Wilhelm Sauer (ur. 23 marca 1831 w Schönbeck, zm. 9 kwietnia 1916 we Frankfurcie nad Odrą) – niemiecki organmistrz czasów romantyzmu i późnego romantyzmu.

Wilhelm Sauer
Ilustracja
Wilhelm Sauer (ok. 1910)
Data i miejsce urodzenia

23 marca 1831
Schönbeck

Data i miejsce śmierci

9 kwietnia 1916
Frankfurt nad Odrą

Zawód, zajęcie

organmistrz

Odznaczenia
III Klasa Orderu Orła Czerwonego (Prusy) IV Klasa Orderu Orła Czerwonego (Prusy) Order Królewski Korony (Prusy) Order Ernestyński (Saksonia)

Życiorys

edytuj

Wilhelm Sauer wraz ze swoimi współpracownikami zbudował ponad 1100 organów, z których największe i najsłynniejsze znajdują się m.in. w berlińskiej katedrze (1903, IV/113), w kościele św. Tomasza (1888/1908, III/88) w Lipsku, a także w Hali Miejskiej w Görlitz (1910, IV/72).

Największe swego czasu organy świata we wrocławskiej Hali Stulecia (1913, V/200) nie zachowały się w swojej pierwotnej formie. Znaczna część tego instrumentu znajduje się dziś we wrocławskiej katedrze. Znakomicie zachowane organy firmy Wilhelma Sauera znajdują się również w płockiej bazylice, kościele pw. Przemienienia Pańskiego w Drezdenku, kościele parafialnym pw. św. Szczepana w Rożyńsku Wielkim koło Ełku (organy mechaniczne), kościele św. Trójcy w zachodniopomorskim Czaplinku[1], a także w kościele MB w Witnicy[2].

Drugą żoną Wilhelma Sauera była Anna, z domu Bauer (18 stycznia 1848–11 sierpnia 1924), córka właściciela browaru i rajcy miejskiego z Poczdamu.

Nagrobek Wilhelma Sauera znajduje się na terenie dawnego cmentarza w Kleistpark we Frankfurcie nad Odrą. Ze względu na przebudowy dokładna pozycja grobu nie jest pewna.

Odznaczenia

edytuj

M.in.[3]:

