Witold Tyloch
Witold Tyloch (ur. 16 marca 1927 w Chojnicach, zm. 23 sierpnia 1990 w Warszawie[1]) – polski religioznawca i qumranista. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalista w zakresie rękopisów hebrajskich znad Morza Martwego, semitystyki (głównie hebraistyki) i judaistyki.
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
16 marca 1927 |
Data i miejsce śmierci |
23 sierpnia 1990 |
profesor zwyczajny | |
Specjalność: religioznawstwo, qumranistyka | |
Alma Mater | |
Doktorat |
1958 |
Habilitacja |
1969 |
Profesura |
1983 |
Uczelnia | |
Okres zatrudn. |
od 1959 |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujBył duchownym rzymskokatolickim. W 1956 ukończył studia magisterskie na Wydziale Teologicznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL), broniąc pracę magisterską Sługa Jahwe a Mistrz sprawiedliwości. Tam w 1958 obronił także pracę doktorską Sługa Jahwe w świetle dokumentów z Qumran napisaną pod kierunkiem Eugeniusza Dąbrowskiego[2][3].
Po odejściu z kapłaństwa, od 1959 pracował na Uniwersytecie Warszawskim[4], od 1960 jako adiunkt w Katedrze Semitystyki w Instytucie Orientalistycznym UW[1]. W 1969 uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy Aspekty społeczne gminy z Qumran w świetle rękopisów znad Morza Martwego i tekstów autorów starożytnych[5]. Od 1969 do 1973 kierował Zakładem Afrykanistyki i Semitystyki (zastąpił Stefana Strelcyna)[1][6], od 1979 do 1990 Zakładem Starożytnego Wschodu i Hebraistyki[7]. W latach 1970–1975 był prodziekanem Wydziału Filologii Obcych UW[4]. W 1975 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1983 tytuł profesora zwyczajnego[4].
Jego najważniejsze prace naukowe dotyczyły qumranistyki. Był uważany za wybitnego znawcę tej tematyki w Polsce oraz za jednego z najlepszych znawców problematyki społecznej w rękopisach z Qumran na świecie[8]. W 1963 opublikował pracę Rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym[5], która stała się w Polsce podstawowym podręcznikiem tej tematyki, zawierała też przekład Reguły Zrzeszenia, Reguły Całego Zgromadzenia, Dokumentu Damasceńskiego, Reguły Wojny, Księgi Hymnów i Komentarza do Proroctw Habakuk[8]. Dalsze tłumaczenia opublikowanych rękopisów zamieszczał w kolejnych latach w piśmie Euhemer (były to m.in. Zwój Świątynny, Aramejski Apokryf Księgi Rodzaju oraz odnalezione w grocie 4 Florilegium, Zbiór tekstów mesjańskich, Peszery Nahum, Komentarz do Psalmu 37 i Midrasz eschatologiczny Malkizedek)[8]. W 1968 opublikował książkę Aspekty społeczne gminy z Qumran w świetle rękopisów znad Morza Martwego i tekstów autorów starożytnych[5]. W swoich pracach opowiadał się za poglądem, że rękopisy były dziełem wspólnoty esseńskiej, uznawał także poglądy esseńczyków za podstawowe źródło chrześcijaństwa[9]. Jego stanowisko w okresie PRL było wykorzystywane dla pokazania naturalnego (a nie nadprzyrodzonego) pochodzenia doktryny chrześcijaństwa i było przedmiotem polemik z udziałem teologów i biblistów katolickich[8][9]. W środowiskach kościelnych w Polsce dorobek W. Tylocha już po jego śmierci dowartościował ks. Stanisław Mędala, który doprowadził do wznowienia Rękopisów z Qumran nad Morzem Martwym. W edycjach z 1997 i 2001 znalazły się także tłumaczenia rozproszone, opublikowane wcześniej w prasie naukowej[8].
Na UW wykładał historię literatury hebrajskiej, historię Żydów i starożytnego Izraela oraz dzieje judaizmu, prowadził też zajęcia z języka hebrajskiego[5]. Zajmował się gramatyką porównawczą języków semickich, problematyką literacką Starego Testamentu oraz tekstami z Ugarit[10] Był autorem książek Gramatyka języka hebrajskiego (1980), Odkrycia w Ugarit a Stary Testament (1980), Dzieje ksiąg Starego Testamentu. Szkice krytyki biblijnej (1981) oraz Judaizm (1987)[5], Bogowie czterech stron świata (1988), Opowieści mędrców Talmudu (wyd. pośmiertnie 1993). W refleksji religioznawczej odwoływał się do metodologii marksistowskiej[8] i stanowisko to podtrzymywał do końca lat 80.[11].
