Województwo mazowieckie

województwo w Polsce
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 16 lis 2024. Od tego czasu wykonano 1 zmianę, która oczekuje na przejrzenie.

Województwo mazowieckie – jednostka podziału administracyjnego Polski, znajdująca się w środkowo-wschodniej Polsce. Jest największym województwem pod względem powierzchni i ludności. Obejmuje obszar o powierzchni 35 558,47 km². Według danych z 31 grudnia 2019 r. miało około 5,4 mln mieszkańców[2]. Siedzibą władz województwa jest Warszawa.

województwo mazowieckie
województwo
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-MZ

TERYT

14

Siedziba wojewody i sejmiku

Warszawa

Wojewoda

Mariusz Frankowski

Marszałek

Adam Struzik

Powierzchnia

35 558,47 km²

Populacja (30.06.2024)
• liczba ludności


5 510 618[1]

• gęstość

155 os./km²

Urbanizacja

64,8[1]

Tablice rejestracyjne

W, A

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
pl. Bankowy 3/5
00-950 Warszawa
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
ul. Jagiellońska 26
Warszawa
Podział administracyjny
Plan województwa mazowieckiego
Liczba miast na prawach powiatu

5

Liczba powiatów

37

Liczba gmin miejskich

35

Liczba gmin miejsko-wiejskich

75

Liczba gmin wiejskich

204

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego

Historia

edytuj

Historycznie województwo mazowieckie istniało w latach 1526–1795 i 1816–1837.

 
Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa mazowieckiego

Obecne województwo mazowieckie zostało utworzone 1 stycznia 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Geografia

edytuj
 
Mapa fizyczna woj. mazowieckiego

Powierzchnia

edytuj

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 35 558,47 km², co stanowi 11,4% powierzchni Polski[3]. Mazowieckie jest największym województwem w Polsce.

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w województwie mazowieckim lasy obejmowały powierzchnię 815,0 tys. ha, co stanowiło 22,9% jego powierzchni. 26,9 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[4].

Położenie administracyjne

edytuj

Województwo jest położone w środkowo-wschodniej Polsce i graniczy z województwami[5]:

Położenie matematycznogeograficzne i rozciągłość

edytuj

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 274 km, co w mierze kątowej daje 2°28′08″. W wymiarze wschód-zachód rozciągłość województwa wynosi 265 km, to jest 3°52′09″.

Położenie fizycznogeograficzne

edytuj

Województwo położone jest w większości na obszarze Niżu Środkowoeuropejskiego, tylko jego niewielkie wschodnie fragmenty leżą na terenie Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego, a południowe na terenie Wyżyn Polskich. Obszar województwa zawiera się w 11 makroregionach fizycznogeograficznych i 34 mezoregionach.

Ukształtowanie powierzchni

edytuj

Niziny mazowieckie składają się z rozległych wysoczyzn, które oddzielone są dolinami dużych rzek. Pośrodku terytorium znajduje się kotlinowe obniżenie, Nizina Środkowomazowiecka, z Kotliną Warszawską w centrum. Spływają ku niej większe rzeki: Narew z Wkrą, Bugiem, Pilica, Bzura, Liwiec, Świder, a wody odprowadza na zachód Wisła.
Najwyższym punktem jest wierzchołek Altany – 408 m n.p.m., na południowym skraju województwa, na krańcu Wyżyny Kieleckiej.

Położenie historycznogeograficzne i etnograficzne

edytuj

Mimo że województwo mazowieckie jest często określane jako Mazowsze, nie jest nim w całości. Wschodnia część województwa to region podlaski (w znacznie mniejszym stopniu niż geograficznie), natomiast południowa część to ziemia sandomierska będąca częścią Małopolski. Różnice historyczno-kulturowe widoczne są w wielu aspektach, m.in. w architekturze wiejskiej, sposobie zwijania snopów siana czy strojach ludowych. Natomiast część historycznego Mazowsza (większość byłego województwa łomżyńskiego z miastami: Łomża, Zambrów, Grajewo, Kolno i Wysokie Mazowieckie) leży poza obecnym terytorium województwa mazowieckiego.

Demografia

edytuj
 
Gęstość zaludnienia w województwie mazowieckim terenów wiejskich w osobach na km² (w przekroju gminnym, stan 1 stycznia 2007 roku)[6]

Według danych z 30 czerwca 2014 r. województwo mazowieckie miało 5 324 519 mieszkańców, co stanowiło 13,7% ludności Polski[7]. Mazowieckie jest województwem o największej liczbie ludności w Polsce.

