Wikiprojekt:Wiki Lubi Zabytki/Raport/2012-02-06

Podsumowanie projektu Wiki Lubi Zabytki 2011

Tomasz "odder" Kozłowski, 6 lutego 2012

Wstęp

Witam wszystkich w raporcie podsumowującym działalność wikiprojektu Wiki Lubi Zabytki 2011 i przeprowadzonego w jego ramach konkursu fotograficznego pod tą samą nazwą. Jak wyraźnie wskazuje data publikacji niniejszego raportu, wbrew pierwotnym zamierzeniom nie udało się opublikować go bezpośrednio po zakończeniu projektu; powstałe opóźnienie jest wyłącznie moją winą i wynika głównie ze związanego z poniesionym wysiłkiem organizacyjnym chwilowego zmęczenia materiału, które na szczęście można uznać już za niebyłe.

W raporcie staram się jak najbardziej obiektywnie podsumować wszelkie zarówno podjęte w ramach projektu działania, jak i te, które — z różnych względów — zostały zaniechane, pominięte lub nie powiodły się; osobną część raportu stanowić będzie podsumowanie będącego wynikiem działalności niniejszego wikiprojektu konkursu fotograficznego.

Ze względu na kompleksowość działań podjętych w ramach projektu oraz dość szeroki zasięg samego konkursu niniejszy raport jest niewątpliwie dość długi: wierzę jednak, że tylko rzetelne podejście i głęboka analiza całego projektu pozwolą wyciągnąć właściwe wnioski i dzięki temu usprawnić jego działalność oraz jeszcze lepiej przygotować kolejną edycję konkursu. Dla osób, które nie mają czasu lub ochoty przeczytać całego raportu, przygotowany został #Raport w pigułce.

Informacje o wikiprojekcie

Zaangażowanie społeczności

Wikiprojekt „Wiki Lubi Zabytki” został oficjalnie uruchomiony w dniu 25 marca 2011 (ogłoszenie na liście dyskusyjnej) i w ciągu pierwszych dwóch tygodni zgromadził ponad 10 chętnych wikipedystów, którzy wpisali się na listę uczestników.

W momencie tworzenia niniejszego raportu wikiprojekt „Wiki Lubi Zabytki” stanowił drugi co do aktywności wikiprojekt polskiej Wikipedii pod względem edycji na podstronach na przestrzeni ostatnich 365 dni (po wikiprojekcie „Czy wiesz”) oraz drugi co do wielkości wikiprojekt pod względem liczby uczestników (po wikiprojekcie „Piłka nożna”). Jakkolwiek tylko bardzo szczegółowa obserwacja pozwoliłaby na dokładne określenie poziomu aktywności wikiprojektu, tak, spoglądając na zmiany w podstronach widać wyraźnie, że pomimo swego rodzaju zapadnięcia w sen zimowy aktywność członków wikiprojektu nie wygasła i można przypuszczać, że wraz z nadejściem kolejnej edycji konkursu ponownie wzrośnie.

Realizacja celu

Głównym celem założenia wikiprojektu było przygotowanie podstaw do zorganizowania otwartego konkursu fotograficznego dla czytelników i użytkowników Wikipedii poświęconego zabytkom nieruchomym znajdującym się na obszarze Polski. Konkurs, zgodnie z założeniem, odbył się w dniach 1-30 września 2011 i zgromadził ok. 480 uczestników, którzy przesłali łącznie do Wikimedia Commons ponad 16 700 fotografii polskich zabytków, zajmując tym samym 3. miejsce w Europie (po uczestnikach z Niemiec i Francji). Więcej informacji nt. samego konkursu dostępnych jest w sekcji #Informacje o konkursie.

Dwoma głównymi środkami służącymi do realizacji wyznaczonego celu były:

1. umieszczenie w Wikipedii (przestrzeni głównej lub przestrzeni nazw wikiprojektu) oficjalnych wykazów zabytków nieruchomych wpisanych do rejestrów prowadzonych przez Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków;
2. przypisanie do wszystkich ww. obiektów dokładnych współrzędnych geograficznych, dzięki czemu mogły być one naniesione na podkład graficzny w postaci map OpenStreetMap lub Google Maps.

Wbrew pozorom, oba te środki wykonane zostały jedynie częściowo i będą stanowić spore wyzwanie w procesie przygotowań kolejnej edycji konkursu. Jakkolwiek stopień realizacji drugiego środka (przypisanie współrzędnych geograficznych) można określić dość dokładnie — współrzędne posiada ok. 3400 obiektów, w więc ok. 5% wszystkich obiektów wpisanych do rejestrów, spośród których ponad 1 000 położonych jest na terenie województwa śląskiego — tak stopień realizacji pierwszego środka (umieszczenie wykazów w Wikipedii) jest niełatwy do określenia z dwóch powodów:

(1) Podczas pierwszej fazy działalności projektu jego uczestnicy, ze względu na opóźniającą się współpracę z Narodowym Instytutem Dziedzictwa, zaczęli własnoręcznie tworzyć wykazy zabytków na podstawie plików dostępnych wówczas na stronie NID-u i właśnie te wykazy wykorzystane zostały w konkursie.

Niestety tuż po umieszczeniu w przestrzeni wikiprojektu wykazów przekazanych przez NID okazało się, że są one dalece różne od tych umieszczonych na stronie Instytutu i wykorzystanych już przez członków wikiprojektu (pierwsza wzmianka o różnicach, druga wzmianka). Problem ten został zasygnalizowany podczas kontaktów z NID-em, jednak ze względu na zakończenie konkursu i wspomniane na początku raportu zmęczenie materiału sytuacja ta nie została jeszcze rozwiązana; w tej chwili w wikiprojekcie dysponujemy więc dwoma zbiorami wykazów zabytków, które w ogromnej większości przypadków pokrywają się, jednak różnią się od siebie subtelnymi (a jednocześnie znaczącymi) detalami.