W latach 80. był współautorem (razem z Zenonem Kaweckim) programu nauczania w szkołach średnich religioznawstwa, w którym odwoływano się do założeń naukowego ateizmu oraz podręcznika Wybrane problemy religioznawstwa zatwierdzonego jako materiał pomocniczy dla uczniów IV klas szkół średnich liceów ogólnokształcących i średnich szkół zawodowych[12][13].
Od 1961 wchodził w skład rady wydawniczej, od 1963 był członkiem zespołu redakcyjnego, od 1982 do śmierci w 1990 redaktorem naczelnym pisma Euhemer[14]. Był zastępcą redaktora naczelnego pisma Przegląd Orientalistyczny[10]. Pełnił również funkcję sekretarza Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Religioznawczego[15]. W latach 1987–1989 był członkiem Rady Naukowej Żydowskiego Instytutu Historycznego[10].
Należał do PZPR, był członkiem POP na Wydziale Neofilologii UW[16]
Został odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Karol Wozikowski: Orientalista z Chojnic. Prof. Witold Tyloch (1927–1990). [w:] Kwartalnik Chojnicki (nr 13) [on-line]. bibliotekachojnice.pl, 2015. s. 71–72. [dostęp 2021-11-04]. (pol.).
- ↑ Feliks Gryglewicz: 50 lat Sekcji Biblijnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. [w:] Roczniki Teologiczno-Kanoniczne (tom XV, z. 1) [on-line]. czasopisma.kul.pl, 1968. [dostęp 2021-10-24]. (pol.).
- ↑ Antoni Tronina: Pół wieku lubelskiej szkoły biblijnej (1956–2006). [w:] The Biblical Annals (3/1) [on-line]. bazhum.muzhp.pl, 2013. [dostęp 2021-10-24]. (pol.).
- ↑ a b c Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura religia, ludzie. Tom 2, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2003, s. 751
- ↑ a b c d e Maciej Tomal Hebraistyka, w: 75 lat Instytutu Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 65
- ↑ Stanisław Piłaszewicz Afrykanistyka, w: 75 lat Instytutu Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 25
- ↑ Maciej Tomal Hebraistyka, w: 75 lat Instytutu Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007, s. 64
- ↑ a b c d e f Andrzej Mrozek, Krzysztof Pilarczyk: 60 lat badań qumranoznawczych w Polsce. [w:] Qumran. Pomiędzy Starym a Nowym Testamentem [on-line]. dlibra.kul.pl, 2009. s. 297–308. [dostęp 2021-11-04]. (pol.).
- ↑ a b Zdzisław Jan Kapera: Qumranologia polska. Dokonania i perspektywy. [w:] Collectanea Theologica [on-line]. bazhum.muzhp.pl, 2005. s. 21–54. [dostęp 2021-11-04]. (pol.).
- ↑ a b c d Roman Marcinkowski: Witold Tyloch (1927-1990). [w:] Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego [on-line]. cbj.jhi.pl, 1991. s. 121–122. [dostęp 2021-11-04]. (pol.).
- ↑ Rafał Łętocha Wizja zadań i celów religioznawstwa marksistowskiego na łamach czasopisma "Euhemer. Przegląd Religioznawczy" (1957-1989), w: Ile z nauki, ile z ideologii? Religioznawstwo w PRL, wyd. IPN, Kraków 2021, s. 146
- ↑ Andrzej Szyjewski Powstanie i zmiany programu magisterskich studiów religioznawczych w Instytucie Religioznawstwa UJ, w: Ile z nauki, ile z ideologii? Religioznawstwo w PRL, wyd. IPN, Kraków 2021, s. 88
- ↑ Henryk Hoffman Wkład Jacka M. Majchrowskiego w proces formowania się religioznawstwa jako dyscypliny akademickiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1980–1986, w: Myśl i polityka. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Jackowi Marii Majchrowskiemu, wyd. Kraków 2011, s. XXIII
- ↑ Łucja Marek „Euhemer. Przegląd Religioznawczy” (1957–1991). Od periodyku ateistów i wolnomyślicieli po naukowe pismo religioznawcze, w: Ile z nauki, ile z ideologii? Religioznawstwo w PRL, wyd. IPN, Kraków 2021, s. 107–109
- ↑ Zbigniew Bereszyński Religioznawstwo marksistowsko-leninowskie jako oręż konfliktu ideologicznego na przykładzie działalności ideowo-wychowawczej i szkoleniowej oraz publikacji wykorzystywanych w resorcie spraw wenętrznych PRL, w: Ile z nauki, ile z ideologii? Religioznawstwo w PRL, wyd. IPN, Kraków 2021, s. 239
- ↑ Joanna Mantel-Niećko Próba sił. Źródła do dziejów Uniwersytetu Warszawskiego po 13 grudnia 1981, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego 1991, s. 198
Bibliografia
edytuj- Karol Wozikowski, Orientalista z Chojnic. Prof. Witold Tyloch (1927–1990), „Kwartalnik Chojnicki” nr 13/2015.