Dane z 30 czerwca 2014 r.[7]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 5 324 519 100 2 777 021 52 2 547 498 48
powierzchnia 35 558,18 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
150 78 72

Ze względu na płeć wśród ludności żyjącej na Mazowszu przeważają kobiety. W 2016 r. ich odsetek w ogóle ludności kształtował się na poziomie 52,2%, przy średniej krajowej wynoszącej 51,6%. Co prawda chłopców rodzi się zazwyczaj nieco więcej niż dziewczynek, ale różnica ta maleje przy przechodzeniu do kolejnych grup wiekowych. W starszych grupach wiekowych (55–59 lat) kobiety zaczynają wyraźnie przeważać liczbowo, co wiąże się z krótszym przeciętnym czasem życia mężczyzn[8].

  • Piramida wieku mieszkańców woj. mazowieckiego w 2014 roku[9].
 

Podział administracyjny

edytuj

Województwo mazowieckie składa się z 37 powiatów i 5 miast na prawach powiatu. Powiaty dzielą się na 314 gmin – 35 miejskich, 75 miejsko-wiejskich i 204 wiejskie.

 
 
Województwo mazowieckie – miasta w granicach administracyjnych

 

Powiaty – porównanie
Herb Flaga Powiat Liczba ludności
(30 czerwca 2014)[7]
Powierz-
chnia
[km²][3]
Wydatki budżetu 2013[10]
[mln zł]
Dochody budżetu 2013[11]
[mln zł]
Zadłużenie samorządu względem dochodów 2013[11]
[%]
Przeciętna stopa bezrobocia
(30 czerwca 2014)[12]
    białobrzeski 33 669 639,10 28,22 28,57 11,5% 13,1%
    ciechanowski 90 823 1059,80 92,00 93,09 28,9% 16,6%
    garwoliński 108 551 1284,83 106,03 100,56 25,6% 14,7%
    gostyniński 46 345 614,81 48,90 50,07 1,5% 21,3%
    grodziski 89 136 367,04 71,22 76,95 18,3% 7,2%
    grójecki 98 692 1267,73 83,84 85,23 48,4% 7,2%
    kozienicki 61 874 916,10 58,00 55,46 19,8% 16,7%
    legionowski 111 660 390,76 86,97 85,93 1,9% 15,1%
    lipski 35 426 740,22 46,22 45,66 8,5% 14,2%
    łosicki 32 046 772,45 35,11 37,06 18,8% 10,0%
    makowski 46 435 1064,67 47,26 48,01 21,8% 23,7%
    miński 150 495 1163,72 123,77 117,55 14,3% 11,7%
    mławski 73 919 1181,82 66,66 65,37 17,6% 15,3%
    nowodworski 78 604 694,79 50,72 50,14 32,7% 12,4%
    ostrołęcki 88 240 2098,38 77,23 68,74 45,4% 16,9%
    ostrowski 74 464 1217,79 56,97 58,19 16,4% 15,8%
    otwocki 122 661 615,92 129,42 114,26 56,4% 8,8%
    piaseczyński 172 929 621,00 169,18 176,80 40,4% 8,0%
    płocki 111 067 1796,63 93,85 93,03 21,5% 20,4%
    płoński 88 612 1379,79 79,11 78,40 9,4% 17,2%
    pruszkowski 158 765 246,30 117,91 129,85 20,5% 8,1%
    przasnyski 53 448 1218,58 61,25 64,32 8,9% 15,9%
    przysuski 42 869 801,19 68,85 66,85 17,0% 25,3%
    pułtuski 51 409 827,42 78,37 63,40 51,4% 22,3%
    radomski 151 178 1529,78 119,24 124,36 10,8% 28,6%
    siedlecki 81 685 1603,48 47,36 45,33 7,9% 11,4%
    sierpecki 53 215 852,04 51,87 51,95 38,7% 22,5%
    sochaczewski 85 103 734,80 71,77 73,86 14,7% 11,0%
    sokołowski 55 511 1131,17 56,83 56,50 38,0% 10,7%
    szydłowiecki 40 340 451,81 35,31 35,01 17,6% 35,8%
    warszawski zachodni 111 550 533,79 112,26 115,21 20,6% 6,2%
    węgrowski 67 490 1220,76 57,85 60,68 36,0% 14,7%
    wołomiński 230 287 953,56 158,61 156,22 31,0% 16,7%
    wyszkowski 73 929 876,43 81,82 81,93 10,6% 12,2%
    zwoleński 36 892 573,30 41,26 40,01 13,4% 19,4%
    żuromiński 39 885 806,60 36,89 38,42 16,6% 21,4%
    żyrardowski 76 413 532,54 54,52 55,05 55,6% 16,1%
Miasta na prawach powiatu – porównanie
Herb Flaga Miasto na prawach powiatu Liczba ludności
(30 czerwca 2014)[7]
Powierz-
chnia
[km²][3]
Wydatki budżetu 2013[11]
[mln zł]
Dochody budżetu 2013[11]
[mln zł]
Zadłużenie samorządu względem dochodów 2013[11]
[%]
Przeciętna stopa bezrobocia
(30 czerwca 2014)[12]
    Ostrołęka 52 792 28,63 268,22 242,53 33,7% 14,9%
    Płock 122 572 88,04 731,89 685,08 56,8% 12,0%
    Radom 217 834 111,80 1007,37 986,35 40,2% 21,6%
    Siedlce 76 585 31,86 362,22 350,10 76,9% 10,6%
    Warszawa 1 729 119 517,24 12 147,98 12 222,70 48,5% 4,6%

