Wilhelm Sauer
Wilhelm Sauer (ur. 23 marca 1831 w Schönbeck, zm. 9 kwietnia 1916 we Frankfurcie nad Odrą) – niemiecki organmistrz czasów romantyzmu i późnego romantyzmu.
Wilhelm Sauer (ok. 1910) | |
Data i miejsce urodzenia |
23 marca 1831 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
9 kwietnia 1916 |
Zawód, zajęcie |
organmistrz |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujWilhelm Sauer wraz ze swoimi współpracownikami zbudował ponad 1100 organów, z których największe i najsłynniejsze znajdują się m.in. w berlińskiej katedrze (1903, IV/113), w kościele św. Tomasza (1888/1908, III/88) w Lipsku, a także w Hali Miejskiej w Görlitz (1910, IV/72).
Największe swego czasu organy świata we wrocławskiej Hali Stulecia (1913, V/200) nie zachowały się w swojej pierwotnej formie. Znaczna część tego instrumentu znajduje się dziś we wrocławskiej katedrze. Znakomicie zachowane organy firmy Wilhelma Sauera znajdują się również w płockiej bazylice, kościele pw. Przemienienia Pańskiego w Drezdenku, kościele parafialnym pw. św. Szczepana w Rożyńsku Wielkim koło Ełku (organy mechaniczne), kościele św. Trójcy w zachodniopomorskim Czaplinku[1], a także w kościele MB w Witnicy[2].
Drugą żoną Wilhelma Sauera była Anna, z domu Bauer (18 stycznia 1848–11 sierpnia 1924), córka właściciela browaru i rajcy miejskiego z Poczdamu.
Nagrobek Wilhelma Sauera znajduje się na terenie dawnego cmentarza w Kleistpark we Frankfurcie nad Odrą. Ze względu na przebudowy dokładna pozycja grobu nie jest pewna.
Odznaczenia
edytujM.in.[3]:
- 1899: Order Orła Czerwonego (Prusy)
- 1899: Order Zasługi za Sztukę i Naukę (Saksonia-Meiningen)
- 1901: Order Królewski Korony (Prusy)
- 1905: Medal za Sztukę i Naukę (Saksonia-Altenburg)
- 1906: Order Orła Czerwonego z Kokardą (Prusy)
- 1909: Krzyż Kawalerski Orderu Domowego Ernestyńskiego
Lista instrumentów
edytujRok | Miejscowość | Objekt | Zdjęcie | Manuały | Głos | Opus | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1852 | Lychen | Kościół św. Jana | 1+P | 13 | Wspólnie z ojcem Ernestem. Prace restauracyjne w latach 1999–2003 wykonane przez firmę Scheffler. | ||
1853 | Rechlin | Kościół św. Jana | 1+P | 5 | Najstarsze dzieło Wilhelma Sauera, które przetrwało do dzisiaj. Zleceniodawcą był Carl Peter Johann von Le Fort. Instrument oddano do użytku dnia 08.09.1853. W roku 1900 rozbudowany przez Carla Börgera. Prace restauracyjne w latach 1995–2003 wykonane przez firmę Scheffler. | ||
1854 | Friedland | Kościół Matki Boskiej | 3+P | 30 | Wspólnie z ojcem Ernestem z wykorzystaniem barokowego prospektu firmy Baumann und Richter. W roku 1934 zastąpione nowym instrumentem także firmy Sauer, w dotychczasowym prospekcie. | ||
1855 | Badresch | Kościół wiejski | 1+P | 9 | Zlecenie z maja 1855. Zakończenie prac w sierpniu 1855. Brak wszystkich metalowych piszczałek. | ||
1861 | Sowieck | Kościół Litewski | 2+P | 22 | Pierwszy instrument o dużych gabarytach. W latach 1945–1952 wraz z kościołem zniszczony. | ||