(2) Drugim problemem związanym z używanymi w wikiprojekcie wykazami zabytków jest fakt, że zawierają one wszystkie obiekty znajdujące się w oficjalnych rejestrach Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków. Na pierwszy rzut oka wydawać może się, że jest to stan właściwy, jednak takie rozwiązanie sytuacji stanowi potencjalnie duży kłopot w przypadku zespołów zabytków: co prawda w przypadku małych liczebnie zespołów (jak np. zespół klasztorny czy zabudowania gospodarcze) nie jest do przeszkoda nie do przejścia, gdyż ilość obiektów wymienionych w wykazach jest niewielka, ale np. w przypadku bardzo szerokich obszarów (jak np. Stare Miasto w Poznaniu czy osiedle robotnicze w Czeladzi-Piaskach) może to być pewnym kłopotem dla niezorientowanych w szczegółach technicznych uczestników konkursu.

Z ww. powodu wykazy zabytków dla województwa śląskiego, tworzone w bliskiej współpracy ze Śląskim Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, nie wymieniają wszystkich obiektów wyszczególnionych w konkretnej decyzji administracyjnej, a jedynie same decyzje, dzięki czemu wykazy dla woj. śląskiego można uznać za bardziej przejrzyste niż te w innych województwach.

Wnioski

Analiza powyższych informacji pozwala na wyciągnięcie kilku podstawowych wniosków, które — zgodnie z widocznym wyżej podziałem — przedstawiają się następująco:

Zaangażowanie społeczności

W momencie tworzenia niniejszego raportu na liście uczestników wikiprojektu widniało 61 wikipedystów, którzy od momentu założenia projektu wykonali w jego przestrzeni 7 732 edycje (wliczając boty: 14 836 edycji). Z posiadanych przeze mnie ogólnych informacji wynika, że polski wikiprojekt znajduje się w ścisłej czołówce najbardziej aktywnych wikiprojektów we wszystkich Wikipediach, które wzięły udział w konkursie (wyprzedzając m.in. uczestników wikiprojektu niemieckiego).

Takie zaangażowanie społeczności przekroczyło moje najśmielsze oczekiwania i jest zdecydowanie bardzo dobrym prognostykiem na przyszłość; gdyby aktywność członków wikiprojektu utrzymała się na zeszłorocznym poziomie, przy dobrej koordynacji działań nie powinno być problemów z realizacją wszystkich zadań postawionych w ramach przygotowań do kolejnej edycji konkursu.

Realizacja celu

Realizacja głównego celu projektu, czyli organizacji otwartego konkursu fotograficznego, z pewnością może zostać uznana za powodzenie, co widać w szczególności w podstawowych statystykach konkursu, które plasują go w pierwszej trójce w Europie: w konkursie wzięło udział ponad 480 uczestników, którzy przesłali łącznie do Wikimedia Commons ponad 16 700 fotografii polskich zabytków i walnie przyczynili się do pierwszego w historii ruchu Wikimedia wzrostu liczby nowych i aktywnych użytkowników spowodowanego inicjatywą samej społeczności (w przeciwieństwie do poprzednich wzrostów powodowanych działaniami Wikimedia Foundation).

Jakkolwiek sam konkurs jest niewątpliwie sukcesem, tak jednak nie wszystkie środki służące do realizacji tego celu zostały wykonane prawidłowo, co zostało szerzej omówione powyżej. Fakt posiadania w przestrzeni wikiprojektu dwóch różniących się od siebie zbiorów wykazów zabytków z pewnością nie sprzyja przejrzystości projektu i może być czynnikiem utrudniającym zorientowanie się w sytuacji zarówno uczestnikom kolejnej edycji konkursu (przy wykorzystaniu zamieszczonej na stronie konkursu wyszukiwarki w wynikach wyszukiwania pojawiają się bowiem oba zbiory wykazów), jak i samym wikipedystom.

Dodatkowym czynnikiem mogącym utrudnić korzystanie z tworzonych w ramach wikiprojektów wykazów jest brak ich ujednolicenia. Wykorzystywanie w wykazach dla województwa śląskiego spisu decyzji administracyjnych, a w przypadku innych województw spisu wszystkich obiektów objętych konkretnymi decyzjami wpłynęło na powstanie sporej różnicy w liczbie wpisów w wykazach pomiędzy województwem śląskim a pozostałymi 15 województwami, co może powodować u uczestników konkursu mylne wrażenie znacznie mniejszej liczby zabytków znajdujących się na terenie woj. śląskiego.

Wrażenie takie może powodować również fakt, iż stworzona przy okazji projektu wyszukiwarka zabytków Centrum Cyfrowego Projekt: Polska bazuje nie na tworzonych przez członków wikiprojektu listach, a na przekazanych przez NID wykazach, przez co wyniki wyszukiwania — na przykładzie wspomnianej powyżej Czeladzi — różnią się znacznie pomiędzy listą na stronach projektu, a wyszukiwarką Centrum Cyfrowego. Ujednolicenie wykazów pomiędzy wszystkimi partnerami (Narodowy Instytut Dziedzictwa, Centrum Cyfrowe, nasz wikiprojekt) będzie z pewnością jednym z zadań na przyszłość.

