Willa Kramstów
Willa Kramstów – willa z ogrodem wybudowana w latach 1875–1876 w Śródmieściu Katowic, przy ul. Warszawskiej 37, wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.
 nr rej. :- A/678/2020 z 23.07.2020 (woj. śląskie)[1] - A/1439/91 z 31.10.1991 (woj. katowickie)[2] | |
 Willa widziana od ulicy Warszawskiej (2018) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Julius Haase |
| Rozpoczęcie budowy |
1875 |
| Ukończenie budowy |
1876 |
| Ważniejsze przebudowy |
1958-1959 |
| Pierwszy właściciel |
rodzina von Kramsta[3] |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′28,2355″N 19°01′47,0129″E/50,257843 19,029726
| |
Według niektórych przypuszczeń, w XVIII w. w miejscu, w którym teraz wznosi się willa, przy tzw. szosie mysłowickiej, miał stać niewielki dwór właścicieli Ordynacji Mysłowickiej, Mieroszewskich. Jego mieszkanką była Józefina Mieroszewska, jedyna córka pierwszego Ordynata Mysłowickiego Jana Krzysztofa i czeskiej hrabianki N. Kolowrat-Krakowsky. Kramstowie, przemysłowcy przybyli ze Świebodzic na Dolnym Śląsku, nabyli od Mieroszewskich tę posesję w XIX wieku, gdy kupowali od nich kopalnie w Zagórzu, Niwce i Klimontowie[4].
Obiekt wybudowano w latach 1875−1876 według projektu Juliusa Haase (projekt z 1874[5][6]), w stylu neoklasycystycznym[7], jako jednopiętrową willę ogrodową[8] dla rodziny Gustava von Kramsta[3], przemysłowca i właściciela dóbr ziemskich[9]. Willa posiadała zadaszony podjazd, boazerie, parkiety[10] oraz użytkowo-ozdobną pergolę[11].
W 1906 r. willę nabył kupiec Siegfried Silberstein. Dom pozostawał formalnie w jego rękach do 1945 r., chociaż w czasie II wojny światowej budynek skonfiskowały władze okupacyjne i urządziły w nim klub niemiecki[12]. Po wojnie willę zajmował krótko Instytut Śląski, a po jego likwidacji w 1948 r. kilka innych instytucji. W tym czasie miało tu m.in. swoją siedzibę powstałe w 1947 r. terenowe koło Polskiego Towarzystwa Geograficznego (od grudnia 1948 r. Oddział Katowicki PTG)[13].
W 1955 r. obiekt przydzielony został Klubowi Pracy Twórczej. W latach 1956-1957 trzy pokoje na parterze budynku od strony ul. Warszawskiej zajmowała redakcja efemerycznego tygodnika „Przemiany”[14]. Jak podawał ówczesny przewodnik „Dzięki pomocy finansowej PWRN, ze szczególnym staraniem v. przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej rady Narodowej Jerzego Ziętka, przeprowadzono generalny remont domu i w lutym 1959 r. dokonano otwarcia Klubu”[12]. Projekt przebudowy oraz wyposażenia wnętrz były dziełem Tadeusza Gieruli, natomiast rozwiązania dekoracyjno-kolorystyczne artystów malarzy Wiesława Langego i Jana Dutkiewicza[15]. Obiekt wzbogacił się m.in. o salę imprez kulturalno-artystycznych na 100 miejsc[12] oraz o usytuowaną w piwnicy restaurację „Piwniczka” (obecnie „Marchołt”)[9], jednak zewnętrzny wygląd budynku został zmieniony[11]. „Klub” stał się miejscem, w którym od wielu lat koncentruje się życie zawodowe i towarzyskie katowickich środowisk twórczych: literatów, dziennikarzy, plastyków, architektów, muzyków, fotografików i in. Od chwili powołania do życia w 1962 r. przez dwa lata mieściła się tu redakcja dwutygodnika „Poglądy”[14].
Budynek wpisano do rejestru zabytków[2] 31 października 1991 (nr rej.: A/1439/91)[7][16]. Granice ochrony obejmują całą działkę[8] (budynek wraz z otoczeniem[16]). Obecnie mieści się tu siedziba Klubu Niezależnych Stowarzyszeń Twórczych „Marchołt”[17][18], działającego w tym miejscu od 5 lutego 1992[19][20].
Od 26 czerwca roku 2015 w budynku działa restauracja i klubokawiarnia Drzwi Zwane Koniem, założona przez spółdzielnię socjalną Honolulu, zatrudniająca osoby z niepełnosprawnościami[21][22].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 27 lipca 2020 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-08)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-07-27]
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2011-09-28].
- ↑ a b Katarzyna Łakomy: Wille miejskie Katowic. Katowice: Muzeum Śląskie, 2011. ISBN 978-83-62593-06-4.
- ↑ "Kronika Katowicka" nr 45, czerwiec 2017 [1]
- ↑ Katowice - Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 15.
- ↑ Katowickie wille przemysłowców (pol.) www.mmsilesia.pl [dostęp 2011-09-28]
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007-2013. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
- ↑ a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
- ↑ a b Lipońska-Sajdak Jadwiga, Szota Zofia: Gruss aus Kattowitz. Pozdrowienia z Katowic. Katowice 2004, ISBN 83-87727-07-5, s. 52
- ↑ Historia. marcholt.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-19)]. (pol.) www.marcholt.pl [dostęp 2011-09-28]
- ↑ a b Katarzyna Łakomy: Pergola w ogrodach willi miejskich Katowic przełomu XIX i XX wieku (pol.) www.bc.biblos.pk.edu.pl [dostęp 2011-09-28]
- ↑ a b c Zbior. (red. Nowak Jerzy): Przewodnik po Katowicach, PTTK, Zarząd Okręgu Katowice, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1962, s. 108-109
- ↑ Hibszer Adam: Z dziejów Polskiego Towarzystwa Geograficznego na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim, w: "Przyroda Górnego Śląska" nr 97, jesień 2019, s. 4-5
- ↑ a b Tadeusz Kijonka: Miasto bez gazet, 5 kwietnia 2013 r. [sdrp.katowice.pl/]
- ↑ Kalinowski Janusz: Katowice i okolice. Przewodnik, Wydawnictwo "Sport i Turystyka", Warszawa 1981, 83-217-2352-7, s. 48
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-28]. (pol.).
- ↑ Sale wykładowe (pol.) www.studia.wszop.edu.pl [dostęp 2011-09-28]
- ↑ Piwnica u Marchołta (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-09-28]
- ↑ Klub Niezależnych Stowarzyszeń Twórczych MARCHOŁT. marcholt.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-19)]. (pol.) www.marcholt.pl [dostęp 2011-09-28]
- ↑ Klub Niezależnych Stowarzyszeń Twórczych "Marchołt" (pol.) www.gosilesia.pl [dostęp 2011-09-28]
- ↑ Drzwi Zwane Koniem [online], drzwizwanekoniem.pl [dostęp 2016-02-03].
- ↑ Ogród w centrum miasta. Drzwi Zwane Koniem otwierają się już jutro! [online], Mariacka.eu [dostęp 2016-02-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-04] (ang.).