1864 | Kwidzyn | Katedra | 3+P | 49 | 94 | W roku 1917 piszczałki prospektowe zostały skonfiskowane. W roku 1945 zostały skonfiskowane wszystkie metalowe piszczałki. W latach 1958 i 1972-1974 nastąpiły liczne przebudowy. Planowana jest rekonstrukcja oryginału. | |
1869 | Berlin | Kościół św. Tomasza | 4+P | 52 | 95 | Rozebrano ze względu na zniszczenia wojenne (1944). W roku 1970 rekonstrukcja instrumentu wykonana przez firmę Rudolf von Beckerath (2+P;25). | |
1870 | Polessk | Kościół parafialny | Zniszczony w 1945 r. | ||||
1872 | Döbberin | Kościół wiejski | 1+P | 8 | 235 | Mechaniczna wiatrownica. | |
1874 | Doberlug-Kirchhain | Kościół klasztorny | 2+P | 26 | 209 | Mechaniczne wiatrownice. | |
1874 | Sorkwity | Kościół wiejski | 2+P | 14 | 212 | Instrument w złym stanie. | |
1876 | Bydgoszcz | Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła | 3+P | 43 | 234 | ||
1878–1879 | Frankfurt nad Odrą | Kościół ewangelicki p.w. św. Gertrudy | 3+P | 36 | 248 | Mechaniczne wiatrownice. | |
1882 | Szprotawa | Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny | 2+P | 27 | 335 | W roku 1917 oddano na cele wojenne wszystkie piszczałki prospektowe. Instrument w bardzo złym stanie. | |
1883 | Wernigerode | Kościół Matki Boskiej | 2+P | 30 | 401 | Instrument został integrowany w barokowy prospekt z lat 1765–1783. | |
1884 | Kostebrau | Wiejski kościół | 1+P | 7 | 419 | Instrument został przeniesiony z ewangelickiego kościoła w Klettwitz. | |
1884 | Petersburg | Konserwatorium | 2+P | 8 | 432 | W roku 1970 instrument przeniesiono do miasta Puszkin, do gimnazjum imienia Achmatowej. Organy te są jednym z dwóch jeszcze istniejących w Rosji instrumentów Wilhelma Sauera. | |
1885–1886 | Eickel | Kościół św. Jana | 2+P | 33 | Cena instrumentu to 12.000 marek. W roku 1911 wiatrownica została wymieniona na elektryczną. Organy zostały zniszczone wskutek działań wojennych 12 kwietnia 1944 r. | ||
1886 | Czerniachowsk | Kościół Lutra | Instrument został integrowany w barokowy prospekt Johanna Preußera. Zniszczony w roku 1945. | ||||
1887 | Laer (Bochum), Frankfurt nad Menem | Kościół ewangelicki we Frankfurcie-Griesheim | 2+P | 28 | 475 | Organy zostały zbudowane w roku 1887 dla kościoła ewangelickiego w dzisiejszej dzielnicy Bochum Laer. W 1974 kościół został wyburzony, a instrument rozebrany i przechowany w magazynie. W 1995 roku organy zostały na nowo złożone w kościele ewangelickim we Frankfurcie. | |
1888 | Getynga | Kościół św. Mikołaja | 2+P | 23 | Organy przetrwały częściowo do dzisiejszych czasów. W XX w. zostały poddane barokizacji i ponownie restaurowane. | ||
1885–1889 | Lipsk | Kościół św. Tomasza | 3+P | 63 | 501 | W roku 1908 ilość głosów została poszerzona do 88. | |
1889 | Amsterdam | Bazylika św. Mikołaja | 3+P | 40 | 505 | ||
1890 | Jasień (Gassen) | Kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej | 2+P | [4] | |||
1890 | Bralitz | Kościół wiejski | 2+P | 13 | 530 | Instrument przetrwał w dużym stopniu do dzisiaj. W latach 2014–2015 został poddany renowacji podczas której doprowadzono go do pierwotnego stanu. | |
