Wodnicha marcowa
Wodnicha marcowa (Hygrophorus marzuolus (Fr.) Bres.) – gatunek grzybów owocnikowych należący do rodziny wodnichowatych (Hygrophoraceae)[1].
.jpg) Hygrophorus marzuolus (1) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
wodnicha marcowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Hygrophorus marzuolus Bres "Atti della Reale Accademia degli Agiati di Rovereto"(1893) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hygrophorus, Hygrophoraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten poprawnie zidentyfikował i opisał Elias Magnus Fries w 1821 roku, nadając mu w swoim dziele Systema Mycologicum nazwę Agaricus marzuolus. W roku 1893, Giacomo Bresadola przeniósł go do rodzaju Hygrophorus, nadając nazwę Hygrophorus marzuolus[2].
Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Agaricus marzuolus Fr. 1821
- Clitocybe marzuolus (Fr.) Sacc. 1887
- Limacium camarophyllum subsp. marzuolum (Fr.) Herink 1949
Epitet gatunkowy "marzuolus" wywodzi się z łacińskiego "marzuolo" = marzec, czyli miesiąc początku owocnikowania tego grzyba.
Morfologia edytuj
Średnicy 4–12 cm, u młodych okazów wypukły, u starszych spłaszczony, nieregularnie powyginany[3]. Barwa kapelusza młodych owocników może być różna: od białawej (jeśli owocniki rosły ukryte np. pod ściółką), przez szarą aż do czarnej jeśli wyrosły odsłonięte. Starsze owocniki są zazwyczaj szarawe lub ciemnopopielate, od środka ku brzegom pokryte ciemniejszymi włókienkami[4].
2-6 mm szerokie, rzadkie, przy trzonie zbiegające, za młodu białe lub białawe, z wiekiem szarawe[5].
Gruby, u dołu zwężony[5].
Biały, nie zmieniający barwy po uszkodzeniu. Smak łagodny, bez zapachu[6].
Eliptyczne, od 6.5–8.5 do 4.5–5 µm[7]
Występowanie i siedlisko edytuj
W Polsce jest wyjątkowo rzadka, notowana na południu kraju, w górach.
Grzyb mikoryzowy, rośnie w lasach jodłowych[8], rzadziej w świerkowych[4] oraz w buczynach[9], na glebie zasadowej. Owocniki pojawiają się wiosną, od lutego do maja, po stopieniu śniegów, na słonecznych i nagrzanych stokach górskich[6][10]. W Europie gatunek występuje bardzo niejednolicie, w niektórych regionach jest częsty, w innych nie występuje wcale. Swoim zasięgiem obejmuje obszary łańcuchów górskich Alp, Karpat, Sudetów, Pirenejów oraz Gór Dynarskich[11]. Ten rozkład odpowiada prawie dokładnie obszarowi dystrybucji jodły pospolitej w Europie.
W Ameryce Północnej notowana jest pod drzewami z rodzaju jodła (Abies) w łańcuchu górskim Kordylierów, w stanach: Idaho, Montana, Oregon, Waszyngton, oraz w północnej części Arizony i Kalifornii[11][12].
Przez ostatnie 40 lat jej populacja w Europie znacząco spadła, głównie ze względu na zanik habitatu i zanieczyszczenie. Znajduje się na Czerwonych listach w Szwajcarii, Słowacji, Niemczech, Chorwacji, Austrii, Rumunii, Serbii i Czechach[13]. W Czechach i Słowacji jest grzybem chronionym prawnie, za zbiór grożą wysokie kary[14][15].
Do 2020 roku, zanotowano w Polsce tylko 4 stanowiska:
- Beskid Żywiecki, Babia Góra (2017)[16][17][18]
- Beskid Wyspowy (kwiecień 2019)[19]
- północno-wschodnia Orawa (maj 2019)[8][20]
- Beskid Makowski (kwiecień 2020)[21]
Znaczenie edytuj
Gatunki podobne edytuj
- Gąska niekształtna (Tricholoma portentosum) jest bardzo podobna pod względem koloru i kształtu, lecz posiada znacznie gęściej ustawione blaszki a jej miąższ ma mączny zapach. Wyrasta ona jednak jesienią w lasach iglastych, najczęściej sosnowych[22].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Index Fungorum – Names Record [online], www.indexfungorum.org [dostęp 2019-05-03].
- ↑ a b Species Fungorum – GSD Species [online], www.speciesfungorum.org [dostęp 2019-05-03].
- ↑ Ladislav. Hagara, Ottova encyklopédia húb, Praha: Ottovo Nakladatelství, s. r. o, 2015, ISBN 978-80-7451-408-1, OCLC 953173499 [dostęp 2019-05-03].
- ↑ a b Nahuby.sk – Atlas húb – Hygrophorus marzuolus – šťavnačka marcová – šťavnatka březnovka [online], www.nahuby.sk [dostęp 2019-05-03].
- ↑ a b Atlas [online], Na Grzyby – Atlas Grzybów – Grzybobranie 2018 [dostęp 2019-05-03] (pol.).
- ↑ a b Hagara, Ladislav, 1944-, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1. české vyd, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2019-05-03].
- ↑ Alan. Bessette, Mushrooms of North America in color : a field guide companion to seldom-illustrated fungi, wyd. 1st ed, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 1995, ISBN 0-8156-2666-5, OCLC 32242490 [dostęp 2019-05-03].
- ↑ a b Wodnicha marcowa (Hygrophorus marzuolus) 02.05.2019 Polska / Orawa. Paweł i Grzyby 2019-05-05. [dostęp 2019-05-06].
- ↑ Hygrophorus marzuolus [online], iucn.ekoo.se [dostęp 2019-05-03].
- ↑ Hygrophorus marzuolus: Sistematica, Etimologia, Habitat, Descrizione ... [online], 1 sierpnia 2018 [dostęp 2019-05-03] (wł.).
- ↑ a b Hygrophorus marzuolus (Fr.) Bres. [online], www.gbif.org [dostęp 2020-03-30] (ang.).
- ↑ Alan. Bessette, Mushrooms of North America in color: a field guide companion to seldom-illustrated fungi, wyd. 1, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 1995, s. 50-51, ISBN 0-8156-2666-5, OCLC 32242490 [dostęp 2020-03-30].
- ↑ Hygrophorus marzuolus [online], iucn.ekoo.se [dostęp 2020-01-27].
- ↑ Hygrophorus marzuolus - šťavnatka březnovka - myko.cz [online], www.myko.cz [dostęp 2020-01-27].
- ↑ Nahuby.sk - Atlas húb - Hygrophorus marzuolus - šťavnačka marcová - šťavnatka březnovka [online], www.nahuby.sk [dostęp 2020-01-27].
- ↑ Bio-forum.pl: Prawdopodobnie wodnicha marcowa [online], www.bio-forum.pl [dostęp 2019-05-03].
- ↑ Wodnicha marcowa (Hygrophorus marzuolus) – nowy gatunek w mykobiocie Polski [online], grzybiarze.eu [dostęp 2020-03-29].
- ↑ Wodnicha marcowa (Hygrophorus marzuolus) – nowy gatunek w mykobiocie Polski. Przegląd Przyrodniczy XXX, 3 (2019) https://www.kp.org.pl/images/pp/artyku%C5%82y_od_2019/XXX_3/PP_nr_3_2019_NOTATKA_Czerniawski.pdf
- ↑ Hygrophorus marzuolus [online], grzyby.pl [dostęp 2020-03-29].
- ↑ Dorota, MOJA MENAŻERIA : Wodnicha marcowa w Polsce [online], MOJA MENAŻERIA, 8 maja 2019 [dostęp 2020-03-29].
- ↑ Wodnicha marcowa. Ryszard Ryszard 2020-04-03. [dostęp 2020-04-03].
- ↑ a b Władysław. Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, wyd. 3, Warszawa: Państwowe Wydawn. Rolnicze i Leśne, 1985, ISBN 83-09-00714-0, OCLC 16167731 [dostęp 2019-05-03].