Lista instrumentów

edytuj
Rok Miejscowość Objekt Zdjęcie Manuały Głos Opus Uwagi
1852 Lychen Kościół św. Jana 1+P 13 Wspólnie z ojcem Ernestem. Prace restauracyjne w latach 1999–2003 wykonane przez firmę Scheffler.
1853 Rechlin Kościół św. Jana   1+P 5 Najstarsze dzieło Wilhelma Sauera, które przetrwało do dzisiaj. Zleceniodawcą był Carl Peter Johann von Le Fort. Instrument oddano do użytku dnia 08.09.1853. W roku 1900 rozbudowany przez Carla Börgera. Prace restauracyjne w latach 1995–2003 wykonane przez firmę Scheffler.
1854 Friedland Kościół Matki Boskiej 3+P 30 Wspólnie z ojcem Ernestem z wykorzystaniem barokowego prospektu firmy Baumann und Richter. W roku 1934 zastąpione nowym instrumentem także firmy Sauer, w dotychczasowym prospekcie.
1855 Badresch Kościół wiejski 1+P 9 Zlecenie z maja 1855. Zakończenie prac w sierpniu 1855. Brak wszystkich metalowych piszczałek.
1861 Sowieck Kościół Litewski 2+P 22 Pierwszy instrument o dużych gabarytach. W latach 1945–1952 wraz z kościołem zniszczony.
1864 Kwidzyn Katedra   3+P 49 94 W roku 1917 piszczałki prospektowe zostały skonfiskowane. W roku 1945 zostały skonfiskowane wszystkie metalowe piszczałki. W latach 1958 i 1972-1974 nastąpiły liczne przebudowy. Planowana jest rekonstrukcja oryginału.
1869 Berlin Kościół św. Tomasza 4+P 52 95 Rozebrano ze względu na zniszczenia wojenne (1944). W roku 1970 rekonstrukcja instrumentu wykonana przez firmę Rudolf von Beckerath (2+P;25).
1870 Polessk Kościół parafialny Zniszczony w 1945 r.
1872 Döbberin Kościół wiejski 1+P 8 235 Mechaniczna wiatrownica.
1874 Doberlug-Kirchhain Kościół klasztorny 2+P 26 209 Mechaniczne wiatrownice.
1874 Sorkwity Kościół wiejski   2+P 14 212 Instrument w złym stanie.
1876 Bydgoszcz Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła 3+P 43 234
1878–1879 Frankfurt nad Odrą Kościół ewangelicki p.w. św. Gertrudy   3+P 36 248 Mechaniczne wiatrownice.
1882 Szprotawa Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 2+P 27 335 W roku 1917 oddano na cele wojenne wszystkie piszczałki prospektowe. Instrument w bardzo złym stanie.
1883 Wernigerode Kościół Matki Boskiej   2+P 30 401 Instrument został integrowany w barokowy prospekt z lat 1765–1783.
1884 Kostebrau Wiejski kościół   1+P 7 419 Instrument został przeniesiony z ewangelickiego kościoła w Klettwitz.
1884 Petersburg Konserwatorium 2+P 8 432 W roku 1970 instrument przeniesiono do miasta Puszkin, do gimnazjum imienia Achmatowej. Organy te są jednym z dwóch jeszcze istniejących w Rosji instrumentów Wilhelma Sauera.
1885–1886 Eickel Kościół św. Jana 2+P 33 Cena instrumentu to 12.000 marek. W roku 1911 wiatrownica została wymieniona na elektryczną. Organy zostały zniszczone wskutek działań wojennych 12 kwietnia 1944 r.
1886 Czerniachowsk Kościół Lutra   Instrument został integrowany w barokowy prospekt Johanna Preußera. Zniszczony w roku 1945.
1887 Laer (Bochum), Frankfurt nad Menem Kościół ewangelicki we Frankfurcie-Griesheim   2+P 28 475 Organy zostały zbudowane w roku 1887 dla kościoła ewangelickiego w dzisiejszej dzielnicy Bochum Laer. W 1974 kościół został wyburzony, a instrument rozebrany i przechowany w magazynie. W 1995 roku organy zostały na nowo złożone w kościele ewangelickim we Frankfurcie.
1888 Getynga Kościół św. Mikołaja   2+P 23 Organy przetrwały częściowo do dzisiejszych czasów. W XX w. zostały poddane barokizacji i ponownie restaurowane.
1885–1889 Lipsk Kościół św. Tomasza   3+P 63 501 W roku 1908 ilość głosów została poszerzona do 88.
1889 Amsterdam Bazylika św. Mikołaja   3+P 40 505
1890 Jasień (Gassen) Kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej 2+P [4]
1890 Bralitz Kościół wiejski 2+P 13 530 Instrument przetrwał w dużym stopniu do dzisiaj. W latach 2014–2015 został poddany renowacji podczas której doprowadzono go do pierwotnego stanu.
1891 Mühlhausen/Thüringen Kościół Najświętszej Maryi Panny   3+P 54 544 Początkowo instrument posiadał 61 głosów.
1891 Barneberg Kościół Pokoju 2+P 19 Prospekt neogotycki.
1891 Sieversdorf Kościół wiejski 1+P 6 557
