Wojciech Chrzanowski

kartograf polski, generał

Wojciech Chrzanowski herbu Korab[1] (ur. 14 stycznia 1793 w Biskupicach, zm. 26 lutego 1861 w Paryżu) – polski generał i kartograf, twórca pierwszej mapy ziem polskich w skali 1:300 000.

Wojciech Chrzanowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

14 stycznia 1793
Biskupice

Data i miejsce śmierci

26 lutego 1861
Paryż

Zawód, zajęcie

generał, kartograf

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari

Życiorys edytuj

Służbę wojskową rozpoczął w 1810 roku w Warszawie jako artylerzysta. W 1812 został porucznikiem I klasy i wziął udział w inwazji na Rosję, uczestnicząc m.in. w bitwie pod Smoleńskiem. Ranny dostał się do rosyjskiej niewoli[2]. W styczniu 1815 roku wstąpił do służby w armii Królestwa Polskiego.

W roku 1822 rozpoczął pracę nad stworzeniem mapy Królestwa Polskiego. Brał udział w wojnie rosyjsko-tureckiej w 1828 roku. W 1830 roku został nagrodzony Znakiem Honorowym za 15 lat służby[3].

Po wybuchu powstania listopadowego został członkiem dowództwa Twierdzy Modlin. 18 lutego 1831 roku w potyczce pod Miłosną ledwie uniknął śmierci – w momencie kiedy rozwijał mapę na stanowisku artylerii, przelatujący pocisk spalił mapę, a jego zranił[4]. Po przejęciu dowództwa nad Armią Polską przez generała Skrzyneckiego został nominowany do stopnia pułkownika. Brał udział w zwycięskich w bitwach pod Wawrem i Dębem Wielkim, otrzymał awans do stopnia generała dywizji. Gubernator wojskowy Warszawy od 18 sierpnia do 6 września 1831[5]. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari (Krzyżem Wojskowym Polskim)[6].

W końcu 1831 roku po klęsce powstania wyemigrował do Paryża. Na emigracji, Chrzanowski został wysłany przez rząd angielski do Turcji. Do tego kraju podróżował trzykrotnie. W latach 1833 i 1836 badał tamtejsze stosunki i przedkładał rządowi brytyjskiemu projekty reform, głównie wojskowych. Podczas drugiego pobytu wstąpił do wojska tureckiego i zapoczątkował w nim zmiany organizacyjne, szkoleniowe i administracyjne. Za każdym razem pobyt jego trwał niespełna rok. W 1838 rozpoczął studia terenowe w Azji Mniejszej, Kurdystanie, Syrii i Mezopotamii w celu opracowania koncepcji obrony tych prowincji na wypadek wojny z Rosją. W Bagdadzie organizował korpus kawalerii arabskiej. Pod koniec 1840 powierzono mu dowództwo wojsk tureckich w Azji Mniejszej, lecz Chrzanowski, który nie chciał współdziałać z posiłkującą Turków Armią Rosyjską, podał się do dymisji. Plonem podróży generała Chrzanowskiego na Bliski Wschód były sporządzone przez niego mapy topograficzne Iraku i Kurdystanu.

Następnie wyjechał do Francji i brał czynny udział w życiu politycznym i działaniach militarnych Wiosny Ludów. W roku 1848 objął dowództwo nad armią Piemontu. Po klęsce pod Novarą w roku 1849 wrócił na stałe do Paryża, gdzie kontynuował pracę nad stworzeniem mapy Ziem Polskich w skali 1:300 000. Mapa została ostatecznie wydana w Paryżu w 1859 roku. Zmarł w roku 1861. Został pochowany na cmentarzu Montmartre.

Jego imieniem nazwana jest ulica na Grochowie, w dzielnicy Praga-Południe w Warszawie[7].

Dzieła edytuj

Poza stworzeniem mapy Polski był autorem wielu publikacji z dziedziny wojskowości, z których wymienić należy następujące pozycje:

Przypisy edytuj

  1. Wielka Genealogia Minakowskiego - M.J. Minakowski, wielcy.pl [dostęp 2024-02-28].
  2. Marek Tarczyński, Generalicja powstania listopadowego, Warszawa 1980, s. 388.
  3. Przepisy o znaku honorowym niemniej Lista imienna generałów, oficerów wyższych i niższych oraz urzędnikow wojskowych, tak w służbie będących, jako też dymisjonowanych, znakiem honorowym ozdobionych w roku 1830, [b.n.s].
  4. Stanisław ks. Jabłonowski, Wspomnienia o bateryi pozycyjnej artyleryi konnej gwardyi królewsko-polskiej, Drukarnia Ludowa w Krakowie, 1916, s. 26.
  5. Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 483.
  6. Krzysztof Filipow, Order Virtuti Militari 1792-1945, Warszawa 1990, s. 53.
  7. Praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Kieniewiczowej i Aliny Sokołowskiej, Od Agrykoli do Żywnego. Mały słownik patronów ulic warszawskich, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968, s. 34.

Literatura dodatkowa edytuj

Linki zewnętrzne edytuj