1891 | Mühlhausen/Thüringen | Kościół Najświętszej Maryi Panny | 3+P | 54 | 544 | Początkowo instrument posiadał 61 głosów. | |
1891 | Barneberg | Kościół Pokoju | 2+P | 19 | Prospekt neogotycki. | ||
1891 | Sieversdorf | Kościół wiejski | 1+P | 6 | 557 | ||
1892 | Berlin | Kościół garnizonowy | 3+P | 70 | 13. April 1908 Zerstörung durch Brand der Kirche | Instrument spłonął podczas pożaru kościoła 13 kwietnia 1908 r. | |
1892 | Luckenwalde | Kościół św. Józefa | 2+P | 11 | 569 | ||
1893 | Berlin | Kościół Zbawiciela | 2+P | 29 | |||
1894 | Apolda | Kościół Lutra | 3+P | 47 | 620 | ||
1894 | Saalfeld/Saale | Kościół św. Jana | 3+P | 49 | 624 | W roku 1894 budowa nowego instrumentu w tyle historycznego prospektu Johanna Georga Fincke i stolarza Georga Ziegenspecka z lat 1709-1714. Przebudowa organów przez firmę Sauer w roku 1932. W latach 1993–1996 Firma Rösel & Hercher Orgelbau restauruje instrument i przywraca mu stan z roku 1932. | |
1894 | Brema | Katedra Świętego Piotra | 3+P | 65 | W latach 1926 i 1939 rozbudowa instrumentu przez firmę W. Sauer Orgelbau. Dzisiaj 4+P;98. | ||
1894–1895 | Charlottenburg | Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma | 4+P | 93 | 660 | W roku 1920 rozbudowa instrumentu przez firmę W. Sauer Orgelbau; 103 głosy. Instrument wraz z kościołem zniszczony podczas bombardowania w 1943 r. | |
1895 | Gehren | Kościół parafialny | 2+P | 23 | 661 | Wiatrownica pneumatyczna. | |
1895-1896 | Poczdam, dzielnica Przedmieście Nauaner | Kościół ewangelicki | 2+P | 16 | 1896: poszerzenie wcześniejszego instrumentu o drugi manuał i dodatkowe głosy; 1933: ponowne poszerzenie instrumentu do 28 głosów przez firmę Schuke; 2010: organy Sauera znajdują się w stanie niepozwalającym na remont, firma Schuke otrzymuje zlecenie budowy nowego instrumentu. Prace rozpoczynają się w roku 2011. Poświęcenie organów odbywa się we wrześniu 2019 r. | ||
1896 | Berlin | Bazylika św. Jana | 2+P | 38 | 704 | Wiatrownica pneumatyczna. Drobne przeróbki w roku 1950. Prace restauracyjne w rooku 2011. | |
1897 | Golzow, Barnim | Kościół wiejski | 2+P | 15 | Wiatrownica mechaniczna. W roku 1911 przebudowa wykonana przez firmę Sauer. Po drugiej wojnie światowej większość piszczałek została rozgrabiona, a części mechaniczne zniszczone. W latach 1993−1994 organy zostały zrekonstruowane przez firmę Fahlberg. Podczas prac wykorzystano kilka głosów z kościoła św. Jana w Brandenburgu nad Hawelą. | ||
1898 | Wuppertal-Elberfeld | Kościół cmentarny | 2+P | 30 | 731 | Częściowa renowacja w roku 1995. | |
1898 | Markgrafpieske | Kościół wiejski | 2+P | 14 | 752 | Parafia zapłaciła za instrument 4412 marek. | |
1898 | Moskwa | Katedra Piotra i Pawła | 3+PP | 33 | 755 | W roku 2006 instrument został odrestaurowany przez Reinharda Hüfgena. | |
1898 | Gusiew | Kościół Staromiejski | 36 | Instrument wbudowany w barokowy prospekt został zniszczony w roku 1945. | |||
1898 | Welt | Kościół św. Michała | 2+P | 14 | 760 | Instrument wbudowano w prospekt z lat 1750-1780. W latach 2001–2007 nastąpiła renowacja. Wykonawcą była firma Scheffler. | |