Urbanizacja

edytuj

W województwie mazowieckim jest 110 miast, w tym 5 miast na prawach powiatu.

Herb Miasto Powiat Ludność
(30 czerwca 2014)[7]
Pow.
(km²)[13]
Gęst. zal.
(os./km²)
  Warszawa na prawach powiatu 1 729 119 517,90 3339
  Radom na prawach powiatu 217 834 111,80 1948
  Płock na prawach powiatu 122 572 88,06 1392
  Siedlce na prawach powiatu 76 585 31,87 2403
  Pruszków pruszkowski 59 796 19,19 3116
  Legionowo legionowski 54 246 13,60 3989
  Ostrołęka na prawach powiatu 52 792 29,00 1820
  Piaseczno piaseczyński 45 270 16,22 2791
  Otwock otwocki 45 073 47,33 952
  Ciechanów ciechanowski 44 673 32,84 1360
  Żyrardów żyrardowski 41 056 14,35 2861
  Mińsk Mazowiecki miński 40 028 13,12 3051
  Wołomin wołomiński 37 418 17,24 2170
  Sochaczew sochaczewski 37 333 26,13 1429
  Ząbki wołomiński 32 376 11,13 2909
  Mława mławski 30 893 35,50 870
  Grodzisk Mazowiecki grodziski 29 988 13,19 2274
  Marki wołomiński 29 395 26,03 1129
  Nowy Dwór Mazowiecki nowodworski 28 361 28,27 1003
  Wyszków wyszkowski 27 205 20,78 1305
  Piastów pruszkowski 22 862 5,76 3969
  Ostrów Mazowiecka ostrowski 22 770 22,09 1031
  Płońsk płoński 22 435 11,60 1934
  Kobyłka wołomiński 21 132 19,64 1076
  Józefów otwocki 20 013 23,92 837
  Sulejówek miński 19 385 19,31 1004
  Pionki radomski 19 286 18,34 1052
  Pułtusk pułtuski 19 229 23,00 836
  Gostynin gostyniński 19 026 32,40 587
  Sokołów Podlaski sokołowski 18 730 17,50 1070
  Sierpc sierpecki 18 468 18,60 993
  Kozienice kozienicki 18 150 10,45 1737
  Zielonka wołomiński 17 434 79,48 219
  Konstancin-Jeziorna piaseczyński 17 371 17,74 979
  Przasnysz przasnyski 17 337 25,16 689
  Garwolin garwoliński 17 160 22,08 777
  Łomianki warszawski zachodni 16 632 8,40 1980
  Grójec grójecki 16 430 8,57 1917
  Milanówek grodziski 16 427 13,52 1215
  Brwinów pruszkowski 13 124 10,06 1305
  Węgrów węgrowski 12 814 35,50 361
  Błonie warszawski zachodni 12 536 9,12 1375
  Szydłowiec szydłowiecki 12 030 21,93 549
  Warka grójecki 11 780 26,77 440
  Góra Kalwaria piaseczyński 11 678 13,72 851
  Radzymin wołomiński 11 572 23,32 496
  Ożarów Mazowiecki warszawski zachodni 10804 5,71 1892
  Karczew otwocki 10 132 28,12 360
  Maków Mazowiecki makowski 10 098 10,30 980
  Żuromin żuromiński 8988 11,11 809
  Zwoleń zwoleński 8072 15,91 507
  Tłuszcz wołomiński 8015 7,91 1013
  Nasielsk nowodworski 7632 12,57 607
  Białobrzegi białobrzeski 7122 7,51 948
  Łosice łosicki 7111 23,75 299
  Łochów węgrowski 6793 13,39 507
  Mszczonów żyrardowski 6466 8,56 755
  Przysucha przysuski 6135 7,02 874
  Lipsko lipski 5769 15,70 367
  Iłża radomski 5010 15,83 316
  Łaskarzew garwoliński 4904 15,35 319
  Raciąż płoński 4629 18,60 249
  Pilawa garwoliński 4450 6,62 672
  Skaryszew radomski 4295 27,49 156
  Gąbin płocki 4152 27,95 149
  Serock legionowski 4140 13,43 308
  Tarczyn piaseczyński 4091 5,24 781
  Żelechów garwoliński 4071 12,14 335
  Jedlnia-Letnisko radomski 3976 8,22 484
  Nowe Miasto nad Pilicą grójecki 3898 11,25 346
  Podkowa Leśna grodziski 3849 10,13 380
  Halinów miński 3674 2,84 1294
  Mrozy miński 3481 7,73 450
  Myszyniec ostrołęcki 3308 10,74 308
  Zakroczym nowodworski 3224 19,97 161
  Glinojeck ciechanowski 3133 7,37 425
  Drobin płocki 2978 9,65 309
  Chorzele przasnyski 2945 17,51 168
  Kałuszyn miński 2943 12,30 239
  Różan makowski 2743 6,67 411
  Wyszogród płocki 2690 12,96 208
  Mogielnica grójecki 2380 12,98 183
  Siennica miński 2308 11,78 196
  Cegłów miński 2226 7,67 29
  Kosów Lacki sokołowski 2158 11,57 187
  Sanniki gostyniński 2084[14] 11,76 177
  Sochocin płoński 1997 6,83 292
  Brok ostrowski 1974 28,06 70
  Bieżuń żuromiński 1910 12,07 158
  Mordy siedlecki 1822 4,54 401
  Dobre Powiat miński 1820 8,61 211
  Lubowidz żuromiński 1798 5,27 341
  Nowe Miasto płoński 1644 8,91 185
  Maciejowice garwoliński 1410 10,88 130
  Wiskitki żyrardowski 1404 6,61 212
  Latowicz miński 1377 25,73 54
  Bodzanów płocki 1265 4,82 266
  Osieck otwocki 1099 26,59 41,3
  Czerwińsk nad Wisłą płoński 1089 7 146,1
  Jastrząb szydłowiecki 1065 12,55 54
  Odrzywół przysuski 967 7,93 122
  Magnuszew kozienicki 966 9,18 105
  Solec nad Wisłą lipski 965 20,91 46
  Sienno lipski 928 10,70 86,78
 
