Willa Edwarda Herbsta w Łodzi
Willa Edwarda Herbsta („Muzeum Pałac Herbsta”[2]) – neorenesansowa willa w Łodzi wybudowana prawdopodobnie według projektu Hilarego Majewskiego w latach 1875–1877, w której zamieszkała najstarsza córka Karola Scheiblera – Matylda Zofia (1856–1939) – z mężem Edwardem Herbstem.
| ||
 nr rej. A/44, A/361; B/26 z 21 stycznia 1971 r.[1] | ||
| ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość | Łódź | |
| Adres | ul. Przędzalniana 72 | |
| Typ budynku | willa | |
| Styl architektoniczny | neorenesans włoski | |
| Architekt | Hilary Majewski | |
| Inwestor | Edward Herbst | |
| Kondygnacje | 2 | |
| Rozpoczęcie budowy | 1875 | |
| Ukończenie budowy | 1877 | |
| Pierwszy właściciel | Edward Herbst | |
| Obecny właściciel | Muzeum Sztuki w Łodzi | |
Położenie na mapie Łodzi  | ||
Położenie na mapie Polski  | ||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | ||
 51°45′15″N 19°29′05″E/51,754167 19,484722
| ||
| Strona internetowa | ||
HistoriaEdytuj
1875–1945Edytuj
Willę wzniesiono u zbiegu obecnych ulic bp. W. Tymienieckiego i Przędzalnianej, w bezpośredniej bliskości fabryki scheiblerowskiej oraz przyfabrycznego osiedla dla jej robotników – Księży Młyn. Budynek jest dwukondygnacyjny, neorenesansowy, na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, nakryty czterospadowym dachem z belwederem. Od frontu posiadała czterokolumnowy portyk. Od strony ogrodu parterowy ryzalit, z balkonem ponad nim. Elewacje skomponowano z uwzględnieniem zasad symetrii, z przewagą rytmów horyzontalnych[3]. W 1877 do willi, od strony wschodniej, dobudowano salę balową, a z kolei do niej, od strony północnej, oficynę gospodarczą na rzucie prostokąta, z bocznymi skrzydłami[4]. Drugi budynek gospodarczy z czerwonej cegły, z dekoracją wykonaną w tynku, mieszczący stajnię o ośmiu boksach i powozownię, a w wieży na piętrze pomieszczenia mieszkalne, zaprojektowany przez innego łódzkiego architekta – Adolfa Zeligsona (Seligsona) – powstał w 1893[5].
Układ wnętrz był klarowny i funkcjonalny. Na parterze znajdowały się wnętrza o większej skali, bogatszym wystroju, urządzone z przepychem, służące celom reprezentacyjnym. Piętro było przeznaczone wyłącznie dla domowników - sypialnie, łazienka, pokoje pani i pana, oraz innych domowników. Wystrój tych pomieszczeń ograniczał się w zasadzie do dekoracji faset[6].
Willa pozostawała w rękach rodziny do końca 1941. Po pierwszych mieszkańcach wilii, którzy w 1919 przeprowadzili się do Sopotu[a], zamieszkał tu ich syn – Leon (1880–1942) z żoną Aleksandrą (1889–1970), którzy opuścili ją pod koniec 1941 r. wyjeżdżając do Wiednia. Zabrali ze sobą całe wyposażenie domu. Leon był już w tym czasie ciężko chory i nie dożył zakończenia wojny. Zmarł bezpotomnie 16 stycznia 1942 w Wiedniu[8]. Po jego śmierci żona powróciła do Łodzi, a następnie wyjechała do Berlina, gdzie urywa się po niej ślad. W październiku 2013 symbolicznie powróciła do willi poprzez odnaleziony w prywatnej kolekcji w Łodzi jej portret autorstwa niemieckiego impresjonisty Fritza von Kamptza[9]. Willa przetrwała wojnę w dobrym stanie, a za jej dewastację odpowiedzialni są jej powojenni użytkownicy[8].
1946–1989Edytuj
Po II wojnie światowej willa miała kilku użytkowników: najpierw (w latach 40. i 50.) mieściło się tu Centrum Szkolenia Personelu do Żłobków Dziecięcych[10], a następnie przedszkole oraz spółdzielnia pracy produkująca bombki choinkowe. Skutkiem niewłaściwego użtkowania willi była daleko posunięta dewastacja, a nawet całkowite zniszczenie kilku budynków (ogród zimowy wraz z łącznikiem)[11].
W okresie od maja 1950 do maja 1953, w oranżerii znajdował się magazyn sprzętu pływającego Ligi Morskiej w Łodzi, współużytkowany z Sekcją Żeglarską łódzkiego Klubu Sportowego „Unia” (przystań (pomost) najpierw na brzegu przy pałacu, potem zbudowany większy po przeciwnej stronie rozlewiska rz. Jasień); wyprowadzony stąd do pomieszczenia przy ul. Patriotycznej 1 nad stawami Stefańskiego w Rudzie Pabianickiej[12].
Po przejęciu przez Muzeum Sztuki w Łodzi w 1976[2] i gruntownej rekonstrukcji w latach 80. XX w. w willi powstał oddział muzeum, w którym prezentowane są wnętrza mieszkalne typowe dla łódzkiej elity przemysłowej przełomu XIX i XX wieku.
Od 1990Edytuj
W 1990 za przywrócenie świetności rezydencji Herbstów Muzeum Sztuki w Łodzi otrzymało medal Europa Nostra[2]. W kwietniu 2012 w nowej przestrzeni ekspozycyjnej w dawnej powozowni, otwarto Galerię Sztuki Dawnej, gdzie można podziwiać dzieła malarstwa polskiego i europejskiego[13].
20 września 2013 otwarto ponownie podwoje willi Herbstów, po trwającym prawie dwa lata gruntownym remoncie renowacyjno-odświeżającym. W jego trakcie starano się maksymalnie przywrócić jej pierwotny kształt na bazie szerokiej kwerendy archiwalno-ikonograficznej. Między innymi zrekonstruowano „ogród zimowy”, czyli willową palmiarnię. Także gruntownej rekonstrukcji poddano ogród znajdujący się przy willi. Jednostka muzealna po remoncie w 2013 przybrała oficjalną nazwę „Muzeum Pałac Herbsta”.
UwagiEdytuj
- ↑ W Sopocie zamieszkali w rezydencji przy obecnej ul. T. Kościuszki 29[7].
GaleriaEdytuj
Willa Herbsta w Łodzi (2014) – Polska; Wejscie główne z czterokolumnowym portykiem
Willa Herbsta w Łodzi (2014) – budynek gospodarczy, powozownia
Willa Herbsta (2014) – wnętrze jednej z sal
Willa Herbsta (2014) – wnętrze jednej z sal z piecem kaflowym
Willa Herbsta (2014) – okno ze szkła ornamentowego
PrzypisyEdytuj
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie. 2020-09-30. s. 46. [dostęp 2016-05-10].
- ↑ a b c Muzeum Pałac Herbsta; Historia. palac-herbsta.org.pl. [dostęp 2016-10-04].
- ↑ Dorota Berbelska i inni 1998 ↓, s. 95.
- ↑ Dorota Berbelska i inni 1998 ↓, s. 96.
- ↑ Dorota Berbelska i inni 1998 ↓, s. 100.
- ↑ Dorota Berbelska i inni 1998 ↓, s. 105.
- ↑ Willa Herbstów na stronie „Dawny Sopot”.
- ↑ a b Dorota Berbelska i inni 1998 ↓, s. 103.
- ↑ Łukasz Kaczyński: Witaj w domu, Aleksandro; [w:] „Polska. Dziennik Łódzki”, 7 X 2013, nr 234, s. 12.
- ↑ Książka telefoniczna Łodzi na 1946 r.
- ↑ Dorota Berbelska i inni 1998 ↓, s. 104.
- ↑ Klub Sportów Wodnych Ligi Morskiej i Rzecznej w Łodzi. Kartki z dziejów 60-lecia, 1950-2010, Łódź 2010, s. 17. Przenosiny nastąpiły po likwidacji Ligi Morskiej i przekształceniem jej w Ligę Przyjaciół Żołnierza, która przejęła sekcje Ligi Morskiej.
- ↑ Galeria Sztuki Dawnej. msl.org.pl. [dostęp 2014-04-01].
BibliografiaEdytuj
- Dorota Berbelska i inni, Księży Młyn, wyd. I, Łódź: Urząd Miasta Łodzi, Wydział Strategii Miasta, 1998, ISBN 83-901168-1-2.