Wikipedia

Wiktor Arvay

Wiktor Arvay, także Arway (ur. 1 czerwca 1877 w Brzesku, zm. 10 marca 1959 w Krakowie) – polski nauczyciel, działacz społeczny, autor publikacji historycznych.

Wiktor Arvay
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 czerwca 1877
Brzesko

Data i miejsce śmierci

10 marca 1959
Kraków

Miejsce spoczynku

cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Edukacja

C. K. Gimnazjum w Bochni

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych
Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Wiktora Arvaya na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Życiorys edytuj

Wiktor Arvay[1][a] urodził się 1 czerwca 1877 w Brzesku[1][2]. Jego rodzicami byli Adolf (naczelnik sądu w Brzesku) i Józefa Horaczek[3][4]. Był pochodzenia węgierskiego[5]. Był wyznania rzymskokatolickiego[1]. W 1894 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Bochni (w jego klasie gimnazjalnej był Franciszek Bujak)[6]. W trakcie nauki otrzymał stypendium fundacji Zakordonowej przyznane w styczniu 1891[7]. Później podczas studiów na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego otrzymał stypendium przyznane 14 stycznia 1897 przez wydział krajowy[8]. Ukończył studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego[3].

Podjął pracę nauczyciela od 18 września 1898[1]. Pracował jako nauczyciel w Jarosławiu[3]. Był nauczycielem C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie uczył języka greckiego, matematyki, fizyki[9][10]. Od 1900 do 1901 odbywał służbę wojskową[1]. Egzamin zawodowy złożył 18 maja 1901[1]. Rozporządzeniem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 19 lipca 1901 jako zastępca nauczyciela został przeniesiony z C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie do C. K. III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie[11][12][13]. Rozporządzeniem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 2 października 1901 został uwolniony od obowiązków służbowych w tej szkole[14]. Reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 15 listopada 1901 jako kandydat stanu nauczycielskiego został mianowany zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku[15]. Jako egzaminowany zastępca nauczyciela uczył w tej szkole języka polskiego, języka łacińskiego i matematyki od 1901 do 1902[16][17]. W 1902 został członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[18]. 9 czerwca 1902 został mianowany nauczycielem rzeczywistym[1]. Reskryptem z 9 czerwca 1903 C. K. Ministra Wyznań i Oświecenia został mianowany nauczycielem rzeczywistym w C. K. I Gimnazjum w Tarnowie od 1 września 1902[19][20]. W tej szkole uczył w kolejnych latach przedmiotów matematyki i fizyki[1][2][21][22]. W 1911 otrzymał VIII klasę rangi w zawodzie[23]. Na początku XX wieku w Tarnowie był działaczem Towarzystwa Oświaty Ludowej (jako prelegent, popularyzator informacji dotyczących promieni rentgenowskich) oraz Towarzystwa Szkoły Ludowej[24][25]. Działał w towarzystwie „Opieka nad młodzieżą szkół średnich w Tarnowie”[26], był członkiem dyrekcji Towarzystwa Budowlanego w Tarnowie[27]. Był także członkiem tarnowskiego gniazda TG „Sokół”[28]. Został odznaczony austro-węgierskim Krzyżem Jubileuszowym dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych[22].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w latach 20. i 30. II Rzeczypospolitej pozostawał nauczycielem I Państwowego Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie, wykładając matematykę, propedeutykę filozoficzną, a także prowadząc wycieczki krajoznawcze i kierując kółkiem fotograficznym[2][29][30][31][32][33][34]. Rozporządzeniem Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego z 2 sierpnia 1924 powierzono mu kierownictwo nad zakładem szkoły, które sprawował do 31 grudnia 1924[29]. Równolegle uczył także w tarnowskim I Prywatnym Liceum Żeńskim im. Sióstr Urszulanek[35]. Nauczycielem tarnowskiego gimnazjum był od 1902 do 1931[36]. Rozporządzeniem KOSK z 28 stycznia 1922 został przeniesiony w stan spoczynku z dniem 1 lutego 1932[37].