1899 | Erbach | Kościół ewangelicki | 2+P | 19 | 793 | Prospekt z roku 1725 wykonany przez Johanna Nikolausa Schäfera. Traktura pneumatyczna. Instrument zachował się do dnia dzisiejszego w stanie oryginalnym. Wymieniono tylko dmuchawę elektryczną i piszczałki prospektowe. Ostatnia renowacja nastąpiła w roku 1999. | |
1899 | Neuendorf koło Poczdamu | Kościół Betlejemski | 15 | Prospekt wykonała firma Gustav Kunzsch z Wernigerode. Kościół, mocno uszkodzony w wyniku działań wojennych, został w roku 1952 wysadzony w powietrze. | |||
1901 | Frankfurt nad Odrą | Kościół Świętego Krzyża | 3+P | 46 | 860 | Instrument zachował się do dnia dzisiejszego w stanie prawie nie zmienionym. Wiatrownice pneumatyczne. | |
1901 | Essen | Kościół ewangelicki w dzielnicy Katernberg | 2+P | 29 | 846 | Firma Voigt dokonała renowacji w latach 2007-2017. | |
1902 | Drezdenko | Kościół Przemienienia Pańskiego | 2+P | 30 | 869 | Pneumatyczne wiatrownice. Prospekt został wykonany przez Gustava Kunzscha. W roku 1917 zarekwirowany zostały piszczałki prospektowe. Utrata głosu Klarnet 8'. Renowacja w latach 2006–2007 oraz rekonstrukcja utraconych głosów przez firmę Cepka. | |
1902 | Haberberg (Królewiec) | Kościół Trójcy Świętej | 3+P | 50 | in Barockprospekt von Casparini, 1945 zerstört | Instrument został wkomponowany w barokowy prospekt Adama Gottloba Caspariniego. Zniszczony w 1945 r. | |
1902 | Rheydt | Centralny kościół ewangelicki w Rheydt | 3+P | 40 | 864 | Pneumatyczne wiatrownice. Renowacja w latach 1985–1986 przez firmę Karl Schuke Berliner Orgelbauwerkstatt. W roku 2012 ponowna intonacja wykonanaa przez Matthiasa Wagnera z holenderskiej firmy Verschueren Orgelbouw. | |
1902–1903 | Bad Harzburg | Kościół Lutra | 3+P | 40 | 891 | Początkowo 2+P/29; 21 głosów zrekonstruowała firma Christian Scheffler w latach 1997–2001; instrument został rozbudowany, przy czym nowe fragmenty dopasowano do oryginalnego stylu Wilhelma Sauera. | |
1903 | Altglietzen | Kościół wiejski | 2+P | 20 | 882 | Instrument wbudowano w prospekt Johanna Gottlieba Landowa z roku 1835. | |
1903 | Bornim | Kościół wiejski | 2+P | 13 | |||
1903 | Mirbach | Kaplica Zbawiciela | 6 | Schenkung anlässlich der Erbauung durch die Familien v. Mirbach | Darowizna rodzin von Mirbach. | ||
1903 | Neuhaus | Kościół Trójcy Świętej | 2+P | 13 | |||
1904 | Lipsk | Kościół św. Michała | 3+P | 47 | 902 Romantische Disposition; nahezu vollständig erhalten. | Dyspozycja romantyczna. Instrument zachowany do dzisiaj w prawie niezmienionym stanie. | |
1904 | Dorstfeld | Kościół ewangelicki | 3+P | 40 | 915 | Instrument znajduje się od roku 2020 w ewangelickim kościele w Gronau (Westf.). Dyspozycja romantyczna. Organy zachowane w niezmienionym stanie. | |
1905 | Berlin | Katedra | 4+P | 113 | Swego czasu intrument był uznawany za największe organy Niemiec. | ||
1905 | Altenburg | Kościół parafii ewangelickiej | 3+P | 50 | 930 | W latach 1927–1937 oraz 1943 dyspozycja instrumentu została zmieniona. W latach 1990–2006 przywrócono go do stanu pierwotnego. | |