Zadania na przyszłość

Na podstawie powyższych wniosków można sformułować trzy podstawowe zadania, które musiałyby zostać wykonane podczas dalszych prac wikiprojektu (sensu stricto: działania stojące przed samymi organizatorami opisane są poniżej):

1. utrzymanie zaangażowania społeczności polskiej Wikipedii na istniejącym (w czasie przygotowań do edycji 2011) poziomie, a także — w miarę możliwości — zachęcenie do udziału w wikiprojekcie innych wikipedystów oraz członków innych społeczności ruchu wolnej kultury;
2. integracja umieszczonych w przestrzeni wikiprojektu dwóch zbiorów wykazów zabytków pochodzących ze strony internetowej i przekazanych bezpośrednio przez Narodowy Instytut Dziedzictwa;
3. ujednolicenie wykazów pomiędzy województwami w zakresie decyzji administracyjnych lub wszystkich obiektów wymienionych w konkretnych decyzjach; przy czym ze względu na większą czytelność pierwszego rozwiązania, zwłaszcza dla samych uczestników konkursu, skłaniałbym się ku temu właśnie wyjściu.

Informacje o konkursie

Realizacja zadań

W pierwszych dniach istnienia wikiprojektu w celu ułatwienia koordynacji działań przygotowany został terminarz, który aktualizowany był niestety tylko do drugiej połowy czerwca. Zadania postawione przed projektem umieszczone w terminarzu, które nie zostały wykonane (z różnych względów, najczęściej z powodu braku odpowiedniej liczby osób mogących zająć się ich organizacją oraz braku czasu) wymienione są poniżej:

1. skontaktowanie się i podjęcie współpracy z jednostkami administracji rządowej i samorządowej (w tym Wojewódzkimi Konserwatorami Zabytków);
2. przygotowanie i produkcja materiałów promocyjnych (ulotki, bannery, plakaty);
3. ustalenie listy spotkań lokalnych z wolontariuszami (tzw. pikniki fotograficzne lub Wiki takes...);
4. przygotowanie, produkcja i wysyłka gadżetów dla uczestników powyższych spotkań lokalnych;
5. przygotowanie zewnętrznego serwisu, do którego mniej zaawansowani technicznie użytkownicy mogliby przesyłać zdjęcia zabytków (Flickr, Google Picasa, Fotosik);
6. systematyczne raportowanie postępów w projekcie na zewnętrznej stronie internetowej i (ewentualnie) listach dyskusyjnych;
7. przygotowanie i rozesłanie materiałów prasowych informujących o wynikach konkursu i jego zwycięzcach;
8. organizacja oficjalnej uroczystości wręczenia nagród i konferencji prasowej;
9. przygotowanie rzetelnej dokumentacji dla wikipedystów przygotowujących projekt i uczestników konkursu;
10. zakończenie prac porządkowych w Wikimedia Commons i zakończenie dodawania współrzędnych geograficznych do wykazów;
11. przygotowanie i rozesłanie podziękowań dla wszystkich wolontariuszy biorących udział w przygotowaniach konkursu i uczestników konkursu;
12. skategoryzowanie wszystkich fotografii w Wikimedia Commons, posprzątanie po akcji;
13. przygotowanie i rozesłanie materiałów prasowych o zwycięzcach konkursu na poziomie europejskim.

Niewykonane zadania stanowią ok. 20% wpisów w terminarzu i w większości przypadków ich niewykonanie nie miało katastrofalnego wpływu na rozwój projektu i sposób przygotowania konkursu, jednak w kilku przypadkach ich wykonanie mogło wpłynąć na sprawniejszą organizację projektu i jeszcze lepsze samego wyniki konkursu.

Porządki na Commons

W ramach porządkowania istniejących fotografii polskich zabytków w Wikimedia Commons utworzony został szablon „Zabytek“, który służy do kategoryzowania zabytków ze względu na ich położenie, docelowo do poziomu gmin. Szablon wyświetla także informacje nt. położenia zabytku w konkretnym województwie oraz przypisanego mu numeru w rejestrze prowadzonym przez odpowiedniego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków; szczegółowe informacje nt. sposobu wykorzystania szablonu znajdują się na jego stronie w Wikimedia Commons. W momencie publikacji niniejszego raportu szablon umieszczony był w prawie 4 600 kategoriach i w ponad 4 350 plikach.

Oprócz przygotowania powyższego szablonu utworzone zostało także drzewo kategorii obejmujące wszystkie zabytki nieruchome w Polsce, z podziałem na województwa, powiaty i (tam, gdzie istnieją odpowiednie kategorie) gminy. W momencie publikacji tego raportu w drzewie kategorii znajdowało się (lekko licząc) kilkadziesiąt tysięcy plików — choć warto pamiętać, że nie wszystkie z nich przedstawiają same zabytki i wśród nich mogą znajdować się także błędnie skategoryzowane kategorie i pliki. Z punktu widzenia przyszłych działań projektu w Wikimedia Commons dwie najważniejsze kategorie, które należałoby przejrzeć (a przynajmniej przenieść do poprawnych kategorii znajdujące się w nich bezpośrednio pliki) to „Cultural heritage monuments in Poland with known IDs“ oraz sama kategoria główna „Cultural heritage monuments in Poland“; w sumie tylko w tych dwóch kategoriach znajduje się 5 000 plików, które powinny zostać przeniesione do odpowiednich podkategorii.

Oprogramowanie i dokumentacja

Oprócz wspomnianego powyżej szablonu „Zabytek“ podczas trwania konkursu do kategoryzacji przesyłanych zdjęć stosowano również szablon „Wiki Loves Monuments“, a w samym procesie przesyłania posługiwano się przygotowaną w tym celu specjalną nakładką powstałą na bazie UploadWizarda.