Jadów wołomiński 927 4,63 202
  Wyśmierzyce białobrzeski 908 16,84 54
  Przytyk radomski 907 2,84 320
  Głowaczów kozienicki 825 5,96 138
  Gielniów przysuski 779 12,06 65
  Ciepielów lipski 738 6,86 106
 
Warszawa
 
Siedlce

Podregiony statystyczne

edytuj

Z dniem 1 stycznia 2018 roku województwo mazowieckie zostało ujęte w klasyfikacji statystycznej NUTS Unii Europejskiej jako dwa odrębne regiony NUTS 2[15]. Podział ten ma umożliwić bardziej szczegółową analizę danych ekonomicznych w regionach i związaną z tym skuteczniejszą alokację funduszy europejskich (Mazowsze podzielone na dwa regiony ma większe możliwości pozyskania środków unijnych – z uwagi na znaczne różnice w wysokości wskaźników ekonomicznych między regionem warszawskim stołecznym a regionem mazowieckim regionalnym)[16].

Region warszawski stołeczny (PL91) składa się z 3 podregionów statystycznych NUTS 3[15]:

  • Miasto Warszawa (PL911)
  • podregion warszawski wschodni (PL912)
  • podregion warszawski zachodni (PL913)

Region mazowiecki regionalny (PL92) składa się z 6 podregionów statystycznych NUTS 3[15]:

  • podregion radomski (PL921)
  • podregion ciechanowski (PL922)
  • podregion płocki (PL923)
  • podregion ostrołęcki (PL924)
  • podregion siedlecki (PL925)
  • podregion żyrardowski (PL926)

Administracja i polityka

edytuj

Samorząd województwa

edytuj

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Mazowieckiego, składający się z 51 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Warszawa. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Budżet województwa mazowieckiego w 2013 r. zamknął się dochodami w wysokości 2191,6 mln zł oraz wydatkami w wysokości 2164,7 mln zł. Zadłużenie samorządu na koniec 2013 r. wyniosło 1587,5 mln zł, co stanowiło 73,3% wysokości wykonywanych dochodów samorządu[17].

W 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji samorządu wojewódzkiego wynosiło 2903 osoby[18].