1905 | Fulda | Kościół św. Ducha | 2+P | 16 | 945 | W roku 1990 instrument został przywrócony do stanu oryginalnego z 1905 r. | |
1906 | Klasztor Neuzelle | Kościół NMP | 2+P | 24 | 981 | W roku 2001 firma Christian Scheffler wykonała rekonstrukcję instrumentu. | |
1907 | Klettwitz | Kościół ewangelicki | 2+P | 12 | 970 | ||
1907 | Żary | Kościół ewangelicki | 4 | W 1953 przeniesione do Bazyliki Katedralnej Wniebowzięcia NMP w Płocku[5] | |||
1908 | Lutherviertel | Kościół Lutra | 3+P | 50 | 1011 | W roku 1938 dyspozycja instrumentu została zmieniona. Renowacji dokonał w latach 2006–2007 Christian Scheffler. | |
1908 | Poczdam | Kościół św. Mikołaja | 3+P | 49 | Organy zostały zniszczone wskutek działań wojennych w roku 19945. | ||
1908 | Bad Homburg vor der Höhe | Kościół Zbawiciela | 3+P | 56 | 1020 | Dźwięk tzw. fernwerku wydobywa się przez rozetę w sklepieniu prezbiterium. Organy były restaurowane w roku 1993. Jednocześnie instrument został rozszerzony o dodatkowy manuał i 12 głosów. | |
1909 | Bad Salzungen | Kościół parafialny | 3+P | 41 | 1025 | Instrument został skonstruowany według pomysłu Maxa Regera. Renowacji dokonano w latach 1994 i 2000. | |
1910 | Jerozolima | Kościół Wniebowstąpienia | 2+P | 24 | 1910 | Instrument został zbudowany jednocześnie wraz z kościołem ze środków Fundacji Auguste Victoria. W oryginalnym stanie przetrwał praktycznie do naszych czasów. Jest to jedyny niemiecki instrument w Palestynie. | |
1910 | Schönbeck | Kościół wiejski | 1+P | 8 | 1097 | Organy były prezentem Wilhelma Sauera dla wspólnoty parafialnej, z której pochodził. Jednocześnie był to ostatni instrument, zbudowany pod jego przewodnictwem, tuż przed sprzedażą firmy. Nowym właścicielem został Paul Walcker. Dyspozycja instrumentu została w latach zmieniona 1951. Renowacji organów dokonała w roku 2005 firma Sauer. | |
1910 | Görlitz | Hala miejska | 4+P | 71 | 1100 | Organy koncertowe. Czwarty manuał służy jako fernwerk. Pneumatyczne witrownice. Instrument w stanie niezmienionym przetrwał do dzisiaj. | |
1923 | Gliwice | Kościół św. Michała Archanioła | 2+P | 16 | 1263 | Początkowo własność prywatna we Wrocławiu. Do Gliwic instrument został sprowadzony po drugiej wojnie światowej. Stół gry znajduje się po lewej stronie. Stan instrumentu bardzo dobry. |
Przypisy
edytuj- ↑ Czaplinek, Kościół Trójcy Świętej. Polskie Wirtualne Centrum Organowe.
- ↑ Za gminną tablicą informacyjną przy stacji kolejowej w Witnicy.
- ↑ Die Firmengeschichte von W.Sauer Orgelbau [w:] www.sauerorgelbau.de
- ↑ Maciej Karwecki , Jasień (Kościół Matki Bożej Różańcowej) [online], MusicamSacram, 1 maja 2021 [dostęp 2024-08-07] (pol.).
- ↑ Jakub Szczepański , Organy katedry [online], Rzymskokatolicka Parafia pw. św. Zygmunta przy Bazylice Katedralnej pw. Wniebowzięcia NMP [dostęp 2024-02-19] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Sauer Orgelbau: strona oficjalna. sauerorgelbau.de. [dostęp 2010-11-30]. (niem.).
- Hermann Fischer: Carl Friedrich Sauer w: Neue Deutsche Biographie, vol. 22, wyd. Duncker & Humblot, Berlin, 2005, s. 458 i nast.