W celu ułatwienia procesu przesyłania plików mniej zaawansowanym użytkownikom Wikimedia Commons przygotowany został (tymczasowy) szablon „Wiki Lubi Zabytki“, który docelowo ma zostać zastąpiony we wszystkich wywołaniach ogólniejszym szablonem „Zabytek“ (w momencie publikacji raportu szablon „Wiki Lubi Zabytki“ miał ponad 600 wywołań, w większości występujących w przestrzeni nazw File:).

Niestety, sam UploadWizard i stworzona nań nakładka pozbawione były szczegółowej dokumentacji, a ze względu na późne zakończenie prac nad UploadWizardem w pierwszych dniach występowały pewne problemy, które były zgłaszane m.in. przez użytkowników serwisu Wykop.pl. Jedyna dokumentacja, jaka została przygotowana na potrzeby konkursu, widoczna była na jego stronie głównej od 1 do 30 września.

Współpraca zewnętrzna

Podobnie jak ta pani, my też podjęliśmy próby współpracy z organizacjami zewnętrznymi :-))

Od samego początku funkcjonowania projektu, zgodnie z zaleceniami organizatorów pierwszej edycji Wiki Loves Monuments w Holandii, szczególne znaczenie przypisane zostało do współpracy z organizacjami zewnętrznymi. Pod koniec marca w tym celu stworzona została „Deklaracja o Współpracy i Partnerstwie w ramach Projektu Wiki Lubi Zabytki“; z prośbą o nawiązanie współpracy i podpisanie Deklaracji zwróciłem się drogą mailową do następujących organizacji pozarządowych:

1. Stowarzyszenie OpenStreetMap Polska;
2. Stowarzyszenie Projekt: Polska;
3. Stowarzyszenie Historyków Sztuki;
4. Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków;
5. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze;
6. Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków (ICOMOS Polska);
7. Europejska Fundacja Ochrony Zabytków;
8. Lubelska Fundacja Ochrony Zabytków;
9. Fundacja Ratowania Zabytków i Pomników Przyrody;
10. Polskie Stowarzyszenie Fotograficzne NIKONA;
11. Canon - Foto - Klub;
12. serwis Opencaching.pl.

Niestety w większości przypadków, pomimo wielokrotnych prób kontaktu telefonicznego, wymienione organizacje nie były zainteresowane nawet próbą podjęcia współpracy w jakiejkolwiek formie; chęć pomocy przy organizacji konkursu wyraziły jedynie Stowarzyszenie Projekt: Polska (naszym partnerem zostało Centrum Cyfrowe: Projekt Polska) oraz Stowarzyszenie OpenStreetMap Polska, z którym ostatecznie — pomimo podpisania Deklaracji — nie udało się nawiązać bliższej współpracy. Zainteresowanie współpracą wyraził także serwis Opencaching.pl, z którym jednak także nie doszło do zacieśnienia bliższych kontaktów.

Na początku maja 2011 z propozycją podjęcia współpracy nad projektem, ze szczególnym uwzględnieniem województwa śląskiego, zgłosiło się drogą e-mailową Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, reprezentowane przez Ewę Caban. Okazany przez Centrum entuzjazm zaowocował błyskawicznym podpisaniem Deklaracji i przystąpieniem do bezpośrednich prac nad wykazami dla woj. śląskiego.

W ramach współpracy z ŚCDK projekt był wielokrotnie promowany zarówno na stronach samego Centrum, jak i na stronach Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego; z inicjatywy Centrum w lokalnych mediach śląskich pojawiło się wiele artykułów dotyczących projektu, w tym m.in. także jeden materiał telewizyjny w lokalnej śląskiej telewizji SferaTV. W listopadzie 2011, zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, ŚCDK przyznało własne nagrody dla autorów najlepszych zdjęć przedstawiających zabytki położone na obszarze województwa śląskiego; także dzięki pośrednictwu Centrum część nagrodzonych zdjęć została pokazana w listopadzie na specjalnej wystawie towarzyszącej Dniom Województwa Śląskiego w Brukseli.

Narodowy Instytut Dziedzictwa i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Oprócz powyższych organizacji pozarządowych skontaktowaliśmy się oczywiście także z instytucją odpowiedzialną za koordynację rejestrów prowadzonych przez Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków na szczeblu centralnym, a więc Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Przyjazny stosunek okazany przez dyrekcję Instytutu przyczynił się do podpisania umowy o współpracy, a także przekazania posiadanych przez Instytut wykazów zabytków w formie plików .xls zrzuconych z posiadanej przez NID bazy danych oraz m.in. promowania przez NID konkursu na swojej stronie internetowej i w mediach społecznościowych czy też wygłoszenie wspólnej prezentacji projektu podczas konferencji GIS Day 2011 na Politechnice Warszawskiej.

Pod koniec maja 2011, dzięki osobistemu zaangażowaniu i pomocy merytorycznej reprezentującego Centrum Cyfrowe Alka Tarkowskiego, Stowarzyszenie Wikimedia Polska zwróciło się z oficjalnym wnioskiem o objęcie patronatu honorowego nad projektem przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Na początku lipca otrzymaliśmy z Ministerstwa odpowiedź pozytywną i projekt Wiki Lubi Zabytki stał się tym samym pierwszą inicjatywą polskiego ruchu Wikimedia objętą patronatem instytucji rządowej, a także jedną z pierwszych takich inicjatyw ruchu Wikimedia w Europie, jeśli nie na świecie.