Marszałek Województwa Mazowieckiego

edytuj

Wicemarszałkowie Województwa Mazowieckiego

edytuj
 
Nove Kino Praha – siedziba sejmiku i urzędu marszałkowskiego

Członkowie Zarządu Województwa Mazowieckiego

edytuj

były Marszałek Województwa Mazowieckiego

edytuj

byli wicemarszałkowie Województwa Mazowieckiego

edytuj

byli członkowie Zarządu Województwa Mazowieckiego

edytuj

Administracja państwowa

edytuj
 
Pałac Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie, siedziba Wojewody Mazowieckiego
 
Pałac Sandomierski w Radomiu – siedziba radomskiej delegatury Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego
 
Kamera Pruska w Płocku – siedziba płockiej delegatury Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Mazowiecki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Warszawa[22], gdzie znajduje się Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie. Siedzibą urzędu i wojewody są połączone pałace Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu i Ministra Skarbu przy placu Bankowym 3/5.

W celu usprawnienia działania urzędu działa także jego 5 delegatur (placówek zamiejscowych): w Ciechanowie, Ostrołęce, Płocku, Radomiu i Siedlcach[23].

Delegatury urzędu wojewódzkiego obejmują swoim zasięgiem działania[24]:

Osobny artykuł: Wojewodowie mazowieccy.

Wojewodowie Mazowieccy

edytuj

Wicewojewodowie Mazowieccy

edytuj

Charakterystyka gospodarki

edytuj
 
Radom – siedziba PGZ SA
 
PłockPKN Orlen

W 2012 r. produkt krajowy brutto województwa mazowieckiego wynosił 353,3 mld zł, co stanowiło 21,9% PKB Polski. Należy jednak podkreślić, że 59,1% PKB województwa wytwarza sama Warszawa. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca mazowieckiego wynosił 66,8 tys. zł (159,2% średniej krajowej), co lokowało na 1. miejscu względem innych województw[27]. Według Eurostatu w 2011 r. PKB na 1 mieszkańca woj. mazowieckiego, według zestandaryzowanego parytetu siły nabywczej, wynosiło 107% średniego PKB w Unii Europejskiej[28], natomiast PKB województwa bez uwzględnienia siły nabywczej stanowiło w 2009 r. 55,3% średniego PKB Unii (13 000 euro na mieszkańca wobec średniej w Unii 23 500 euro)[29].

W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w województwie mazowieckim wynosiła 199,3 mld zł, co stanowiło 20,2% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w mazowieckim wynosiła 37,4 mld zł, co stanowiło 23,3% tej sprzedaży Polski[30].

W Radomiu mieści się siedziba jednego z największych koncernów obronnych w EuropiePolskiej Grupy Zbrojeniowej SA[31]. W Płocku swoją siedzibę ma PKN Orlen (4. w indeksie), największy polski koncern paliwowy. W Warszawie i w Siedlcach działa Polimex-Mostostal. W Przasnyszu swoją siedzibę ma firma Kross.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca województwa mazowieckiego we wrześniu 2019 r. wynosiło 6000,45 zł, co lokowało je na 1. miejscu względem wszystkich województw[32].

W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 123,3 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 4,4% do aktywnych zawodowo[33]. Według danych z 2011 r. 3,2% mieszkańców w gospodarstwach domowych województwa mazowieckiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji), przy czym wskaźnik dla województwa mazowieckiego bez Warszawy obejmował 4,5% mieszkańców tego obszaru[34].

Transport

edytuj

Transport drogowy

edytuj
 
Obwodnica Warszawy S2

Przez województwo przebiegają drogi krajowe:

Transport kolejowy

edytuj
 
Antresola w hali Dworca Centralnego w Warszawie po przebudowie w latach 2015–2016
 
Pociągi 27WE Elf SKM linii S2 i S3 na stacji Warszawa Lotnisko Chopina

Czynne linie kolejowe na obszarze województwa:

Planowana jest budowa szybkiej kolei łączącej Łódź z Warszawą, Poznaniem i Wrocławiem, tzw. linii „Y”.

Lokalny transport kolejowy zapewniają Koleje Mazowieckie, którego województwo mazowieckie jest właścicielem.

Warszawa jest jedynym posiadającym metro miastem w Polsce.

Tabor kolejowy

edytuj

Województwo mazowieckie wraz z Kolejami Mazowieckimi i Mazowiecką Spółką Taborową są właścicielem 276 pojazdów z których stanowią 244 elektryczne zespoły trakcyjne, 17 spalinowych zespołów trakcyjnych i autobusów szynowych, 13 lokomotyw elektrycznych i 59 wagonów piętrowych systemu push-pull zakupionych głównie przez Koleje Mazowieckie.

Ponadto Mazowiecka Spółka Taborowa jest właścicielem ośmiu pojazdów serii VT627 i VT628 niemieckiej produkcji. Natomiast Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego jest właścicielem pięciu szynobusów polskiej produkcji.

