Wojciech Pszoniak

Wojciech Zygmunt Pszoniak (ur. 2 maja 1942 we Lwowie) – polski aktor teatralny i filmowy, pedagog.

Wojciech Pszoniak
Na Pol’and’Rock Festival 2019
Data i miejsce urodzenia	2 maja 1942 Lwów
Zawód	aktor teatralny i filmowy, pedagog
Lata aktywności	od 1965
Zespół artystyczny
Stary Teatr w Krakowie (1968–1972) Teatr Powszechny w Warszawie (1974–1979) Teatr Ateneum w Warszawie (2001–2006) Teatr Współczesny w Warszawie (2010–2012)
Nagrody Nagroda im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego 1975: za wybitne osiągnięcia aktorskie Nagroda na FPFF w Gdyni Najlepsza pierwszoplanowa rola męska 1975: Ziemia obiecana Najlepsza drugoplanowa rola męska 2015: Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy
Odznaczenia

Gwiazda Wojciecha Pszoniaka w łódzkiej Alei Gwiazd

Przez Gustawa Holoubka, Tadeusza Łomnickiego i Zbigniewa Zapasiewicza został w 1990 uznany za jednego z trzech największych polskich aktorów dramatycznych po 1965 roku (obok Piotra Fronczewskiego i Andrzeja Seweryna).

Życiorys

Wojciech Pszoniak pochodzi ze Lwowa, gdzie się urodził i spędził pierwsze dwa lata życia. Pod koniec II wojny światowej jego rodzina musiała wyjechać z tego miasta.

Dorastał w Gliwicach. W młodości grał na skrzypcach i klarnecie, w średniej szkole muzycznej w Bytomiu uczył się gry na oboju, udzielał się też w orkiestrze wojskowej. Występował w teatrach amatorskich i studenckich, a także w kabaretach (w 1961 założył kabaret „Czerwona Żyrafa”).

W 1968 ukończył studia na PWST w Krakowie. Występował na scenach Starego Teatru w Krakowie oraz Teatru Narodowego w Warszawie i Teatru Powszechnego w Warszawie. W latach 1974-1980 był wykładowcą w warszawskiej PWST. W latach 70. występował także w kabarecie Pod Egidą. Od końca lat 70. grał w teatrach francuskich. W latach 80. wyjechał na stałe do Paryża. Od lat 90. grywa zarówno w przedstawieniach francuskich, jak i w polskich.

Wystąpił m.in. w przedstawieniach: Klątwa Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Konrada Swinarskiego (1970), Miłość i gniew Johna Osborne’a w reż. Zygmunta Hübnera (1973), Rewizor Nikołaja Gogola w reż. Jerzego Gruzy (1977), Siedem pięter Dino Buzattiego w reż. Andrzeja Barańskiego (1995), Śmieszny staruszek Tadeusza Różewicza w reż. Stanisława Różewicza (1997) oraz w wyreżyserowanym przez siebie Dożywociu Aleksandra Fredry (2001).

Na ekranie debiutował w bułgarskim serialu Proizszestwie na Cljapata ulica z 1965. W filmie polskim natomiast w 1970 (Twarz anioła w reż. Zbigniewa Chmielewskiego). Wystąpił w kilkudziesięciu filmach polskich, francuskich i w produkcjach międzynarodowych. Zagrał m.in. tytułową rolę w Diable w reż. Andrzeja Żuławskiego (1972), rolę Mieszka I w Gnieździe w reż. Jana Rybkowskiego (1974), doktora Marglewskiego w Szpitalu przemienienia w reż. Edwarda Żebrowskiego (1978), Siedelmayera, dyrektora cyrku w Arii dla atlety w reż. Filipa Bajona (1979), Josełe w Austerii w reż. Jerzego Kawalerowicza (1982) oraz Kamińskiego w Strajku w reż. Volkera Schlöndorffa (2007).

Wystąpił także w filmach Andrzeja Wajdy: w roli Dziennikarza i Stańczyka w Weselu (1972), Moryca w Ziemi obiecanej (1974), Robespierre’a w Dantonie (1983) i tytułowej roli w Korczaku (1990).

Został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010 oraz przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015 roku.

Wojciech Pszoniak mieszka na stałe we Francji, jednak podkreśla swoje przywiązanie do Polski. W jednym z wywiadów mówił:

– Mieszkając na Zachodzie, nigdy nie traciłem kontaktu z Polską. Tu ciągle mam mieszkanie, własny NIP i PIT. Tu mam przyjaciół. Rodzice wychowywali mnie w przekonaniu, że Polska jest najlepszym i najpiękniejszym krajem. Dzięki podróżom po świecie zrozumiałem, że to nie do końca prawda, że są kraje piękniejsze i zasobniejsze. Ale miłość do ojczyzny jest jak miłość do matki. Kochać ją trzeba i szanować za to, że jest. Im bardziej biedna i umęczona, tym większej wymaga miłości.

Życie prywatne

Wojciech Pszoniak jest żonaty z Barbarą Pszoniak oraz miał starszego o 12 lat brata Antoniego Pszoniaka, który również był aktorem.

Filmografia

• 1965 – Proizszestwie na sljapata ulica (Произшествие на сляпата улица) – francuski inspektor policji
• 1970 – Twarz anioła – ojciec Tadka
• 1971 – Piłat i inni – Jeszua Ha-Nocri
• 1972 – Diabeł – Diabeł
• 1972 – Ostatni liść – Berman
• 1972 – Przeprowadzka – inżynier Andrzej Nowicki
• 1972 – Wesele – Dziennikarz, Stańczyk
• 1974 – Czterdziestolatek (odc. 3 serialu tv) – homoseksualista w kawiarni
• 1974 – Gniazdo – Mieszko I
• 1974 – Ziemia obiecana – Moryc Welt
• 1976 – Skazany – Ryszard Bielczyk
• 1976 – Motylem jestem, czyli romans 40-latka – redaktor Oswald z telewizji
• 1976 – Parada oszustów – doktor Grewe, ślepiec, Maksymilian Taadjen
• 1977 – Rekolekcje – Marek
• 1977 – Sprawa Gorgonowej – profesor
• 1978 – Szpital przemienienia – doktor Marglewski
• 1979 – Aria dla atlety – Siedelmayer
• 1979 – Golem – więzień
• 1980 – Olimpiada ’40 – Otto Schultze
• 1981 – Limuzyna Daimler-Benz – Bogdański
• 1981 – Okno – kelner
• 1981 – Spokojne lata – Śliz
• 1982 – Austeria – Rudy Josełe
• 1982 – Danton – Maximilien de Robespierre
• 1984 – Przekątna gońca – Felton
• 1985 – Gorzkie żniwa – Cybulkowski
• 1986 – Nienawidzę aktorów – Hercule Potnik
• 1986 – Mit meinen heissen Tranen – Kajetan
• 1988 – Dwoje – Walkowicz
• 1988 – Nokturn – Kajetan, ksiądz
• 1988 – Czerwona Wenecja – Antonio Vivaldi
• 1988 – Zabić księdza – grający w brydża
• 1988 – Le testament d'un poète juif assassiné – sędzia
• 1988 – Lata jak sandwicze – Max
• 1989 – Coupe-Franche – Gyuri
• 1990 – Korczak – Janusz Korczak
• 1990 – Monsieur – Kaltz
• 1991 – Gawin – Pierre, Xerkes
• 1992 – Kiedy rozum śpi – Ottenhagen
• 1992 – Wiatr ze wschodu – pułkownik Lew Czeko
• 1992 – Le bal des casse-pieds – Groboniek
• 1993 – J'aime pas qu'on m'aime – Sammy
• 1994 – Hańba i chwała – doktor
• 1994 – The Deep Blue Sea – Mr. Miller
• 1995 – Wielki tydzień – radca Zamojski
• 1997 – Brat naszego Boga – Nieznajomy
• 1999 – L'atelier – Monsieur Leon
• 2000 – Bajland – kandydat na prezydenta Jan Rydel
• 2000 – Deuxième vie – ojciec Vincenta
• 2001 – Chaos – Pali
• 2001 – Garderoba damska – bufetowy Miecio
• 2003 – Zmowa milczenia – arcybiskup
• 2004 – Vipère au poing Żmija w garści – ks. Wolica
• 2006 – Oficerowie (serial tv) – Czesław Pieczur
• 2006 – Strajk – Kamiński
• 2007 – Nadzieja – Benedykt Weber
• 2008 – Teraz albo nigdy! (serial tv) – Witold Koprowicz
• 2009 – Mniejsze zło – pacjent
• 2010 – Mistyfikacja – fryzjer
• 2010 – Sprawiedliwi – Jakub Kohhn
• 2010 – Mała matura 1947 – major Trzaska
• 2010 – Kret – Garbarek
• 2011 – Czarny czwartek – Władysław Gomułka
• 2011 – Wygrany - Profesor Karloff
• 2011 – 1920 Bitwa warszawska – generał Maxime Weygand
• 2012 – Cassos - Pan Lotz
• 2014 – Dziecko Rosemary – Monsieur Wees
• 2015 – Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy - Felicjan Zuppe
• 2015 – Carte Blanche - profesor okulista
• 2017 – Gdybyś mu zajrzał w serce - Polak

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2011)
• Złoty Krzyż Zasługi (1975)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007)
• Order Narodowy Zasługi za wkład w rozwój stosunków polsko-francuskich w dziedzinie kultury (2008, Francja)

Nagrody i wyróżnienia

Za role teatralne:

• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za wybitne osiągnięcia aktorskie w teatrze i filmie (1975)
• nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza, przyznawana przez redakcję miesięcznika „Teatr” za sezon 2000/2001: role Leona w Pracowni krawieckiej Jean-Claude’a Grumberga w Teatrze Telewizji oraz François Pignona w Kolacji dla głupca Francisa Vebera w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie (2001)

Za role filmowe:

• nagroda na 2. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku za pierwszoplanową rolę męską Moryca Welta w Ziemi obiecanej (1975)
• nagroda Światowego Festiwalu Filmowego w Montrealu za rolę Robespierre’a w Dantonie (1983)
• nagroda Przewodniczącego Komitetu Kinematografii za tytułową kreację aktorską w filmie Korczak (1991)
• nagroda na 40. Festiwalu Filmowym w Gdyni za drugoplanową rolę męską w filmie Ekscentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy (2015)
• Orzeł za najlepszą drugoplanową rolę męską w filmie Ekscentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy (2016)

Inne:

• odciśnięcie dłoni na Promenadzie Gwiazd podczas II Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach (1997)
• odsłonięcie gwiazdy Wojciecha Pszoniaka w Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi (1998)
• dnia 2 maja 2012 roku podczas obchodów swoich 70. urodzin z rąk prezydenta Gliwic Zygmunta Frankiewicza odebrał honorowe obywatelstwo miasta Gliwice (2012)
• 7 grudnia 2015 – Splendor Splendorów

Linki zewnętrzne

• Wojciech Pszoniak w bazie IMDb (ang.)
• Wojciech Pszoniak w bazie Filmweb
• Wojciech Pszoniak w bazie filmpolski.pl
• Wojciech Pszoniak w bazie e-teatr.pl
• Wojciech Pszoniak na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”