1892 Berlin Kościół garnizonowy 3+P 70 13. April 1908 Zerstörung durch Brand der Kirche Instrument spłonął podczas pożaru kościoła 13 kwietnia 1908 r.
1892 Luckenwalde Kościół św. Józefa 2+P 11 569
1893 Berlin Kościół Zbawiciela   2+P 29
1894 Apolda Kościół Lutra   3+P 47 620
1894 Saalfeld/Saale Kościół św. Jana   3+P 49 624 W roku 1894 budowa nowego instrumentu w tyle historycznego prospektu Johanna Georga Fincke i stolarza Georga Ziegenspecka z lat 1709-1714. Przebudowa organów przez firmę Sauer w roku 1932. W latach 1993–1996 Firma Rösel & Hercher Orgelbau restauruje instrument i przywraca mu stan z roku 1932.
1894 Brema Katedra Świętego Piotra   3+P 65 W latach 1926 i 1939 rozbudowa instrumentu przez firmę W. Sauer Orgelbau. Dzisiaj 4+P;98.
1894–1895 Charlottenburg Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma   4+P 93 660 W roku 1920 rozbudowa instrumentu przez firmę W. Sauer Orgelbau; 103 głosy. Instrument wraz z kościołem zniszczony podczas bombardowania w 1943 r.
1895 Gehren Kościół parafialny   2+P 23 661 Wiatrownica pneumatyczna.
1895-1896 Poczdam, dzielnica Przedmieście Nauaner Kościół ewangelicki 2+P 16 1896: poszerzenie wcześniejszego instrumentu o drugi manuał i dodatkowe głosy; 1933: ponowne poszerzenie instrumentu do 28 głosów przez firmę Schuke; 2010: organy Sauera znajdują się w stanie niepozwalającym na remont, firma Schuke otrzymuje zlecenie budowy nowego instrumentu. Prace rozpoczynają się w roku 2011. Poświęcenie organów odbywa się we wrześniu 2019 r.
1896 Berlin Bazylika św. Jana 2+P 38 704 Wiatrownica pneumatyczna. Drobne przeróbki w roku 1950. Prace restauracyjne w rooku 2011.
1897 Golzow, Barnim Kościół wiejski   2+P 15 Wiatrownica mechaniczna. W roku 1911 przebudowa wykonana przez firmę Sauer. Po drugiej wojnie światowej większość piszczałek została rozgrabiona, a części mechaniczne zniszczone. W latach 1993−1994 organy zostały zrekonstruowane przez firmę Fahlberg. Podczas prac wykorzystano kilka głosów z kościoła św. Jana w Brandenburgu nad Hawelą.
1898 Wuppertal-Elberfeld Kościół cmentarny   2+P 30 731 Częściowa renowacja w roku 1995.
1898 Markgrafpieske Kościół wiejski 2+P 14 752 Parafia zapłaciła za instrument 4412 marek.
1898 Moskwa Katedra Piotra i Pawła 3+PP 33 755 W roku 2006 instrument został odrestaurowany przez Reinharda Hüfgena.
1898 Gusiew Kościół Staromiejski 36 Instrument wbudowany w barokowy prospekt został zniszczony w roku 1945.
1898 Welt Kościół św. Michała 2+P 14 760 Instrument wbudowano w prospekt z lat 1750-1780. W latach 2001–2007 nastąpiła renowacja. Wykonawcą była firma Scheffler.
1899 Erbach Kościół ewangelicki   2+P 19 793 Prospekt z roku 1725 wykonany przez Johanna Nikolausa Schäfera. Traktura pneumatyczna. Instrument zachował się do dnia dzisiejszego w stanie oryginalnym. Wymieniono tylko dmuchawę elektryczną i piszczałki prospektowe. Ostatnia renowacja nastąpiła w roku 1999.
1899 Neuendorf koło Poczdamu Kościół Betlejemski 15 Prospekt wykonała firma Gustav Kunzsch z Wernigerode. Kościół, mocno uszkodzony w wyniku działań wojennych, został w roku 1952 wysadzony w powietrze.
1901 Frankfurt nad Odrą Kościół Świętego Krzyża 3+P 46 860 Instrument zachował się do dnia dzisiejszego w stanie prawie nie zmienionym. Wiatrownice pneumatyczne.
1901 Essen Kościół ewangelicki w dzielnicy Katernberg 2+P 29 846 Firma Voigt dokonała renowacji w latach 2007-2017.
1902 Drezdenko Kościół Przemienienia Pańskiego 2+P 30 869 Pneumatyczne wiatrownice. Prospekt został wykonany przez Gustava Kunzscha. W roku 1917 zarekwirowany zostały piszczałki prospektowe. Utrata głosu Klarnet 8'. Renowacja w latach 2006–2007 oraz rekonstrukcja utraconych głosów przez firmę Cepka.
1902 Haberberg (Królewiec) Kościół Trójcy Świętej   3+P 50 in Barockprospekt von Casparini, 1945 zerstört Instrument został wkomponowany w barokowy prospekt Adama Gottloba Caspariniego. Zniszczony w 1945 r.
1902 Rheydt Centralny kościół ewangelicki w Rheydt   3+P 40 864 Pneumatyczne wiatrownice. Renowacja w latach 1985–1986 przez firmę Karl Schuke Berliner Orgelbauwerkstatt. W roku 2012 ponowna intonacja wykonanaa przez Matthiasa Wagnera z holenderskiej firmy Verschueren Orgelbouw.