Inne organizacje pozarządowe, rządowe i samorządowe

W celu ułatwienia kontaktów z innymi organizacjami rządowymi i samorządowymi w przestrzeni wikiprojektu została stworzona specjalna podstrona gromadzące wszelkie niezbędne dane kontaktowe, m.in. do wszystkich wojewódzkich oraz powiatowych i miejskich konserwatorów zabytków, a także do największych w Polsce kościołów (katolickiego, prawosławnego i luterańskiego), w których władaniu znajduje się zdecydowana większość obiektów sakralnych.

Niestety ze względu na brak niezbędnych mocy przerobowych i czasu, ostatecznie nie doszło do podjęcia kontaktu z ww. organizacjami i jako koordynator projektu ograniczyłem się do podjęcia współpracy ze Stowarzyszeniem OpenStreetMap Polska (ostatecznie nieudanej), Centrum Cyfrowym Projekt: Polska, Śląskim Centrum Dziedzictwa Kulturowego oraz Narodowym Instytutem Dziedzictwa.

Pokrycie w mediach

W 2011 roku na temat projektu pojawiło się w mediach w sumie 67 wzmianek.

Informacje nt. projektu i konkursu zaczęły pojawiać się w mediach lokalnych i ogólnopolskich od połowy maja, kiedy to doszło już do nawiązania bliższej współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa (jako koordynator projektu z wizytą w siedzibie NID-u pojawiłem się 18 maja, tuż po zakończeniu europejskiego spotkania koordynatorów w Berlinie). Początkowo informacje o projekcie pojawiały się w serwisach prowadzonych przez organizacje powiązane ze Stowarzyszeniem Wikimedia Polska (Creative Commons Polska, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Koalicja Otwartej Edukacji) oraz prywatnymi wikipedystami (program „Lekcje z Wiki” autorstwa Borysa Kozielskiego na falach Radia Wnet), później jednak zaczęły być publikowane także w mediach w żaden sposób niepowiązanych z ruchem Wikimedia.

Do końca czerwca 2011 na temat projektu pojawiło się w sumie 10 wzmianek, w tym dwie w audycjach wspomnianego Borysa Kozielskiego. W drugiej połowie roku, szczególnie w czasie trwania konkursu, pojawiło się natomiast 45 wzmianek w mediach internetowych, wśród nich również dwie w audycjach Borysa Kozielskiego, a także jedna w lokalnej śląskiej telewizji SferaTV, w której konkurs widzom telewizji przedstawiła Ewa Caban; informacja o konkursie pojawiła się także w serwisie Wykop.pl, trafiając na jego stronę główną — przy czym warto zaznaczyć, że ze względu na moje zaangażowanie w przygotowanie obchodów 10. urodzin polskiej Wikipedii nie byłem w stanie na bieżąco monitorować pojawiających się w internecie wzmianek, przez co ich liczba może być nieco zaniżona.

Za osobną kategorię uznać można wszystkie informacje o projekcie opublikowane w ramach odrębne portalu w Wikinews, utworzonego przez Przykutę, dzięki którego zaangażowaniu czytelnicy Wikinews mieli możliwość zapoznać się z 6 artykułami dotyczącymi Wiki Lubi Zabytki, spośród których spora część była przez długi czas widoczna na stronie głównej Wikinews. Większość tych artykułów opublikowana została przed rozpoczęciem konkursu (na przestrzeni kwietnia-lipca) i przypuszczam, że w sumie liczbę ich wyświetleń można z pewnością oszacować na co najmniej kilkaset (przy czym założenie to jest dość ostrożne, biorąc pod uwagę częste kopiowanie zawartości Wikinews przez serwisy zewnętrzne).

Stosunkowo spora liczba wzmianek o projekcie związana jest z rozesłaniem przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska komunikatu prasowego informującego o rozpoczęciu konkursu za pośrednictwem Polskiej Agencji Prasowej oraz kanałami prywatnymi (za co podziękowania należą się Matowi). Pomimo tego dobrego wyniku, (ponownie ze względu na brak niezbędnych mocy przerobowych i moje postępujące zmęczenie projektem) nie został przygotowany zaplanowany wcześniej komunikat z połowy września, który miał docelowo informować o dotychczasowych wynikach i ponownie zachęcić do udziału w konkursie.

Oprócz powyższych informacji prasowych, w czasie trwania konkursu na jego zewnętrznej stronie co kilka dni pojawiały się krótkie wpisy (w sumie 8) informujące o aktualnych statystykach, wyjaśniające tymczasowe problemy techniczne czy zachęcające do wzięcia udziału w inicjatywie — za ich tworzenie dziękuję Polimerkowi i Leinadowi.

Po zakończeniu konkursu ze względu na kilkudniowe problemy z serwerami Stowarzyszenia zabrakło również zaplanowanego wcześniej komunikatu informującego o wynikach konkursu; pomimo tych niedogodności, informacja o jego zakończeniu (najczęściej także w formie pokazu zdjęć) pojawiła się w 6 serwisach internetowych (w tym na stronach Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego), a także została oczywiście zamieszczona na zewnętrznej stronie konkursu.

Wnioski

Na podstawie (przyznaję, że dość obszernych i szczegółowych) informacji zamieszczonych powyżej można pozwolić sobie na wyciągnięcie szeregu wniosków, które — zgodnie z zastosowanym podziałem — przedstawiają się następująco:

Realizacja zadań

Zdecydowana większość wymienionych w terminarzu zadań, w tym także najważniejsze kwestie niezbędne do semi-profesjonalnego przygotowania konkursu, została wykonana przyczyniając się do powodzenia inicjatywy. Niestety ze względu na typową przywarę projektów prowadzonych przez wolontariuszy, jakimi są wypalenie oraz brak niezbędnej liczby osób, nie udało się zrealizować kilku kluczowych dla jeszcze lepszej organizacji projektu zadań, w szczególności w zakresie współpracy z organizacjami zewnętrznymi oraz promocji konkursu i przygotowania dokumentacji dla jego uczestników. Lepsze (dokładniejsze) wykonanie tych zadań przy kolejnej edycji konkursu z pewnością może przyczynić się do jeszcze większego jego sukcesu.