Był członkiem czynnym zwyczajnym Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej we Lwowie[38]. W Tarnowie działał społecznie[2][3]. Poza działalnością oświatową należał do tarnowskiego oddziału „Sokoła” oraz Towarzystwa Literackiego[2]. Został działaczem założonego w 1924 tarnowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, został członkiem pierwszego zarządu[39], w 1925 był skarbnikiem[40], od 31 marca 1927 pełnił funkcję prezesa do 1933[41], w tym czasie był założycielem sekcji narciarskiej[42] oraz działał na rzecz rozwoju fotografii amatorskiej[43]. W wyborach w 1929 został wybrany zastępcą radnego Rady Miejskiej w Tarnowie[44]. Został członkiem zarządu powołanego w 1929 Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Tarnowie[45]. Działał w ramach przygotowań obchodów jubileuszu 800-lecia miasta Tarnowa (1930), był wówczas autorem odczytu pt. Z dawnego szkolnictwa[46]. W Tarnowie zamieszkiwał przy ulicy Legionów 21[47]. Podczas II wojny światowej w trakcie okupacji niemieckiej uczestniczył w tajnym nauczaniu[3][3].

Po przejściu na emeryturę i zamieszkaniu w Krakowie poświęcił się pracy historycznej i archiwalnej[2]. W Krakowie zamieszkiwał przy ulicy Skałecznej 8[b]. Pod koniec lat 50. był prawdopodobnie najstarszym żyjącym profesorem sanockiego gimnazjum, jednak nie był w stanie wziąć udziału w zjeździe jubileuszowym wychowanków tej szkoły w 1958[48]. Był współorganizatorem obchodów jubileuszu 400-lecia I Gimnazjum i Liceum w Tarnowie w 1959[2]. Zmarł wkrótce potem 10 marca 1959 w szpitalu w Krakowie[2][3][36][49][50]. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu Rakowickim (kwatera LXX, rząd 16, miejsce 10)[50].

Dokumenty dotyczące rodziny Wiktora Arwaya trafiły do Kurii Diecezjalnej w Tarnowie[51].

Na cmentarzu Rakowickim został pochowany także inż. Stefan Arvay, mierniczy przysięgły (zm. 1946)[52].

Prace historyczne edytuj

  • Euklidesa elementów księga pierwsza (1911)[53]
  • Założenie pełnej kolonii akademickiej w Tarnowie (urywek z dziejów gimnazjum tarnowskiego) (opublikowane w Sprawozdaniach Dyrekcji I. Państwowego Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie; cz. I – 1927, cz. II 1929, cz. III – 1932)[54]
  • Przyczynki do dziejów szkolnictwa tarnowskiego w XVI-XVIII w. (maszynopis)[2]
  • Szkice z dziejów Tarnowa 1772-1800 (maszynopis)[2]
  • Moje wspomnienia szkolne ze szkoły powszechnej i średniej 1884–1894 (cz. I i II; rękopis)[55]