Tabor niebędący własnością Kolei Mazowieckich

Seria Typ Numery Liczba Producent Własność Użytkownik Źródło
VT627 627.0
627.1
003, 008, 101 ÷ 102, 104 ÷ 105 6 LHB
MaK
Mazowiecka Spółka Taborowa Koleje Mazowieckie [35]
VT628 628.0 002/012, 009/019 2 Waggonfabrik Uerdingen
LHB
Mazowiecka Spółka Taborowa Koleje Mazowieckie [35]
222M 001 ÷ 002 2 Newag UM Koleje Mazowieckie [36]
SA135 214Mb 021 ÷ 022, 024 3 Pesa UM Koleje Mazowieckie

Transport lotniczy

edytuj
 
Wnętrze hali odlotów Terminalu A Lotniska Chopina w Warszawie

W województwie znajduje się największy w Polsce port lotniczy: Lotnisko Chopina w Warszawie.

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

Nauka i oświata

edytuj
 
Uniwersytet WarszawskiAuditorium Maximum
 
Uniwersytet RadomskiWydział Ekonomii i Finansów

Mazowsze, w zakresie rozwoju szkolnictwa wyższego przewodzi wśród polskich województw. W szkołach wyższych kształci się tu obecnie 270 tys. studentów, czyli dwa razy tyle, co w województwie dolnośląskim, oraz półtora razy tyle, co w województwie małopolskim. W roku 2018 ok. 67% studentów kształci się na uczelniach publicznych, co w skali kraju stanów najwyższy wynik i jednocześnie świadczy o silnie rozbudowanym rynku szkolnictwa niepublicznego[8].

Warszawa jest największym skupiskiem uczelni (stolica skupia 75% mazowieckich szkół wyższych oraz blisko 90% studentów[8]), ale są one również zlokalizowane w innych miastach województwa: (Płock, Pułtusk, Radom, Siedlce).

Uczelnie publiczne: (zobacz też uczelnie w Warszawie)

Bezpieczeństwo publiczne

edytuj
 
Mazowiecka Komenda Wojewódzka Policji w Radomiu
 
Specjalistyczny Szpital Zachodni im. Jana Pawła II w Grodzisku Mazowieckim

W województwie mazowieckim działają dwa centra powiadamiania ratunkowego, które znajdują się w Warszawie i Radomiu i które obsługują zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[37].

Kultura

edytuj

Zabytki

edytuj

Pod względem liczby zabytków województwo mazowieckie plasuje się tuż za dolnośląskiem. Na Mazowszu znajduje się najwięcej w Polsce zabytkowych obiektów przemysłowych (294). Znaczna jest liczba historycznie wartościowych rezydencji znajdujących się w rejestrze zabytków (509)[8].

Według badań Polskiej Organizacji Turystycznej przeprowadzonych w 2014 r. najbardziej rozpoznawalnymi atrakcjami Mazowsza są przede wszystkim obiekty zabytkowe: pałac w Wilanowie, Łazienki Królewskie oraz warszawska Starówka[8].

Na obszarze obecnego województwa mazowieckiego tworzyli i żyli przez wiele lat: Juliusz Słowacki, Witold Gombrowicz, Julian Tuwim, Bolesław Prus, Fryderyk Chopin, Isaac Bashevis Singer.

Język

edytuj

Większość ludności Mazowsza posługuje się językiem polskim. Przed II wojną światową wśród Żydów w użyciu był język jidisz, obecnie jest on nauczany jedynie na Uniwersytecie Warszawskim oraz używany w Teatrze Żydowskim w Warszawie w niektórych sztukach. Na wsi posługiwano się dialektem mazowieckim, który jednak zanika w ostatnich dziesięcioleciach.

Województwo mazowieckie charakteryzuje się najlepszą znajomością języków obcych w Polsce. Jest pierwsze pod względem znajomości języka angielskiego i włoskiego, drugim pod względem znajomości francuskiego i niemieckiego oraz szóstym pod względem znajomości hiszpańskiego[38].

Skład narodowościowy

edytuj

Skład narodowościowy województwa mazowieckiego według spisu z 2021 roku

     Polacy (98.04%)

     Ukraińcy (0.28%)

     Białorusini (0.17%)

     Anglicy (0.12%)

     Niemcy (0.10%)

     Żydzi (0.09%)

     Ślązacy (0.09%)

     Rosjanie (0.07%)

     Wietnamczycy (0.07%)

     Francuzi (0.06%)

     Włosi (0.06%)

     Inni (0.82%)

[39]

Religia

edytuj

Większość mieszkańców województwa mazowieckiego należy do Kościoła rzymskokatolickiego. Praktykuje jednak mniej niż połowa ludności. W archidiecezji warszawskiej praktykuje 30% ludności, w diecezji płockiej 32% i 34% w diecezji warszawsko-praskiej, co sprawia, że należą one do najbardziej zlaicyzowanych w Polsce. W diecezji radomskiej praktykuje 37% ludności. Najbardziej religijna jest diecezja siedlecka (45%) i diecezja łomżyńska (44%)[40].