Porządki na Commons

Ogólne zadanie, jakie zostało postawione przed projektem w aspekcie związanym z Wikimedia Commons, zostało wykonane; przygotowano odpowiedni szablon umożliwiający kategoryzację zamieszczonych przed rozpoczęciem konkursu fotografii („Zabytek“), a także tymczasowy szablon dla przesyłanych w trakcie trwania konkursu fotografii („Wiki Lubi Zabytki“), który ma docelowo zostać zastąpiony szablonem ogólnym; utworzone zostało także drzewo kategorii obejmujące wszystkie fotografie przedstawiające zabytki nieruchome położone na obszarze Polski.

Przygotowanie obu wspomnianych szablonów oraz drzewa kategorii nie wystarczyło jednak do zapewnienia porządku w zakresie fotografii polskich zabytków w Wikimedia Commons; wiele z tych fotografii pozostaje ciągle nieskategoryzowanych lub są one skategoryzowane błędnie, a drzewo kategorii nie jest jeszcze uzupełnione w 100%: istnieją co prawda kategorie dla wszystkich powiatów, jednak ze względu na ogromną ilość gmin — a jest ich dokładnie 2 479 — nie wszystkie one posiadają odrębną kategorię.

Oprogramowanie i dokumentacja

Wszelkie niezbędne dla potrzeb konkursu oprogramowanie (mowa o UploadWizardzie i specjalnej nakładce Wiki Loves Monuments) zostało, co prawda z pewnym opóźnieniem, przygotowane, a następnie przetłumaczone na język polski (głównie dzięki niezawodnemu sp5uhe) i dzięki temu mogło zostać wykorzystane przez ogromną większość uczestników konkursu; jedynie bardziej zaawansowani uczestnicy przy przesyłaniu fotografii korzystali z narzędzia Commonist.

Niestety dokumentacja informująca o poprawnym sposobie wykorzystania powyższego oprogramowania oraz np. sposobie poszukiwania informacji o zabytkach na istniejących podstronach projektu nie została przygotowana właściwie bądź wcale; widoczna na stronie konkursu w czasie jego trwania instrukcja zdecydowanie nie wystarczała dla potrzeb zwłaszcza mniej obeznanych z oprogramowaniem MediaWiki i przesyłaniem plików do Wikimedia Commons uczestników konkursu. W związku z tym brakiem przygotowanie dokładniejszej i jednocześnie bardziej zrozumiałej dla zewnętrznego użytkownika dokumentacji wydaje się być jednym z ważniejszych zadań stojących przed organizatorami kolejnej edycji konkursu.

Te zadania zostały wykonane, inne nie...

Współpraca zewnętrzna

Spośród 12 organizacji pozarządowych związanych blisko z ochroną zabytków lub szerzej określonego dziedzictwa kulturowego i organizacji powiązanych z branżą fotograficzną — które zostały odnalezione w bazie danych portalu ngo.pl — oraz organizacji działających w szeroko pojętym ruchu wolnej kultury bezpośrednią współpracę, która miała jakikolwiek realny wpływ na organizację konkursu, udało podjąć się jedynie z Centrum Cyfrowym Projekt: Polska.

Z pozostałymi organizacjami zainteresowanymi współpracą w projekcie (Stowarzyszenie OpenStreetMap Polska oraz serwis Opencaching.pl), pomimo dość zaawansowanych rozmów początkowych (a nawet podpisania ze Stowarzyszeniem OSM „Deklaracji o Współpracy i Partnerstwie w ramach Projektu Wiki Lubi Zabytki“) nie udało się niestety podjąć żadnej konkretnej wspólnych działań. Reszta z organizacji pozarządowych wymienionych powyżej nie wyraziła ochoty na podjęcie współpracy pomimo nawiązania kontaktu mailowego, a następnie wielokrotnych kontaktów telefonicznych.

W zakresie współpracy z instytucjami rządowymi i samorządowymi udało się nawiązać kontakt z dwoma dość znaczącymi podmiotami: Narodowym Instytutem Dziedzictwa, który przekazał na potrzeby projektu posiadane przez siebie wykazy zabytków oraz ze Śląskim Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, które zaangażowało się bezpośrednio w tworzenie list dla województwa śląskiego; obie te instytucje przyczyniły się również do promocji projektu w internecie oraz mediach lokalnych.

Niestety ze względu na brak potrzebnej liczby wolontariuszy zainteresowanych tego typu działaniem, nie udało się nawiązać żadnej współpracy z innymi organizacjami lub instytucjami mogącymi wyrazić zainteresowanie projektem — w szczególności z żadnym z wojewódzkich czy też powiatowych lub miejskich konserwatorów zabytków oraz żadnym z większych kościołów działających na obszarze Polski. Z tego samego powodu (oraz braku czasu) nie udało się także nawiązać współpracy z żadną instytucją działającą w zakresie edukacji ani z żadnym z polskich uniwersytetów bądź instytucji oświaty (jak np. lokalne kuratoria oświaty).

Wydaje się więc, iż podjęcie bardziej intensywnych wysiłków w tym zakresie (zwłaszcza jeśli chodzi o instytucje związane z edukacją bądź np. organizacje studenckie czy też np. Uniwersytety Trzeciego Wieku) mogłoby przynieść bardzo wymierne skutki w postaci większej promocji konkursu, a co za tym idzie większej liczby uczestników i w ostateczności wzrostu liczby przesłanych fotografii.