Uwagi edytuj

  1. ↑ W większości publikacji została wskazana forma nazwiska „Arvay”, względnie formy „Árvay” oraz „Arváy”, zob. Norbert Lippóczy. Zapomniane tarnowiana. „Rocznik Tarnowski”, s. 157, 1990.  Sprawozdanie Dyrekcji I. Państwowego Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie za rok szkolny 1924/25. Tarnów: 1925, s. 3, 5. Wykaz profesorów uczących w okresie 1880–1980. W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 159.. W piśmiennictwie niemieckojęzycznym zaboru austriackiego była podawana tożsamość „Viktor Arvay”, zob. Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1022. 1389.. Ponadto pojawiała się forma nazwiska „Arway”. zob. Józef Stachowicz: Diariusz Zjazdu. Życzenia dla uczestników Zjazdu (fragmenty listów i telegramów). W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 50..
  2. ↑ W źródle omyłkowo podana jako „Ulica Skałewna”, zob. Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 115.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 75.
  2. ↑ a b c d e f g h i j Antoni Sypek: Alfabet tarnowski. Kto błądzi i nawróci się na prawdę? Tarnowski alfabet Antoniego Sypka. tarnow.in, 2015-05-28. [dostęp 2016-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-01)].
  3. ↑ a b c d e f g Bronisław Jaśkiewicz, Tomasz Opas. Życie naukowe Tarnowa (1918-1939). „Rocznik Tarnowski”, s. 146, 1993. 
  4. ↑ Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej : nr 9001-10000. Cz. III, nr 9801-10000. Kraków / Warszawa: 1986, s. 619.
  5. ↑ Norbert Lippóczy. Zapomniane tarnowiana. „Rocznik Tarnowski”, s. 157, 1990. 
  6. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1894. Kraków: 1894, s. 52, 53.
  7. ↑ Kronika. Stypendya. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 23 z 30 stycznia 1891. 
  8. ↑ Stypendya nadane przez Wydział krajowy na posiedzeniu w dniu 14 stycznia b. r.. „Słowo Polskie”, s. 2, Nr 11 z 15 stycznia 1897. 
  9. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum Nowodworskiego czyli św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1900. Kraków: 1900, s. 42.
  10. ↑ Sprawozdanie Dyrektora c. k. Gimnazyum Nowodworskiego czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1901. Kraków: 1901, s. 28, 65.
  11. ↑ Sprawozdanie Dyrektora c. k. Gimnazyum Nowodworskiego czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1902. Kraków: 1902, s. 72.
  12. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. III Gimnazyum w Krakowie za rok szkolny 1902. Kraków: 1902, s. 54.
  13. ↑ II Liceum im. Króla Jana III Sobieskiego 1885 – 1985, Kraków. stankiewicze.com. [dostęp 2016-12-31].
  14. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. III Gimnazyum w Krakowie za rok szkolny 1902. Kraków: 1902, s. 55.
  15. ↑ 21. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1901/1902. Sanok: Fundusz Naukowy, 1902, s. 4.
  16. ↑ 21. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1901/1902. Sanok: Fundusz Naukowy, 1902, s. 1.
  17. ↑ Józef Stachowicz: Diariusz Zjazdu. Życzenia dla uczestników Zjazdu (fragmenty listów i telegramów). W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 50.
  18. ↑ Sprawozdanie Wydziału Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Sanoku za rok administracyjny 1901. Sanok: 1901, s. 14.
  19. ↑ 22. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1902/1903. Sanok: Fundusz Naukowy, 1903, s. 4.
  20. ↑ Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy c. k. Rady szkolnej krajowej w Galicyi”, s. 350, Nr 24 z 2 lipca 1902. 
  21. ↑ Ruch przyjezdnych. „Nowa Reforma”, s. 3, Nr 479 z 19 października 1909. 
  22. ↑ a b Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1022.
  23. ↑ Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy c. k. Rady szkolnej krajowej w Galicyi”, s. 339, Nr 19 z 12 sierpnia 1911. 
  24. ↑ Bronisław Jaśkiewicz. Działalność towarzystw oświatowych w Tarnowie w latach autonomii galicyjskiej. „Rozprawy z Dziejów Oświaty”. 17, s. 122, 130, 1974. 
  25. ↑ Bronisław Jaśkiewicz. Towarzystwo Oświaty Ludowej w Tarnowie. „Rocznik Tarnowski”, s. 104, 107, 1997/1998. 
  26. ↑ Z Towarzystwa „Opieka nad młodzieżą szkół średnich w Tarnowie”. „Pogoń”, s. 3, Nr 8 z 24 lutego 1907. 
  27. ↑ Domy urzędnicze. „Pogoń”, s. 3, Nr 8 z 24 lutego 1907. 
  28. ↑ Sprawozdanie Wydziału Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Tarnowie za rok 1912. Tarnów: 1913, s. 28.
  29. ↑ a b Sprawozdanie Dyrekcji I. Państwowego Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie za rok szkolny 1924/25. Tarnów: 1925, s. 5.
  30. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. R. 2. Warszawa / Lwów: 1926, s. 111.
  31. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji I. Państwowego Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie za rok szkolny 1929/30. Tarnów: 1930, s. 17, 34, 37.
  32. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji I. Państwowego Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie za rok szkolny 1930/31. Tarnów: 1931, s. 3.
  33. ↑ Antoni Sypek. Szkoła podstawowa im. M. Kopernika. „Rocznik Tarnowski”, s. 109, 1994. 
  34. ↑ Zbigniew Gomoła: Tarnowska fotografia amatorska i artystyczna do 1939 roku. W: Tarnów – Zawale. T. 8: Wielki przewodnik. Tarnów: 2001, s. 134.
  35. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. R. 2. Warszawa / Lwów: 1926, s. 113.
  36. ↑ a b Wiktor Arvay. Nekrolog. „Dziennik Polski”, s. 5, Nr 61 z 13 marca 1959. 
  37. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji I. Państwowego Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie za rok szkolny 1931/32. Tarnów: 1932, s. 32.
  38. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej za rok 1919. Lwów: 1920, s. 22.
  39. ↑ Wiktor Baron: Historia zagospodarowania turystycznego w Gorcach. naszekarpatysite.blogspot.com, 2011-07-10. [dostęp 2016-12-31].
  40. ↑ Sprawozdanie Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z działalności oddziałów r. 1925 zestawione na podstawie materiałów własnych. 1925, s. 7.
  41. ↑ Jerzy Kapłon: Tarnowski Oddział Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. cotg.pttk.pl. [dostęp 2016-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-01)].
  42. ↑ Janusz Foszcz: Historia PTT w Tarnowie. ptt.tarnow.pl. [dostęp 2016-12-31].
  43. ↑ Zbigniew Gomoła: Tarnowska fotografia amatorska i artystyczna do 1939 roku. W: Tarnów – Zawale. T. 8: Wielki przewodnik. Tarnów: 2001, s. 130.
  44. ↑ Wiadomości z kraju. Wybory do Rady Miejskiej w I. kole w Tarnowie. „Nowy Dziennik”, s. 10, Nr 173 z 30 czerwca 1929. 
  45. ↑ Bronisław Jaśkiewicz, Tomasz Opas. Życie naukowe Tarnowa (1918-1939). „Rocznik Tarnowski”, s. 141, 1993. 
  46. ↑ Bronisław Jaśkiewicz, Tomasz Opas. Życie naukowe Tarnowa (1918-1939). „Rocznik Tarnowski”, s. 145, 1993. 
  47. ↑ Stanisław Potępa: Historia ulicy Pocztowej i Kantorii, dziś Legionów. W: Tarnów – Zawale. T. 7: Wielki przewodnik. Tarnów: 2000, s. 175.
  48. ↑ Józef Stachowicz: Nasi profesorowie na zjeździe. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 90-92.
  49. ↑ Bronisław Jaśkiewicz. Wiktor Arvay. „Małopolskie Studia Historyczne”. 2-3, s. 166, 1959. 
  50. ↑ a b Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Wiktor Arvay. rakowice.eu. [dostęp 2016-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
  51. ↑ Dział Akta Rzeczowe Kurii Diecezjalnej w Tarnowie. archiwum.diecezja.tarnow.pl. s. 21. [dostęp 2016-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-01)].
  52. ↑ Stefan Arvay. Nekrolog. „Dziennik Polski”, s. 8, Nr 295 z 27 października 1946. 
  53. ↑ Elżbieta Szwed. Bibliografia wydawnictw z drukarni Z. Jelenia. „Rocznik Tarnowski”, s. 146, 1993. 
  54. ↑ Zygmunt Ruta. Geneza kolonii akademickiej w Tarnowie. „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny”. 35, s. 91, 1970. Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. 
  55. ↑ Inwentarz rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej : nr 9001-10000. Cz. III, nr 9801-10000. Kraków / Warszawa: 1986, s. 619, 620.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wiktor_Arvay&oldid=72619749”