Wisłok Wielki

wieś w województwie podkarpackim

Wisłok Wielkiwieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza[4][5]. Wieś lokowana w II poł. XIV wieku, na zachodnim stoku pasma Bukowicy, nad rzeką Wisłok, przy DW897.

Wisłok Wielki
wieś
Ilustracja
Cerkiew św. Onufrego
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

sanocki

Gmina

Komańcza

Liczba ludności (2020)

222[2]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-543[3]

Tablice rejestracyjne

RSA

SIMC

0354519[4]

Położenie na mapie gminy Komańcza
Mapa konturowa gminy Komańcza, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Wisłok Wielki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Wisłok Wielki”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wisłok Wielki”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wisłok Wielki”
Ziemia49°24′43″N 21°58′43″E/49,411944 21,978611[1]
Integralne części wsi Wisłok Wielki[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0354525 Wisłok Dolny część wsi
0354531 Wisłok Górny część wsi

Historia edytuj

Od 1340 do 1772 ziemia sanocka, województwo ruskie, do 1914 powiat sanocki, powiat podatkowy i gmina Bukowsko, austriacka Prowincja Galicja. Do roku 1939 powiat sanocki, województwo lwowskie.

Pierwsze zapisy, pochodzą z 25 czerwca 1361 (Kod. Dyplomat. Małopolski., III, 143), kiedy to Kazimierz Wielki nadaje braciom Piotrowi i Pawłowi Balom z Węgier opuszczone wsie; Wisłok, Zboiska, Radoszyce, Jurowce, Srogów, Dydnię, Temeszów i inne.

Wieś była w posiadaniu Mikołaja Herburta Odnowskiego ok. 1539.

Obecny Wisłok Wielki składał się kiedyś z dwóch wsi Wisłoka Górnego i Wisłoka Niżnego, każdy z osobną cerkwią i osobną parafią greckokatolicką. Najstarsza parafia została założona w Wisłoku Górnym, parafię w Wisłoku Niżnym erygowano w 1752. Pierwszym patronem tutularnym parafii w Wisłoku Niżnym był Józef Ossoliński z Bukowska. W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Wisłoku Wielkim byli Hićkiewicz i Zabierzowski[6]. Posiadłość wisłocka pod koniec XIX w. dzieliła się na trzy części, pierwsza była własnością Józefa Hantla, druga część należała do Józefa Hellera oraz trzecia część należała do Feliksa Gniewosza[7].

W 1898 Wisłok zajmował obszar 46,28 km², licząc 2146 osób zamieszkujących 364 domy. Dzielił się na Wisłok Dolny (1289 mieszkańców), cerkiew wybudowano w 1853 oraz Wisłok Górny (857 mieszkańców), cerkiew wybudowano w 1876, dodatkową część wsi stanowił obszar dworski J.H. „Potasznia” o pow. 13,86 km², zamieszkany przez 15 osób. W 1900 wieś liczyła 2271 mieszkańców, natomiast całkowita pow. wsi wynosiła wówczas 4628 ha[8]. Do 1914 starostwo powiatowe Sanok, powiat sądowy Bukowsko.

Od listopada 1918 do stycznia 1919 Republika Komańczańska.

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie sanockim województwa lwowskiego. W okresie II wojny światowej rejon działania placówki AK nr IV w Nowotańcu, ta podległa Komendzie Obwodu w Sanoku. W 1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 7 Polaków[9].

We wrześniu 1944 podczas operacji dukielsko-preszowskiej we wsi stacjonowała niemiecka 96. Infanterie-Division (XXIV. Panzerkorps) broniąca pozycji przed nacierającym od wschodu radzieckim 67 Korpusem piechoty oraz 167 i 129 Korpusem strzelców (107 Dywizji Piechoty).

Na miejscu była parafia greckokatolicka oraz polska szkoła. Poza Łemkami mieszkała tu również ludność żydowska. Parafia łacińska w Bukowsku do 1947, obecnie w Komańczy.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Zabytki edytuj

We wsi znajduje się cerkiew greckokatolicka pw. Świętego Onufrego (obecnie kościół rzym.-kat.) wybudowana wraz z murowaną dzwonnicą bramną w latach 1850-1854. Wcześniejszy kościół pw. św. Ducha uległ zniszczeniu ok. 1874. Świątynia w Wisłoku, podobnie jak kilka innych zachowanych w dolinie Osławy cerkwi reprezentuje typ architektury sakralnej, rozpowszechniony w XIX w. na terenie środkowego i wschodniego Podkarpacia.

Ludzie związani z Wisłokiem edytuj

Metryki edytuj

(unickie)

  • Liber natorum – 1784-1842
  • Liber copulatorum – 1784-1913
  • Liber mortuorum 1784-1842

Szlaki piesze edytuj

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 148570
  2. Raport o stanie gminy za rok 2020. Stan ludności 31.12.2020 str.3 [dostęp 2022-01-17]
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1459 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 238.
  7. Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 228.
  8. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Tom XII. Galizien. 10 grudnia 1900. Wien 1907.
  9. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 951, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.

Bibliografia edytuj

  • metryka józefińska z 1787

Linki zewnętrzne edytuj