Drugim co do liczebności wyznaniem województwa mazowieckiego są mariawici, szczególnie licznie zamieszkujący okolice Płocka, Warszawy, Siedlec i Mińska Mazowieckiego. Niemal połowa polskich mariawitów zamieszkuje województwo mazowieckie. Kolebką mariawityzmu jest Płock, gdzie św. Maria Franciszka Kozłowska otrzymała objawienia Dzieła Wielkiego Miłosierdzia. W Płocku znajduje się Świątynia Miłosierdzia i Miłości, sanktuarium i siedziba władz Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Parafie tego Kościoła rozsiane są po całym województwie i administracyjnie należą do dwóch diecezji: warszawsko-płockiej i lubelsko-podlaskiej. W klasztorze w Felicjanowie pod Płockiem, swoją siedzibę mają władze zwierzchnie Kościoła Katolickiego Mariawitów, który składa się z dwóch kustodii: warszawskiej i płockiej.

Wyznawcy prawosławia z województwa mazowieckiego zamieszkują głównie Warszawę, gdzie też mieści się siedziba władz Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Parafie w województwie należą administracyjnie do trzech diecezji: warszawsko-bielskiej (Warszawa, Wołomin, Stanisławowo, Płock), lubelsko-chełmskiej (Siedlce, Mińsk Mazowiecki) i łódzko-poznańskiej (Radom). Ponadto w Warszawie działa parafia katedralna Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego.

Na terenie województwa działają także synagogi (neoortodoksyjna, reformowana i ortodoksyjna), meczet, sikhowska gurdawara, jedyna wolnostojąca kaplica mormonów oraz bardzo dużo kościołów protestanckich. Trwają starania o wybudowanie świątyni buddyjskiej[41].

Historycznie, bardzo duże znaczenie na tych ziemiach miał judaizm, gdyż Żydzi stanowili do II wojny światowej między 20% a 50% ludności mazowieckich miasteczek.[potrzebny przypis] Na północno-wschodnim Mazowszu istotny był kalwinizm. Na terenie województwa działają także Świadkowie Jehowy, także tutaj w miejscowości Nadarzyn w powiecie pruszkowskim mają swoją główną siedzibę na terenie Polski.

Gra tutaj najbardziej utytułowany polski klub piłkarski Legia Warszawa[42]. Poza tym grają jeszcze Polonia Warszawa, Wisła Płock, Świt Nowy Dwór Mazowiecki, Ząbkovia Ząbki, Radomiak Radom, Sęp Żelechów. W Polskiej Lidze Koszykówki gra AZS Politechnika Warszawska oraz Rosa Radom. W Polskiej Lidze Siatkówki gra AZS Politechnika Warszawska oraz Czarni Radom. W TAURONLidze gra DPD IŁCapital Legionovia Legionowo. W PGNiG Superlidze Mężczyzn występuje jeden z najbardziej utytułowanych klubów piłki ręcznej w Polsce Orlen Wisła Płock.

Ochrona środowiska

edytuj
 
Ruiny Spichlerza z 1841 przy ujściu Narwi do Wisły
 
Obszar Mazowsza w 1793 a współczesne województwo mazowieckie. Zaznaczono także: Kurpie, księstwa biskupie i Ordynacji Opinogórskiej

Według danych z roku 2000 powierzchnia obszarów chronionych w województwie mazowieckim ogółem wynosiła 1 053 439,9 ha, co stanowiło 29,6% powierzchni województwa.[potrzebny przypis]

Na terenie województwa mazowieckiego znajdowało się:

Zmiany

edytuj

Rozważany był projekt wyłączenia z regionu Warszawy jako niezależnego województwa i przeniesienia stolicy Mazowsza do innego miasta np. do Płocka lub Radomia. Zwolennicy tego rozwiązania wskazują, że z powodu wysokiego wskaźnika PKB per capita w Warszawie reszta województwa nie będzie mogła korzystać z funduszy strukturalnych UE, gdy PKB dla całego województwa przekroczy wyznaczony przez Unię Europejską wskaźnik 75% PKB. Przeciwnicy zwracają uwagę na wysokie koszty administracyjne wynikłe z dublowania urzędów i przeprowadzki do innego miasta oraz konieczności zmiany wielu systemów w administracji publicznej[43]. Premier Donald Tusk w swoim exposé zapowiedział, że nie przewiduje w czasie swoich rządów poparcia żadnych inicjatyw w zakresie zmian podziału administracyjnego[potrzebny przypis].


