Województwo kaliskie (I Rzeczpospolita)

województwo w I Rzeczypospolitej

Województwo kaliskie (łac. Palatinatus Calisiensis) – województwo Korony Królestwa Polskiego istniejące w latach 1314–1793, posiadające stolicę w Kaliszu, a do 1768 największe województwo prowincji wielkopolskiej.

Województwo kaliskie
Palatinatus Calisiensis
województwo
1314–1793
Herb
Herb
Sentencja: Gentes frenantur superbae[1]
Państwo

 I Rzeczpospolita

Prowincja

wielkopolska

Data powstania

1314

Siedziba wojewody

Kalisz

Wojewoda

zobacz: wojewodowie kaliscy

Siedziba sejmiku

Środa Wielkopolska

Popis

pod Pyzdrami[2]

Powierzchnia

16 523[3] km²

Populacja (1578[4])
• liczba ludności


314 800

Podział administracyjny
Liczba powiatów

6

Liczba reprezentantów
Liczba senatorów

8

Położenie na mapie Rzeczypospolitej
Położenie na mapie Polski

Województwo kaliskie dzieliło się wtedy na 6 powiatów. Siedzibą wojewody był Kalisz, natomiast sejmiki ziemskie odbywały się w Środzie (obecnie Środa Wielkopolska). Województwo kaliskie wspólnie z województwem poznańskim, obierały starostę generalnego Wielkopolski.

Herbem województwa kaliskiego była głowa tura w koronie z pierścieniem w nozdrzach na tle biało-czerwonej szachownicy.

Terytorium edytuj

Powierzchnia województwa wynosiła ok. 15 320 km², po wyłączeniu województwa gnieźnieńskiego w 1768 ok. 7810 km².[potrzebny przypis]

Powiaty województwa kaliskiego według Adolfa Pawińskiego[5]
Powiat Powierzchnia w mil² Powierzchnia w km²
powiat kaliski 60,27 3318,82
powiat gnieźnieński 50,89 2802,51
powiat kcyński 42,93 2364,38
powiat nakielski 56,35 3103,02
powiat koniński 39,34 2166,69
powiat pyzdrski 50,27 2768,20
Razem (województwo) Σ 300,05 16523,21

Miasta grodowe w województwie kaliskim to: Kalisz, Gniezno, Konin, Kcynia, Nakło, Pyzdry, Złotów.

Znaczniejsze miasta edytuj

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Urzędy edytuj

Sejmiki województwa kaliskiego zbierały się w Środzie, w kolegiacie Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej (razem z województwem poznańskim). W województwie kaliskim zbierał się również wielkopolski sejmik generalny w Kole, w klasztorze bernardynów przy kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny.

Posiadało 8 senatorów w tym 4 większych tzw. krzesłowych i 4 mniejszych (drążkowych). Senatorami krzesłowymi byli arcybiskup gnieźnieński, wojewoda kaliski, kasztelan kaliski i kasztelan gnieźnieński. Senatorowie drążkowi to kasztelanowie: lądzki, nakielski, biechowski oraz kamieński.

Wojewoda kaliski urzędował na Zamku Królewskim w Kaliszu.

Powiaty (do 1768):

Powiaty (po 1768):

  • kaliski, Kalisz
  • koniński, Konin
  • pyzdrski, Pyzdry

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 214.
  2. Volumina Legum, t. II, Petersburg 1859, s. 28.
  3. Andrzej Kamieński, Podziały administracyjne Wielkopolski i związki powiatu z ustrojem kasztelańskim na przestrzeni XVI–XVIII w., w: Studia Administracyjne nr 4, Szczecin 2012, s. 70.
  4. http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/18436/Historia%20Polski%20w%20Liczbach_1994%20198147.pdf
  5. Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 1: Wielkopolska. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1883, s. 50.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj