzmu w południowo-zachodnich Niemczech, a ponadto jest wraz z pałacem Wilhelmshöhe w Kassel oraz pałacem arcybiskupim w Münster jednym z ostatnich pałaców zbudowanych w Niemczech przed rewolucją francuską. Pałac został zbudowany w latach 1777–1786 z inicjatywy elektora i arcybiskupa Trewiru Klemensa Wacława Wettyna jako jego nowa siedziba. Osiem lat po oddaniu budynku do użytku zamieszkujący go elektor uciekł z Koblencji w następstwie zbliżenia się do miasta francuskich wojsk rewolucyjnych. Po I wojnie światowej budynek znów pełnił funkcję siedziby organów administracyjnych. W trakcie II wojny światowej pałac uległ zniszczeniu, a jego odbudowę przeprowadzono w latach 1950–1951. Od 1960 roku gmach jest własnością władz Republiki Federalnej Niemiec i stanowi siedzibę instytucji federalnych. Budynek jest częścią tzw. Oberes Mittelrheintal, odcinka Doliny środkowego Renu wpisanego w 2002 roku został wpisany jako krajobraz kulturowy na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Czytaj więcej…

2021-06-28 edytuj

Klatrat metanu – substancja krystaliczna złożona z cząsteczek wody i metanu. Klatraty metanu zostały odkryte pod koniec XIX wieku wraz z hydratami etanu, etylenu oraz podtlenku azotu przez francuskiego fizyka Paula Villarda. W latach 30. XX wieku E. G. Hammerschmidt skojarzył po raz pierwszy biały, krystaliczny materiał zatykający rurociągi gazu z hydratami metanu. W ten sposób materiał pierwotnie uważany za ciekawostkę czysto laboratoryjną uzyskał znaczenie ekonomiczne. W latach 60. XX wieku znaleziono złoża hydratów na Syberii, a w następnym dziesięcioleciu znaczne ich ilości odkryto na szelfach kontynentalnych. W 1981 roku statek wiertniczy RV Glomar Challenger wydobył u wybrzeży Gwatemali pierwszą próbkę klatratu. W 1996 roku załoga niemieckiego statku badawczego FS Sonne wydobyła 50 kg hydratów z dna Pacyfiku w pobliżu Oregonu. Obecnie rozważane jest wykorzystanie zasobów klatratu metanu jako potencjalnego źródła gazu ziemnego. W pierwszych latach XXI wieku metan uwięziony w hydratach zaczęto postrzegać również jako potencjalne źródło zmian klimatu. Czytaj więcej…

2021-06-29 edytuj

Lilpop, Rau i Loewenstein – spółka akcyjna i fabryka, założona w 1866 roku w Warszawie, a zlikwidowana w 1944 roku. Zakłady „Lilpopa” były największym zakładem przemysłowym międzywojennej Warszawy. Do 1939 roku firma zajmowała czołową pozycję w polskim przemyśle budowy maszyn. Oferowała szeroki zakres produkowanych urządzeń. W październiku 1944 roku specjalne oddziały niemieckie zniszczyły hale fabryczne zakładów wysadzając je w powietrze – ocalało jedynie kilka budynków biurowych. Zabudowania fabryczne zostały zniszczone w 100%. Po roku 1945 zakłady nie zostały reaktywowane, kierownictwo spółki podejmowało nieskuteczne próby reprywatyzacji majątku firmy przejętego przez władze komunistyczne powojennej Polski. Czytaj więcej…

2021-06-30 edytuj

KT-79 – polski kuter torpedowy z okresu zimnej wojny, jeden z dziewiętnastu pozyskanych przez Polskę radzieckich okrętów projektu 183. Jednostkę zbudowano w stoczni numer 5 w Leningradzie, a następnie została wydzierżawiona przez Polskę i 11 października 1958 roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Załoga okrętu składała się z 14 osób – 2 oficerów, 9 podoficerów oraz 3 marynarzy. Jednostka wyposażona była w dwie pojedyncze wyrzutnie torpedowe TTKA-53M kal. 533 mm, umieszczone wzdłuż burt na śródokręciu z odchyleniem 6° na zewnątrz, przenosząc dwie torpedy typu 53-38U lub 53-39. Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowiły dwa podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm, z łącznym zapasem amunicji wynoszącym 4000 naboi. Intensywnie eksploatowany okręt, został wycofany ze służby w grudniu 1967 roku, po czym przeznaczono go do pełnienia roli okrętu-celu pod oznaczeniem KS-1. Z powodu złego stanu kadłuba do konwersji nie doszło i został skreślony z listy floty 1 stycznia 1971 roku. Czytaj więcej…