Pokrycie w mediach

Na przestrzeni maja-grudnia 2011 w mediach (głównie internetowych) pojawiło się w sumie 67 znanych mi wzmianek nt. projektu, choć ze względu na brak dokładnej obserwacji zwłaszcza w drugiej połowie września liczba ta może być nieco zaniżona. Taka liczba informacji prasowych poświęconych samemu projektowi wydaje się być dość znaczna, szczególnie w porównaniu z wszystkimi informacjami dotyczącymi Wikipedii wypisanymi na stronie „Wikipedia w mediach”, których było łącznie ok. 190.

Wbrew pierwotnym planom nie udało się przygotować komunikatu prasowego informującego o postępach konkursu i zapraszającego do udziału w nim, który miał zostać rozesłany w połowie września, a także (ze względów stricte technicznych) nie rozesłano komunikatu informującego o wynikach i zwycięzcach konkursu w okolicy 20 października. Biorąc pod uwagę fakt, że na temat samych tylko obchodów 10-lecia polskiej Wikipedii pojawiło się w mediach (nie tylko internetowych) 116 wzmianek widać wyraźnie, że nie został wykorzystany cały potencjał promocyjny konkursu; można pokusić się o przypuszczenie, że w przypadku publikacji dwóch wymienionych komunikatów liczba wzmianek wzrosłaby o co najmniej 50%.

Zadania na przyszłość

Powyższe podsumowanie działalności projektu pozwala na określenie szeregu zadań stojących przed organizatorami kolejnej edycji konkursu, które — co ciekawe — pokrywają się częściowo z zadaniami postawionymi przed zespołem organizującym ogólnoświatową edycję Wiki Loves Monuments 2012; zadania te są następujące:

1. lepsze zarządzanie zadaniami (i dokładniejsze stosowanie się do przygotowanego terminarza);
2. dalsze uporządkowanie fotografii zabytków przesłanych już do Wikimedia Commons, ze szczególnym uwzględnieniem stworzonego drzewa kategorii oraz szablonu „Wiki Lubi Zabytki“;
3. przygotowanie dokumentacji dla nakładki Wiki Loves Monuments (a także, przy okazji, UploadWizarda) oraz dokumentacji lokalnej dla uczestników konkursu;
4. nawiązanie współpracy z instytucjami działającymi w zakresie edukacji (szkoły, uniwersytety) i podjęcie kolejnej próby współpracy z instytucjami związanymi z ochroną zabytków oraz organizacjami fotograficznymi — warto byłoby także nawiązać kontakt z instytucjami rządowymi oraz samorządowymi;
5. lepsze wykorzystanie potencjału medialnego konkursu poprzez rozesłanie większej liczby komunikatów prasowych dotyczących konkursu; w jego lepszej promocji może pomóc także uzyskanie patronatu medialnego ze strony którejś z ogólnopolskich telewizji, radia lub gazet oraz bardziej systematyczna aktualizacja (i może przebudowa?) strony zewnętrznej konkursu;
6. polepszenie komunikacji z uczestnikami projektu (w tym również bardziej szczegółowa obserwacja stron dyskusji projektu): przygotowanie dokumentacji dla członków projektu może wpłynąć pozytywnie także na realizację tego zadania.