1902–1903 Bad Harzburg Kościół Lutra   3+P 40 891 Początkowo 2+P/29; 21 głosów zrekonstruowała firma Christian Scheffler w latach 1997–2001; instrument został rozbudowany, przy czym nowe fragmenty dopasowano do oryginalnego stylu Wilhelma Sauera.
1903 Altglietzen Kościół wiejski 2+P 20 882 Instrument wbudowano w prospekt Johanna Gottlieba Landowa z roku 1835.
1903 Bornim Kościół wiejski 2+P 13
1903 Mirbach Kaplica Zbawiciela   6 Schenkung anlässlich der Erbauung durch die Familien v. Mirbach Darowizna rodzin von Mirbach.
1903 Neuhaus Kościół Trójcy Świętej   2+P 13
1904 Lipsk Kościół św. Michała 3+P 47 902 Romantische Disposition; nahezu vollständig erhalten. Dyspozycja romantyczna. Instrument zachowany do dzisiaj w prawie niezmienionym stanie.
1904 Dorstfeld Kościół ewangelicki 3+P 40 915 Instrument znajduje się od roku 2020 w ewangelickim kościele w Gronau (Westf.). Dyspozycja romantyczna. Organy zachowane w niezmienionym stanie.
1905 Berlin Katedra   4+P 113 Swego czasu intrument był uznawany za największe organy Niemiec.
1905 Altenburg Kościół parafii ewangelickiej   3+P 50 930 W latach 1927–1937 oraz 1943 dyspozycja instrumentu została zmieniona. W latach 1990–2006 przywrócono go do stanu pierwotnego.
1905 Fulda Kościół św. Ducha   2+P 16 945 W roku 1990 instrument został przywrócony do stanu oryginalnego z 1905 r.
1906 Klasztor Neuzelle Kościół NMP   2+P 24 981 W roku 2001 firma Christian Scheffler wykonała rekonstrukcję instrumentu.
1907 Klettwitz Kościół ewangelicki 2+P 12 970
1907 Żary Kościół ewangelicki   4 W 1953 przeniesione do Bazyliki Katedralnej Wniebowzięcia NMP w Płocku[5]
1908 Lutherviertel Kościół Lutra 3+P 50 1011 W roku 1938 dyspozycja instrumentu została zmieniona. Renowacji dokonał w latach 2006–2007 Christian Scheffler.
1908 Poczdam Kościół św. Mikołaja   3+P 49 Organy zostały zniszczone wskutek działań wojennych w roku 19945.
1908 Bad Homburg vor der Höhe Kościół Zbawiciela   3+P 56 1020 Dźwięk tzw. fernwerku wydobywa się przez rozetę w sklepieniu prezbiterium. Organy były restaurowane w roku 1993. Jednocześnie instrument został rozszerzony o dodatkowy manuał i 12 głosów.
1909 Bad Salzungen Kościół parafialny   3+P 41 1025 Instrument został skonstruowany według pomysłu Maxa Regera. Renowacji dokonano w latach 1994 i 2000.
1910 Jerozolima Kościół Wniebowstąpienia   2+P 24 1910 Instrument został zbudowany jednocześnie wraz z kościołem ze środków Fundacji Auguste Victoria. W oryginalnym stanie przetrwał praktycznie do naszych czasów. Jest to jedyny niemiecki instrument w Palestynie.
1910 Schönbeck Kościół wiejski 1+P 8 1097 Organy były prezentem Wilhelma Sauera dla wspólnoty parafialnej, z której pochodził. Jednocześnie był to ostatni instrument, zbudowany pod jego przewodnictwem, tuż przed sprzedażą firmy. Nowym właścicielem został Paul Walcker. Dyspozycja instrumentu została w latach zmieniona 1951. Renowacji organów dokonała w roku 2005 firma Sauer.
1910 Görlitz Hala miejska   4+P 71 1100 Organy koncertowe. Czwarty manuał służy jako fernwerk. Pneumatyczne witrownice. Instrument w stanie niezmienionym przetrwał do dzisiaj.
1923 Gliwice Kościół św. Michała Archanioła   2+P 16 1263 Początkowo własność prywatna we Wrocławiu. Do Gliwic instrument został sprowadzony po drugiej wojnie światowej. Stół gry znajduje się po lewej stronie. Stan instrumentu bardzo dobry.

Przypisy

edytuj
  1. Czaplinek, Kościół Trójcy Świętej. Polskie Wirtualne Centrum Organowe.
  2. Za gminną tablicą informacyjną przy stacji kolejowej w Witnicy.
  3. Die Firmengeschichte von W.Sauer Orgelbau [w:] www.sauerorgelbau.de
  4. Maciej Karwecki, Jasień (Kościół Matki Bożej Różańcowej) [online], MusicamSacram, 1 maja 2021 [dostęp 2024-08-07] (pol.).
  5. Jakub Szczepański, Organy katedry [online], Rzymskokatolicka Parafia pw. św. Zygmunta przy Bazylice Katedralnej pw. Wniebowzięcia NMP [dostęp 2024-02-19] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj