Wojciech Jastrzębiec
Wojciech Jastrzębiec herbu własnego (ur. ok. 1362 w Łubnicach, zm. 1436 w Mnichowicach[1]) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski od 1423–1436, biskup krakowski 1412–1423 i poznański 1399–1412, kanclerz koronny w latach 1412-1423, kanclerz królowej w 1397 roku, starosta Konina w latach 1403-1409[2].
| Prymas Polski | ||
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
1362 | |
| Data i miejsce śmierci |
2 września 1436 | |
| Miejsce pochówku | ||
| Arcybiskup gnieźnieński | ||
| Okres sprawowania |
1423–1436 | |
| Prymas Polski | ||
| Okres sprawowania |
1423–1436 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Prezbiterat |
1384 | |
| Nominacja biskupia |
1399 | |
| Sakra biskupia |
1399 | |
Życiorys edytuj
Syn Dzierżsława i Krystyny, stryj Marcina z Rytwian[3].
Po ukończeniu Seminarium Duchownego w Krakowie w 1384 otrzymał święcenia kapłańskie. Będąc członkiem kapituły metropolitalnej (podobnie jak większość jej członków) nie uznał papieskiej nominacji Jana Kropidły na arcybiskupa gnieźnieńskiego, co spowodowało, że został wyklęty. Ostatecznie jednak ekskomunikę zdjął z niego 16 sierpnia 1396 arcybiskup Dobrogost[4].
Pracował na dworze Władysława Jagiełły, kanclerz królowej Jadwigi. W 1399 w imieniu papieża Bonifacego IX trzymał do chrztu córkę Władysława Jagiełły i Jadwigi – Elżbietę.
W 1401 roku był sygnatariuszem unii wileńsko-radomskiej[5]. W latach 1404 i 1408 był rozjemcą w sporach z Krzyżakami. Był świadkiem pokoju w Raciążku w 1404 roku[6].
Około 1405 roku prowadził spór z mieszczanami położonego wtedy w Nowej Marchii miasta Landsberg (Gorzów Wielkopolski) o świętopietrze ze wsi Deszczno, Borkowo, Glinik, Karnin, Sommerlate i Ulim, w związku z czym biskup obłożył mieszkańców miasta ekskomuniką. W 1408 i 1409 roku wziął udział w spotkaniu ustalającym granicę państwową Królestwa Polskiego w okolicach Gorzowa[7].
Podpisał pokój toruński 1411 roku[8].
Uczestniczył także w akcie unii horodelskiej zawartej w dniu 2 października 1413 roku, którą podpisał[9]. Do swojego herbu adoptował wówczas Jana Niemirę.
W 1416 roku postawił w Rytwianach zamek oraz kościółek modrzewiowy św. Wojciecha. W 1421 roku obsadził paulinów w klasztorze w Beszowej[10].
Był obecny przy wystawieniu przez Władysława II Jagiełłę przywileju czerwińskiego w 1422 roku[11]. Był sygnatariuszem pokoju mełneńskiego 1422 roku[12]. Był obecny przy wystawieniu przez Władysława II Jagiełłę przywileju jedlneńskiego w 1430 roku[13].
25 lipca 1434 roku koronował w katedrze wawelskiej Władysława III Warneńczyka na króla Polski. 31 grudnia 1435 roku podpisał akt pokoju w Brześciu Kujawskim[14].
Na dworze biskupim w Krakowie, posiadał licznych dworzan, m.in.: Jakuba Szydłowieckiego.
Autor traktatów teologiczno-prawnych.
W 1422 roku według Jana Długosza biskup założył małe miasto nieopodal Szydłowca nazwane od jego imienia Jastrząb.
Brał udział w zawarciu pokoju z Krzyżakami nad jeziorem Melno w 1422 roku i w Brześciu Kujawskim w 1435.
Został pochowany w kapitularzu części przykościelnej klasztoru w Beszowej.
Przypisy edytuj
- ↑ Wojciech Jastrzębiec, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-09-02].
- ↑ Antoni Gąsiorowski, Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, Warszawa-Poznań 1981, s. 75.
- ↑ Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, Kraków 1869, t. 4, ks. 11, s. 532.
- ↑ Ks.Jan Korytowski: Dzieje prymasów Polski. Poznań 2002, tom VI, s. 19-20.
- ↑ Codex Diplomaticus Poloniae, t. I, Warszawa 1847, s. 272.
- ↑ Codex diplomaticvs Regni Poloniae et Magni Dvcatvs Litvaniae in qvo pacta, foedera, tractatvs pacis ... nvnc primvm ex archivis pvblicis ervta ac in lvcem protracta ... T. IV in qvo totivs Prvssiae res continentvr, wydał Maciej Dogiel, Wilno 1764, s. 78.
- ↑ Adam Szweda, Wojciech Jastrzębiec w kontaktach z zakonem krzyżackim, w: Wojciech Jastrzębiec, Katowice 2018 [online] [dostęp 2019-01-03] (ang.).
- ↑ Codex epistolaris saeculi decimi quinti. T. 2, 1382-1445, Kraków 1891, s. 42.
- ↑ Statuta, Prawa Y Constitucie Koronne Łacinskie Y Polskie z Statutow Łaskiego Y Herborta Y Z Constituciy Koronnych Zebrane, Kraków 1600, s. 749.
- ↑ Ks.Jan Korytowski: Dzieje prymasów Polski. Poznań 2002, tom VI, s. 18.
- ↑ Jus polonicum, codicibus veteribus manuscriptis et editionibus quibusque collatis / edidit Joannes Vincentius Bandtkie, Warszawa 1831, s. 223.
- ↑ Maciej Dogiel, Codex Diplomaticus Regni Poloniae Et Magni Ducatus Litvaniae : In Quo Pacta, Foedera, Tractatus Pacis, Mutuae Amicitiae, Subsidiorum, Induciarum, Commerciorum Nec Non Conventiones [...] Aliaque Omnis Generis Publico Nomine Actorum, Et Gestorum Monumenta. T. 4, In Quo Totius Prussiae Res Continentur, Wilno 1764, s. 114.
- ↑ Franciszek Piekosiński, Wiece, sejmiki, sejmy i przywileje ziemskie w Polsce wieków średnich, Kraków 1900, s. 43.
- ↑ Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dodgiel, t. 4, Wilno 1764, s. 133.
Bibliografia edytuj
- Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999, Henryk Gulbinowicz, Warszawa: „Pax”, 2000, ISBN 83-211-1311-7, OCLC 189782455.
- Grażyna Lichończak-Nurek, Wojciech Jastrzębiec (ok. 1362–1436), duchowny i mąż stanu (praca doktorska).
- Maciej Zarębski, Regionalny słownik biograficzny, Staszów, „Ziemia Staszowska”, kwartalnik społeczno-kulturalny, nr 2, 1990