Raport w pigułce

Raport w pigułce

Wikiprojekt: Wiki Lubi Zabytki Główny cel założenia projektu, jakim była organizacja konkursu o tej samej nazwie, został spełniony: dzięki ogromnemu zaangażowaniu społeczności polskiej Wikipedii zarówno pod względem liczebności członków projektu, jak i ich aktywności, które przyczyniły się do osiągnięcia sukcesu w postaci uczestnictwa w konkursie ponad 480 osób i przesłanych przez nich ponad 16 700 fotografii polskich zabytków. Podczas działań projektu nie udało się jednak: zintegrować istniejących w wikiprojekcie dwóch różnych zbiorów wykazów przekazanych przez Narodowy Instytut Dziedzictwa; ujednolicić istniejących wykazów pod względem zawartości; wykazy w woj. śląskim wymieniają wyłącznie decyzje administracyjne, a w pozostałych województwach są to wszystkie obiekty wypisane w takich decyzjach. W związku z tym podczas dalszych działań projektu należy: utrzymać istniejące zaangażowanie społeczności Wikipedii i w miarę możliwości zwiększyć je oraz zachęcić do udziale w projekcie członków innych społeczności wolnej kultury; zintegrować ww. zbiory wykazów oraz ujednolicić je na przestrzeni całego kraju; poprawić komunikację pomiędzy organizatorami a zwykłymi uczestnikami projektu m.in. poprzez przygotowanie niezbędnej dokumentacji. Konkurs Wiki Lubi Zabytki Zorganizowany konkurs okazał się sukcesem: udało się wykonać zdecydowaną większość postawionych na początku zadań; stworzono podstawy do uporządkowania plików związanych z zabytkami w Wikimedia Commons; przygotowano szczątkową dokumentację, która mogła być wykorzystana przez uczestników konkursu; nawiązano współpracę z kilkoma organizacjami i instytucjami zewnętrznymi; wypromowano projekt w mediach (ponad 67 wzmianek w radiu, telewizji i mediach internetowych). W ramach przygotowań do konkursu: nie wykonano wszelkich wypisanych w terminarzu zadań (ok. 20% pozostało niewykonanych); pomimo przygotowania niezbędnych szablonów i drzewa kategorii, wiele fotografii zabytków pozostaje błędnie skategoryzowane, a wspomniane drzewo nie jest uzupełnione w 100%; przygotowana szczątkowa dokumentacja nie wystarczała dla potrzeb mniej zaawansowanych uczestników konkursu; nie podjęto współpracy z wszystkimi instytucjami, zwłaszcza w zakresie współpracy z instytucjami samorządowymi i rządowymi oraz organizacjami działającymi w sferze edukacji (szkoły, uniwersytety, kuratoria oświaty); nie wykorzystano całego potencjału medialnego konkursu poprzez nierozesłanie wszystkich zaplanowanych komunikatów prasowych. Podczas przygotowań do kolejnej edycji konkursu powinno się więc: poprawić sposób zarządzania zadaniami i stosowania się do stworzonego terminarza (tzw. task management); uporządkować przesłane do Wikimedia Commons fotografie zabytków; przygotować dokumentację dla uczestników konkursu i członków projektu; rozszerzyć współpracę zewnętrzną i nawiązać kontakt z organizacjami działającymi w sferze edukacji oraz organizacjami/instytucjami związanymi z ochroną zabytków (m.in. Wojewódzcy, Powiatowi, Miejscy Konserwatorzy Zabytków); lepiej wypromować projekt, np. uzyskując patronat ogólnopolskiego radia, telewizji, gazety bądź serwisu internetowego i wysyłając większą ilość komunikatów prasowych. Zalecenia Aby wykonać większość z wymienionych powyżej zadań należałoby zlikwidować najważniejsze z czynników przyczyniających się do niepowodzeń większości projektów opartych na pracy wolontariuszy, czyli brak odpowiedniej liczby osób oraz brak profesjonalnej organizacji działań. W tym celu proponuję: zachęcić większą liczbę osób do podjęcia aktywności pozakulisowej i stworzyć zespół organizacyjny składający się z maksymalnie 5 osób (powyżej tej liczby można natrafić już na pewne problemy natury komunikacyjnej); przygotować czytelny spis zadań do wykonania oraz podzielić je pomiędzy członków głównego zespołu wg potrzeb i ich chęci oraz umiejętności; przygotować zaplecze dla głównego zespołu, np. mniejsze grupy osób, które chciałyby zająć się wyłącznie promocją projektu, kwestiami technicznymi, działalnością w Wikimedia Commons, kontaktami z określonymi grupami instytucji itp; wykorzystać metody outsourcingu w przypadku zadań, które mogłyby być (1) bardziej profesjonalnie i (2) szybciej wykonane przez zewnętrzne organizacje/grupy w celu odciążenia głównego zespołu organizacyjnego.

Podziękowania

Dziękuję!

Korzystając z okazji chciałbym raz jeszcze (bowiem tego nigdy za wiele) podziękować szeregowi osób zaangażowanych zarówno w bezpośrednią działalności wikiprojektu, jak i wsparcie pozakulisowe, które przyczyniły się do powodzenia różnych działań niezbędnych do przygotowania konkursu i jego powodzenia; są to między innymi następujące osoby:

• Bandito, Kroton, Monikoska, Nutaj, Silu oraz Yarl — za poświęcenie projektowi dziesiątek, jeśli nie setek godzin poprzez przygotowywanie podstron z wykazami zabytków, dodawanie do wykazów zdjęć z Wikimedia Commons oraz uzupełnianie ich o współrzędne geograficzne;
• Borys Kozielski — za zainteresowanie projektem, wsparcie medialne i częstą gościnę w studiu Radia Wnet przy okazji moich wizyt w Warszawie;
• Ewa Caban — za pomoc merytoryczną, a także w szczególności za zaangażowanie przy tworzeniu wykazów dla województwa śląskiego oraz uzupełnienie tych wykazów o ponad 1 000 współrzędnych geograficznych i pomoc przy promocji projektu w ramach Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach;
• Przykuta — za ogromną pomoc udzieloną nowym użytkownikom i uczestnikom konkursu zarówno w Wikipedii, jak i w Wikimedia Commons, szereg cennych rad i pozakulisową mobilizację do dalszych działań nad projektem;
• Polimerek — za cichy nadzór nad działaniem projektu, wiele krytycznych i cennych porad w kwestiach regulaminowych i technicznych, wsparcie udzielone w ramach Stowarzyszenia Wikimedia Polska i mobilizowanie mnie do jeszcze większej aktywności;
• Alek Tarkowski — za pomoc merytoryczną przy przygotowaniu wniosku o patronat honorowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wspieranie naszej sprawy podczas spotkań w tej instytucji.

Odrębne, lecz nie mniejsze podziękowania należą się także niewymienionym powyżej uczestnikom projektu, dzięki których zaangażowaniu udało nam się utworzyć wykazy zabytków dla ogromnej większości gmin w Polsce; to głównie dzięki waszej cichej, systematycznej, rzetelnej pracy (którą Przykuta nazwałby robotą bez laurów) mogliśmy przygotować solidne źródło danych wykorzystane następnie przez ponad 480 uczestników konkursu. Dziękuję!

Na koniec chciałbym podziękować także wspomnianym ponad 480 uczestnikom konkursu, których wysiłek przyczynił się do osiągnięcia sukcesu, jakim niewątpliwie jest przygotowanie dokumentacji fotograficznej dla sporej części polskiego dziedzictwa kulturowego. To dzięki waszemu entuzjazmowi konkurs Wiki Lubi Zabytki został dostrzeżony przez organizacje zewnętrzne; to w końcu dzięki wam wikipedyjne artykuły poświęcone zabytkom wzbogaciły się o tysiące fotografii, których potencjału nie będziemy nigdy w stanie zmierzyć. Dziękuję!

— Tomasz "odder" Kozłowski 20:08, 6 lut 2012 (CET)