Zobacz też

edytuj


Przypisy

edytuj
  1. a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
  2. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  3. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-07-24. ISSN 1505-5507.
  4. Raport o stanie lasów w Polsce 2012. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78. ISSN 1641-3229.
  5. geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  6. http://web.archive.org/web/20131020091713/http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/powierzchnia_ludnosc_teryt_2007.zip
  7. a b c d e Tabele demograficzne, stan z 30 czerwca 2014 r.
  8. a b c d e Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Mazowsze – Ekonomia i Gospodarka, 2018, ISBN 978-83-65912-14-5.
  9. Województwo mazowieckie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2015-05-18], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  10. Wykonanie budżetów JST woj Mazowieckiego za 2013 r. w podziale na kwartały (raport z dnia 22.06.2014) → Tab.1 poz. 12 i poz. 23; Tab.4a poz. 29. Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie. [dostęp 2014-10-17].
  11. a b c d e Wykonanie budżetów JST woj Mazowieckiego za 2013 r. w podziale na kwartały (raport z dnia 22.06.2014). Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie. [dostęp 2014-10-15].
  12. a b Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 września 2014 r. ws. przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów (M.P. z 2014 r. poz. 853).
  13. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-06-22. ISSN 1505-5507.
  14. Prawa miejskie od 01.01.2018; Ludność z 2011 r.
  15. a b c Wykaz jednostek NUTS w państwach Unii Europejskiej w rewizji NUTS 2021 [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2023-11-02] (pol.).
  16. Podział statystyczny województwa mazowieckiego. Region radomski jest już w nowym województwie „statystycznym” [online], Echo Dnia, 2 stycznia 2018 [dostęp 2023-11-02] (pol.).
  17. Wykonanie budżetów JST woj Mazowieckiego za 2013 r. w podziale na kwartały (raport z dnia 22.06.2014) → Tab.1 poz. 12 i poz. 23; Tab.4a poz. 10 i poz. 29. Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie. [dostęp 2014-10-15].
  18. Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2013, Urząd Statystyczny w Warszawie, 10 stycznia 2014, s. 87, ISSN 1509-9652.
  19. Kadencja V / Samorząd Województwa Mazowieckiego [online], mazovia.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
  20. Adam Struzik marszałkiem. Anna Brzezińska w zarządzie województwa mazowieckiego. gazetapowiatowa.pl. [dostęp 2024-08-04].
  21. GW: Jak dentysta Giertycha został marszałkiem (22.06.2007).
  22. (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  23. (§ 3. Statut MUW w Warszawie) Załącznik do Zarządzenia Nr 480 Wojewody Mazowieckiego z dnia 26 listopada 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego z 2010 r., Nr 209, poz. 6628).
  24. (§ 48. Regulamin Organizacyjny MUW w Warszawie) Załącznik do zarządzenia Nr 1 Wojewody Mazowieckiego z dnia 5 stycznia 2011 r.
  25. Pierwszy wojewoda wymieniony. Ruch Marcina Kierwińskiego [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2023-12-14] (pol.).
  26. Wicewojewodowie mazowieccy powołani - Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie - Portal Gov.pl [online], gov.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  27. Rocznik Statystyczny Województw 2014. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015-01-12, s. 164, 625. ISSN 1230-5820.
  28. Regional GDP Regional GDP per capita in 2011. Eurostat - European Commission, 2013-02-27. [dostęp 2014-04-08]. (ang.).
  29. Gross domestic product (GDP) at current market prices by NUTS 2 regions. Eurostat - European Commission, 2012-03-22. [dostęp 2012-05-25]. (ang.).
  30. Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2012-01-24, s. 58–59. ISSN 1230-5820.
  31. Grupa. Polska Grupa Zbrojeniowa SA. (pol.).
  32. Urząd Statystyczny w Warszawie [online], warszawa.stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22].
  33. GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
  34. GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2015 i 2016 [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
  35. a b https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/koleje-mazowieckie-pozbywaja-sie-spalinowych-vt628-91139.html
  36. Drugi 222M we flocie Kolei Mazowieckich - TransInfo [online], transinfo.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  37. Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
  38. Bankier.pl, Językowa mapa Polski – ranking znajomości języków obcych według regionów.
  39. GUS, Tablice z ostatecznymi danymi w zakresie przynależności narodowo-etnicznej, języka używanego w domu oraz przynależności do wyznania religijnego [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-07-10] (pol.).
  40. Ekai.pl – Statystyki religijności. ekai.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)].
  41. Związek Buddyjski Tradycji Karma Kamtzang w Polsce, Budowa świątyni w Grabniku. benchen.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  42. KBB: Legia Warszawa mistrzem Polski. Wiemy, ile zarobił klub. Money.pl, 2021-04-28. [dostęp 2021-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-29)]. (pol.).
  43. Marcin Przewoźniak: Warszawa nie chce być województwem. dziennik.pl, 2009-03-16. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj