Województwo mazowieckie
Województwo mazowieckie – jednostka podziału administracyjnego Polski, znajdująca się w środkowo-wschodniej Polsce. Jest największym województwem pod względem powierzchni i ludności. Obejmuje obszar o powierzchni 35 558,47 km². Według danych z 31 grudnia 2019 r. miało około 5,4 mln mieszkańców[2]. Siedzibą władz województwa jest Warszawa.
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Państwo | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kod ISO 3166-2 |
PL-MZ | ||||||||||||
TERYT |
14 | ||||||||||||
Siedziba wojewody i sejmiku | |||||||||||||
Wojewoda | |||||||||||||
Marszałek | |||||||||||||
Powierzchnia |
35 558,47 km² | ||||||||||||
Populacja (30.06.2024) • liczba ludności |
| ||||||||||||
• gęstość |
155 os./km² | ||||||||||||
Urbanizacja |
64,8[1] | ||||||||||||
Tablice rejestracyjne |
W, A | ||||||||||||
Adres Urzędu Wojewódzkiego: pl. Bankowy 3/500-950 Warszawa | |||||||||||||
Adres Urzędu Marszałkowskiego: ul. Jagiellońska 26Warszawa | |||||||||||||
Podział administracyjny | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||
Strona Urzędu Wojewódzkiego | |||||||||||||
Strona Urzędu Marszałkowskiego |
Historia
edytujHistorycznie województwo mazowieckie istniało w latach 1526–1795 i 1816–1837.
Obecne województwo mazowieckie zostało utworzone 1 stycznia 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:
- warszawskiego (w całości)
- ostrołęckiego (oprócz gminy Rozogi)
- radomskiego (oprócz gmin Drzewica i Gowarczów)
- ciechanowskiego (oprócz gmin powiatu działdowskiego)
- siedleckiego (oprócz gmin powiatu łukowskiego i gminy Kłoczew)
- płockiego (oprócz gmin powiatów kutnowskiego i łęczyckiego oraz gminy Kiernozia)
- skierniewickiego (gminy powiatów żyrardowskiego i sochaczewskiego bez gmin Iłów i Brochów oraz 3 gminy powiatu grodziskiego: Baranów, Jaktorów i Żabia Wola)
- bialskopodlaskiego (tylko gminy powiatu łosickiego)
- łomżyńskiego (tylko gminy: Andrzejewo, Boguty-Pianki, Nur, Szulborze Wielkie i Zaręby Kościelne).
Geografia
edytujPowierzchnia
edytujWedług danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 35 558,47 km², co stanowi 11,4% powierzchni Polski[3]. Mazowieckie jest największym województwem w Polsce.
Według danych z 31 grudnia 2012 r. w województwie mazowieckim lasy obejmowały powierzchnię 815,0 tys. ha, co stanowiło 22,9% jego powierzchni. 26,9 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[4].
Położenie administracyjne
edytujWojewództwo jest położone w środkowo-wschodniej Polsce i graniczy z województwami[5]:
- kujawsko-pomorskim na długości 187,4 km na północnym zachodzie
- lubelskim na długości 362,6 km na południowym wschodzie
- łódzkim na długości 314,4 km na południowym zachodzie
- podlaskim na długości 345,7 km na północnym wschodzie
- świętokrzyskim na długości 200,3 km na południu
- warmińsko-mazurskim na długości 210,9 km na północy
Położenie matematycznogeograficzne i rozciągłość
edytujWspółrzędne geograficzne skrajnych punktów:
- północny: 53°28′55″ szer. geogr. pn – pn. narożnik działki ewidencyjnej nr 970 (powiat ostrołęcki),
- południowy: 51°00′47″ szer. geogr. pd – pd.-zach. narożnik działki ewidencyjnej nr 309 (powiat lipski),
- zachodni: 19°15′33″ dł. geogr. wsch. – zach. narożnik działki ewidencyjnej nr 44/1 (powiat gostyniński),
- wschodni: 23°07′42″ dł. geogr. wsch – nurt Bugu we wsch. narożniku działki ewidencyjnej nr 1017 (powiat łosicki).
W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 274 km, co w mierze kątowej daje 2°28′08″. W wymiarze wschód-zachód rozciągłość województwa wynosi 265 km, to jest 3°52′09″.
Położenie fizycznogeograficzne
edytujWojewództwo położone jest w większości na obszarze Niżu Środkowoeuropejskiego, tylko jego niewielkie wschodnie fragmenty leżą na terenie Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego, a południowe na terenie Wyżyn Polskich. Obszar województwa zawiera się w 11 makroregionach fizycznogeograficznych i 34 mezoregionach.
Ukształtowanie powierzchni
edytujNiziny mazowieckie składają się z rozległych wysoczyzn, które oddzielone są dolinami dużych rzek. Pośrodku terytorium znajduje się kotlinowe obniżenie, Nizina Środkowomazowiecka, z Kotliną Warszawską w centrum. Spływają ku niej większe rzeki: Narew z Wkrą, Bugiem, Pilica, Bzura, Liwiec, Świder, a wody odprowadza na zachód Wisła.
Najwyższym punktem jest wierzchołek Altany – 408 m n.p.m., na południowym skraju województwa, na krańcu Wyżyny Kieleckiej.
Położenie historycznogeograficzne i etnograficzne
edytujMimo że województwo mazowieckie jest często określane jako Mazowsze, nie jest nim w całości. Wschodnia część województwa to region podlaski (w znacznie mniejszym stopniu niż geograficznie), natomiast południowa część to ziemia sandomierska będąca częścią Małopolski. Różnice historyczno-kulturowe widoczne są w wielu aspektach, m.in. w architekturze wiejskiej, sposobie zwijania snopów siana czy strojach ludowych. Natomiast część historycznego Mazowsza (większość byłego województwa łomżyńskiego z miastami: Łomża, Zambrów, Grajewo, Kolno i Wysokie Mazowieckie) leży poza obecnym terytorium województwa mazowieckiego.
Demografia
edytujWedług danych z 30 czerwca 2014 r. województwo mazowieckie miało 5 324 519 mieszkańców, co stanowiło 13,7% ludności Polski[7]. Mazowieckie jest województwem o największej liczbie ludności w Polsce.
Dane z 30 czerwca 2014 r.[7]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 5 324 519 | 100 | 2 777 021 | 52 | 2 547 498 | 48 |
powierzchnia | 35 558,18 km² | |||||
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
150 | 78 | 72 |
Ze względu na płeć wśród ludności żyjącej na Mazowszu przeważają kobiety. W 2016 r. ich odsetek w ogóle ludności kształtował się na poziomie 52,2%, przy średniej krajowej wynoszącej 51,6%. Co prawda chłopców rodzi się zazwyczaj nieco więcej niż dziewczynek, ale różnica ta maleje przy przechodzeniu do kolejnych grup wiekowych. W starszych grupach wiekowych (55–59 lat) kobiety zaczynają wyraźnie przeważać liczbowo, co wiąże się z krótszym przeciętnym czasem życia mężczyzn[8].
- Piramida wieku mieszkańców woj. mazowieckiego w 2014 roku[9].
Podział administracyjny
edytujWojewództwo mazowieckie składa się z 37 powiatów i 5 miast na prawach powiatu. Powiaty dzielą się na 314 gmin – 35 miejskich, 75 miejsko-wiejskich i 204 wiejskie.
Herb | Flaga | Powiat | Liczba ludności (30 czerwca 2014)[7] |
Powierz- chnia [km²][3] |
Wydatki budżetu 2013[10] [mln zł] |
Dochody budżetu 2013[11] [mln zł] |
Zadłużenie samorządu względem dochodów 2013[11] [%] |
Przeciętna stopa bezrobocia (30 czerwca 2014)[12] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
białobrzeski | 33 669 | 639,10 | 28,22 | 28,57 | 11,5% | 13,1% | ||
ciechanowski | 90 823 | 1059,80 | 92,00 | 93,09 | 28,9% | 16,6% | ||
garwoliński | 108 551 | 1284,83 | 106,03 | 100,56 | 25,6% | 14,7% | ||
gostyniński | 46 345 | 614,81 | 48,90 | 50,07 | 1,5% | 21,3% | ||
grodziski | 89 136 | 367,04 | 71,22 | 76,95 | 18,3% | 7,2% | ||
grójecki | 98 692 | 1267,73 | 83,84 | 85,23 | 48,4% | 7,2% | ||
kozienicki | 61 874 | 916,10 | 58,00 | 55,46 | 19,8% | 16,7% | ||
legionowski | 111 660 | 390,76 | 86,97 | 85,93 | 1,9% | 15,1% | ||
lipski | 35 426 | 740,22 | 46,22 | 45,66 | 8,5% | 14,2% | ||
łosicki | 32 046 | 772,45 | 35,11 | 37,06 | 18,8% | 10,0% | ||
makowski | 46 435 | 1064,67 | 47,26 | 48,01 | 21,8% | 23,7% | ||
miński | 150 495 | 1163,72 | 123,77 | 117,55 | 14,3% | 11,7% | ||
mławski | 73 919 | 1181,82 | 66,66 | 65,37 | 17,6% | 15,3% | ||
nowodworski | 78 604 | 694,79 | 50,72 | 50,14 | 32,7% | 12,4% | ||
ostrołęcki | 88 240 | 2098,38 | 77,23 | 68,74 | 45,4% | 16,9% | ||
ostrowski | 74 464 | 1217,79 | 56,97 | 58,19 | 16,4% | 15,8% | ||
otwocki | 122 661 | 615,92 | 129,42 | 114,26 | 56,4% | 8,8% | ||
piaseczyński | 172 929 | 621,00 | 169,18 | 176,80 | 40,4% | 8,0% | ||
płocki | 111 067 | 1796,63 | 93,85 | 93,03 | 21,5% | 20,4% | ||
płoński | 88 612 | 1379,79 | 79,11 | 78,40 | 9,4% | 17,2% | ||
pruszkowski | 158 765 | 246,30 | 117,91 | 129,85 | 20,5% | 8,1% | ||
przasnyski | 53 448 | 1218,58 | 61,25 | 64,32 | 8,9% | 15,9% | ||
przysuski | 42 869 | 801,19 | 68,85 | 66,85 | 17,0% | 25,3% | ||
pułtuski | 51 409 | 827,42 | 78,37 | 63,40 | 51,4% | 22,3% | ||
radomski | 151 178 | 1529,78 | 119,24 | 124,36 | 10,8% | 28,6% | ||
siedlecki | 81 685 | 1603,48 | 47,36 | 45,33 | 7,9% | 11,4% | ||
sierpecki | 53 215 | 852,04 | 51,87 | 51,95 | 38,7% | 22,5% | ||
sochaczewski | 85 103 | 734,80 | 71,77 | 73,86 | 14,7% | 11,0% | ||
sokołowski | 55 511 | 1131,17 | 56,83 | 56,50 | 38,0% | 10,7% | ||
szydłowiecki | 40 340 | 451,81 | 35,31 | 35,01 | 17,6% | 35,8% | ||
warszawski zachodni | 111 550 | 533,79 | 112,26 | 115,21 | 20,6% | 6,2% | ||
węgrowski | 67 490 | 1220,76 | 57,85 | 60,68 | 36,0% | 14,7% | ||
wołomiński | 230 287 | 953,56 | 158,61 | 156,22 | 31,0% | 16,7% | ||
wyszkowski | 73 929 | 876,43 | 81,82 | 81,93 | 10,6% | 12,2% | ||
zwoleński | 36 892 | 573,30 | 41,26 | 40,01 | 13,4% | 19,4% | ||
żuromiński | 39 885 | 806,60 | 36,89 | 38,42 | 16,6% | 21,4% | ||
żyrardowski | 76 413 | 532,54 | 54,52 | 55,05 | 55,6% | 16,1% |
Herb | Flaga | Miasto na prawach powiatu | Liczba ludności (30 czerwca 2014)[7] |
Powierz- chnia [km²][3] |
Wydatki budżetu 2013[11] [mln zł] |
Dochody budżetu 2013[11] [mln zł] |
Zadłużenie samorządu względem dochodów 2013[11] [%] |
Przeciętna stopa bezrobocia (30 czerwca 2014)[12] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ostrołęka | 52 792 | 28,63 | 268,22 | 242,53 | 33,7% | 14,9% | ||
Płock | 122 572 | 88,04 | 731,89 | 685,08 | 56,8% | 12,0% | ||
Radom | 217 834 | 111,80 | 1007,37 | 986,35 | 40,2% | 21,6% | ||
Siedlce | 76 585 | 31,86 | 362,22 | 350,10 | 76,9% | 10,6% | ||
Warszawa | 1 729 119 | 517,24 | 12 147,98 | 12 222,70 | 48,5% | 4,6% |
Urbanizacja
edytujW województwie mazowieckim jest 110 miast, w tym 5 miast na prawach powiatu.
Herb | Miasto | Powiat | Ludność (30 czerwca 2014)[7] |
Pow. (km²)[13] |
Gęst. zal. (os./km²) |
---|---|---|---|---|---|
Warszawa | na prawach powiatu | 1 729 119 | 517,90 | 3339 | |
Radom | na prawach powiatu | 217 834 | 111,80 | 1948 | |
Płock | na prawach powiatu | 122 572 | 88,06 | 1392 | |
Siedlce | na prawach powiatu | 76 585 | 31,87 | 2403 | |
Pruszków | pruszkowski | 59 796 | 19,19 | 3116 | |
Legionowo | legionowski | 54 246 | 13,60 | 3989 | |
Ostrołęka | na prawach powiatu | 52 792 | 29,00 | 1820 | |
Piaseczno | piaseczyński | 45 270 | 16,22 | 2791 | |
Otwock | otwocki | 45 073 | 47,33 | 952 | |
Ciechanów | ciechanowski | 44 673 | 32,84 | 1360 | |
Żyrardów | żyrardowski | 41 056 | 14,35 | 2861 | |
Mińsk Mazowiecki | miński | 40 028 | 13,12 | 3051 | |
Wołomin | wołomiński | 37 418 | 17,24 | 2170 | |
Sochaczew | sochaczewski | 37 333 | 26,13 | 1429 | |
Ząbki | wołomiński | 32 376 | 11,13 | 2909 | |
Mława | mławski | 30 893 | 35,50 | 870 | |
Grodzisk Mazowiecki | grodziski | 29 988 | 13,19 | 2274 | |
Marki | wołomiński | 29 395 | 26,03 | 1129 | |
Nowy Dwór Mazowiecki | nowodworski | 28 361 | 28,27 | 1003 | |
Wyszków | wyszkowski | 27 205 | 20,78 | 1305 | |
Piastów | pruszkowski | 22 862 | 5,76 | 3969 | |
Ostrów Mazowiecka | ostrowski | 22 770 | 22,09 | 1031 | |
Płońsk | płoński | 22 435 | 11,60 | 1934 | |
Kobyłka | wołomiński | 21 132 | 19,64 | 1076 | |
Józefów | otwocki | 20 013 | 23,92 | 837 | |
Sulejówek | miński | 19 385 | 19,31 | 1004 | |
Pionki | radomski | 19 286 | 18,34 | 1052 | |
Pułtusk | pułtuski | 19 229 | 23,00 | 836 | |
Gostynin | gostyniński | 19 026 | 32,40 | 587 | |
Sokołów Podlaski | sokołowski | 18 730 | 17,50 | 1070 | |
Sierpc | sierpecki | 18 468 | 18,60 | 993 | |
Kozienice | kozienicki | 18 150 | 10,45 | 1737 | |
Zielonka | wołomiński | 17 434 | 79,48 | 219 | |
Konstancin-Jeziorna | piaseczyński | 17 371 | 17,74 | 979 | |
Przasnysz | przasnyski | 17 337 | 25,16 | 689 | |
Garwolin | garwoliński | 17 160 | 22,08 | 777 | |
Łomianki | warszawski zachodni | 16 632 | 8,40 | 1980 | |
Grójec | grójecki | 16 430 | 8,57 | 1917 | |
Milanówek | grodziski | 16 427 | 13,52 | 1215 | |
Brwinów | pruszkowski | 13 124 | 10,06 | 1305 | |
Węgrów | węgrowski | 12 814 | 35,50 | 361 | |
Błonie | warszawski zachodni | 12 536 | 9,12 | 1375 | |
Szydłowiec | szydłowiecki | 12 030 | 21,93 | 549 | |
Warka | grójecki | 11 780 | 26,77 | 440 | |
Góra Kalwaria | piaseczyński | 11 678 | 13,72 | 851 | |
Radzymin | wołomiński | 11 572 | 23,32 | 496 | |
Ożarów Mazowiecki | warszawski zachodni | 10804 | 5,71 | 1892 | |
Karczew | otwocki | 10 132 | 28,12 | 360 | |
Maków Mazowiecki | makowski | 10 098 | 10,30 | 980 | |
Żuromin | żuromiński | 8988 | 11,11 | 809 | |
Zwoleń | zwoleński | 8072 | 15,91 | 507 | |
Tłuszcz | wołomiński | 8015 | 7,91 | 1013 | |
Nasielsk | nowodworski | 7632 | 12,57 | 607 | |
Białobrzegi | białobrzeski | 7122 | 7,51 | 948 | |
Łosice | łosicki | 7111 | 23,75 | 299 | |
Łochów | węgrowski | 6793 | 13,39 | 507 | |
Mszczonów | żyrardowski | 6466 | 8,56 | 755 | |
Przysucha | przysuski | 6135 | 7,02 | 874 | |
Lipsko | lipski | 5769 | 15,70 | 367 | |
Iłża | radomski | 5010 | 15,83 | 316 | |
Łaskarzew | garwoliński | 4904 | 15,35 | 319 | |
Raciąż | płoński | 4629 | 18,60 | 249 | |
Pilawa | garwoliński | 4450 | 6,62 | 672 | |
Skaryszew | radomski | 4295 | 27,49 | 156 | |
Gąbin | płocki | 4152 | 27,95 | 149 | |
Serock | legionowski | 4140 | 13,43 | 308 | |
Tarczyn | piaseczyński | 4091 | 5,24 | 781 | |
Żelechów | garwoliński | 4071 | 12,14 | 335 | |
Jedlnia-Letnisko | radomski | 3976 | 8,22 | 484 | |
Nowe Miasto nad Pilicą | grójecki | 3898 | 11,25 | 346 | |
Podkowa Leśna | grodziski | 3849 | 10,13 | 380 | |
Halinów | miński | 3674 | 2,84 | 1294 | |
Mrozy | miński | 3481 | 7,73 | 450 | |
Myszyniec | ostrołęcki | 3308 | 10,74 | 308 | |
Zakroczym | nowodworski | 3224 | 19,97 | 161 | |
Glinojeck | ciechanowski | 3133 | 7,37 | 425 | |
Drobin | płocki | 2978 | 9,65 | 309 | |
Chorzele | przasnyski | 2945 | 17,51 | 168 | |
Kałuszyn | miński | 2943 | 12,30 | 239 | |
Różan | makowski | 2743 | 6,67 | 411 | |
Wyszogród | płocki | 2690 | 12,96 | 208 | |
Mogielnica | grójecki | 2380 | 12,98 | 183 | |
Siennica | miński | 2308 | 11,78 | 196 | |
Cegłów | miński | 2226 | 7,67 | 29 | |
Kosów Lacki | sokołowski | 2158 | 11,57 | 187 | |
Sanniki | gostyniński | 2084[14] | 11,76 | 177 | |
Sochocin | płoński | 1997 | 6,83 | 292 | |
Brok | ostrowski | 1974 | 28,06 | 70 | |
Bieżuń | żuromiński | 1910 | 12,07 | 158 | |
Mordy | siedlecki | 1822 | 4,54 | 401 | |
Dobre | Powiat miński | 1820 | 8,61 | 211 | |
Lubowidz | żuromiński | 1798 | 5,27 | 341 | |
Nowe Miasto | płoński | 1644 | 8,91 | 185 | |
Maciejowice | garwoliński | 1410 | 10,88 | 130 | |
Wiskitki | żyrardowski | 1404 | 6,61 | 212 | |
Latowicz | miński | 1377 | 25,73 | 54 | |
Bodzanów | płocki | 1265 | 4,82 | 266 | |
Osieck | otwocki | 1099 | 26,59 | 41,3 | |
Czerwińsk nad Wisłą | płoński | 1089 | 7 | 146,1 | |
Jastrząb | szydłowiecki | 1065 | 12,55 | 54 | |
Odrzywół | przysuski | 967 | 7,93 | 122 | |
Magnuszew | kozienicki | 966 | 9,18 | 105 | |
Solec nad Wisłą | lipski | 965 | 20,91 | 46 | |
Sienno | lipski | 928 | 10,70 | 86,78 | |
Jadów | wołomiński | 927 | 4,63 | 202 | |
Wyśmierzyce | białobrzeski | 908 | 16,84 | 54 | |
Przytyk | radomski | 907 | 2,84 | 320 | |
Głowaczów | kozienicki | 825 | 5,96 | 138 | |
Gielniów | przysuski | 779 | 12,06 | 65 | |
Ciepielów | lipski | 738 | 6,86 | 106 |
Podregiony statystyczne
edytujZ dniem 1 stycznia 2018 roku województwo mazowieckie zostało ujęte w klasyfikacji statystycznej NUTS Unii Europejskiej jako dwa odrębne regiony NUTS 2[15]. Podział ten ma umożliwić bardziej szczegółową analizę danych ekonomicznych w regionach i związaną z tym skuteczniejszą alokację funduszy europejskich (Mazowsze podzielone na dwa regiony ma większe możliwości pozyskania środków unijnych – z uwagi na znaczne różnice w wysokości wskaźników ekonomicznych między regionem warszawskim stołecznym a regionem mazowieckim regionalnym)[16].
Region warszawski stołeczny (PL91) składa się z 3 podregionów statystycznych NUTS 3[15]:
- Miasto Warszawa (PL911)
- podregion warszawski wschodni (PL912)
- podregion warszawski zachodni (PL913)
Region mazowiecki regionalny (PL92) składa się z 6 podregionów statystycznych NUTS 3[15]:
- podregion radomski (PL921)
- podregion ciechanowski (PL922)
- podregion płocki (PL923)
- podregion ostrołęcki (PL924)
- podregion siedlecki (PL925)
- podregion żyrardowski (PL926)
Administracja i polityka
edytujSamorząd województwa
edytujOrganem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Mazowieckiego, składający się z 51 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Warszawa. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.
Budżet województwa mazowieckiego w 2013 r. zamknął się dochodami w wysokości 2191,6 mln zł oraz wydatkami w wysokości 2164,7 mln zł. Zadłużenie samorządu na koniec 2013 r. wyniosło 1587,5 mln zł, co stanowiło 73,3% wysokości wykonywanych dochodów samorządu[17].
W 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji samorządu wojewódzkiego wynosiło 2903 osoby[18].
Marszałek Województwa Mazowieckiego
edytuj- Adam Struzik (PSL), od 2001[19]
Wicemarszałkowie Województwa Mazowieckiego
edytuj- Wiesław Raboszuk (PO), od 2015
- Rafał Rajkowski (PO), od 2018
Członkowie Zarządu Województwa Mazowieckiego
edytuj- Janina Orzełowska (PSL), od 2010
- Anna Brzezińska (PO), od 2024[20]
były Marszałek Województwa Mazowieckiego
edytuj- Zbigniew Kuźmiuk (PSL), od 1999 do 2001
byli wicemarszałkowie Województwa Mazowieckiego
edytuj- Leszek Mizieliński (SLD), od 1999 do 2001
- Jerzy Dobek (PSL), od 1999 do 2002
- Marek Lejk (SLD), od 2001 do 2002
- Antoni Pietkiewicz (PiS), od 2002 do 2003
- Wojciech Wierzejski (LPR), od 2002 do 2004
- Bogusław Kowalski (LPR), od 2003 do 2005
- Arkadiusz Czartoryski (PiS), od 2004 do 2005
- Waldemar Roszkiewicz (rekomendowany przez LPR), od 2005 do 2010
- Janusz Kotowski (PiS), od 2005 do 2006
- Tomasz Siemoniak (PO), od 2006 do 2007
- Jacek Kozłowski od 2006 do 2007
- Stefan Kotlewski (PO), od 2007 do 2010
- Ludwik Rakowski (PO), od 2008 do 2010
- Marcin Kierwiński (PO), od 2010 do 2011
- Krzysztof Strzałkowski (PO), od 2010 do 2014
- Leszek Ruszczyk (PO), od 2011 do 2015
byli członkowie Zarządu Województwa Mazowieckiego
edytuj- Henryk Kisielewski (PSL), od 1999 do 2001
- Leszek Kwiatek (SLD), od 1999 do 2001
- Jolanta Gontarczyk (SLD), od 2001 do 2002
- Zbigniew Ptasiewicz (SLD), od 2001 do 2002
- Bogusław Kowalski (LPR), od 2002 do 2003
- Paweł Zalewski (PiS), od 2002 do 2003
- Arkadiusz Czartoryski (PiS), od 2003 do 2004
- Tomasz Sieradz (PO), od 2003 do 2006
- Waldemar Roszkiewicz (rekomendowany przez LPR), od 2004 do 2005[21]
- Jan Engelgard (LPR), od 2005 do 2006
- Piotr Szprendałowicz (rekomendowany przez PO), od 2006 do 2010
- Leszek Ruszczyk (PO), od 2010 do 2011
- Elżbieta Lanc (PO), od 2014 do 2024
Administracja państwowa
edytujTerenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Mazowiecki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Warszawa[22], gdzie znajduje się Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie. Siedzibą urzędu i wojewody są połączone pałace Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu i Ministra Skarbu przy placu Bankowym 3/5.
W celu usprawnienia działania urzędu działa także jego 5 delegatur (placówek zamiejscowych): w Ciechanowie, Ostrołęce, Płocku, Radomiu i Siedlcach[23].
Delegatury urzędu wojewódzkiego obejmują swoim zasięgiem działania[24]:
- delegatura w Ciechanowie – powiaty: ciechanowski, mławski, pułtuski, płoński, żuromiński;
- delegatura w Ostrołęce – powiaty: ostrołęcki, makowski, ostrowski, przasnyski i miasto na prawach powiatu Ostrołęka;
- delegatura w Płocku – powiaty: płocki, gostyniński, sierpecki i miasto na prawach powiatu Płock;
- delegatura w Radomiu – powiaty: radomski, białobrzeski, grójecki, kozienicki, lipski, przysuski, szydłowiecki, zwoleński i miasto na prawach powiatu Radom;
- delegatura w Siedlcach – powiaty: siedlecki, łosicki, garwoliński, sokołowski, węgrowski i miasto na prawach powiatu Siedlce.
Wojewodowie Mazowieccy
edytuj- Antoni Pietkiewicz od 1 stycznia 1999 do 21 października 2001
- Leszek Mizieliński (SLD), od 21 października 2001 do 10 stycznia 2006
- Tomasz Koziński (PiS), od 10 stycznia 2006 do 17 stycznia 2007
- Wojciech Dąbrowski (PiS), od 18 stycznia 2007 do 1 lutego 2007
- Jacek Sasin (PiS), od 15 lutego 2007 do 29 listopada 2007
- Jacek Kozłowski (PO), od 29 listopada 2007 do 8 grudnia 2015
- Zdzisław Sipiera (PiS), od 8 grudnia 2015 do 11 listopada 2019
- Konstanty Radziwiłł (PiS), od 25 listopada 2019 do 15 marca 2023
- Tobiasz Bocheński (PiS), od 18 kwietnia 2023 do 13 grudnia 2023
- Mariusz Frankowski (PO), od 14 grudnia 2023[25]
Wicewojewodowie Mazowieccy
edytuj- Stanisław Pietrzak (UW), I wicewojewoda od 1999 do 2000
- Andrzej Wieczorek (AWS), I wicewojewoda od 2000 do 2001
- Dariusz Krajowski-Kukiel (UW), II wicewojewoda od 1999 do 2001
- Maciej Sieczkowski (UP), I wicewojewoda od 2001 do 2006
- Elżbieta Lanc (PSL), II wicewojewoda od października od 2001 do 2003
- Adam Mroczkowski (PL-D), II wicewojewoda od 12 maja 2003 do 11 stycznia 2006
- Jacek Sasin (PiS), I wicewojewoda od 10 stycznia 2006 do 15 lutego 2007
- Cezary Pomarański, II wicewojewoda od 12 stycznia 2006 do 4 grudnia 2007
- Marek Martynowski (PiS), I wicewojewoda od 19 kwietnia 2007 do 13 listopada 2007
- Dariusz Piątek (PSL), I wicewojewoda od 27 grudnia 2007 do 10 grudnia 2015
- Sylwester Dąbrowski (PiS), I wicewojewoda od 11 stycznia 2016 do grudnia 2023
- Artur Standowicz (PiS), II wicewojewoda od 11 stycznia 2016 do grudnia 2023
- Robert Sitnik (Polska 2050), I wicewojewoda od stycznia 2024[26]
- Patryk Fajdek (Nowa Lewica), II wicewojewoda od stycznia 2024
Charakterystyka gospodarki
edytujW 2012 r. produkt krajowy brutto województwa mazowieckiego wynosił 353,3 mld zł, co stanowiło 21,9% PKB Polski. Należy jednak podkreślić, że 59,1% PKB województwa wytwarza sama Warszawa. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca mazowieckiego wynosił 66,8 tys. zł (159,2% średniej krajowej), co lokowało na 1. miejscu względem innych województw[27]. Według Eurostatu w 2011 r. PKB na 1 mieszkańca woj. mazowieckiego, według zestandaryzowanego parytetu siły nabywczej, wynosiło 107% średniego PKB w Unii Europejskiej[28], natomiast PKB województwa bez uwzględnienia siły nabywczej stanowiło w 2009 r. 55,3% średniego PKB Unii (13 000 euro na mieszkańca wobec średniej w Unii 23 500 euro)[29].
W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w województwie mazowieckim wynosiła 199,3 mld zł, co stanowiło 20,2% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w mazowieckim wynosiła 37,4 mld zł, co stanowiło 23,3% tej sprzedaży Polski[30].
W Radomiu mieści się siedziba jednego z największych koncernów obronnych w Europie – Polskiej Grupy Zbrojeniowej SA[31]. W Płocku swoją siedzibę ma PKN Orlen (4. w indeksie), największy polski koncern paliwowy. W Warszawie i w Siedlcach działa Polimex-Mostostal. W Przasnyszu swoją siedzibę ma firma Kross.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca województwa mazowieckiego we wrześniu 2019 r. wynosiło 6000,45 zł, co lokowało je na 1. miejscu względem wszystkich województw[32].
W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 123,3 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 4,4% do aktywnych zawodowo[33]. Według danych z 2011 r. 3,2% mieszkańców w gospodarstwach domowych województwa mazowieckiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji), przy czym wskaźnik dla województwa mazowieckiego bez Warszawy obejmował 4,5% mieszkańców tego obszaru[34].
Transport
edytujTransport drogowy
edytujPrzez województwo przebiegają drogi krajowe:
- droga krajowa nr 2, droga ekspresowa S2, autostrada A2 – Świecko – Poznań – Warszawa – Kukuryki
- droga krajowa nr 7, droga ekspresowa S7 – Gdańsk – Warszawa – Kraków
- droga krajowa nr 8, droga ekspresowa S8 – Suwałki – Warszawa – Wrocław
- droga krajowa nr 17, droga ekspresowa S17 (trasa europejska E372) – Warszawa – Lublin – Hrebenne
- droga krajowa nr 79, droga ekspresowa S79 – Warszawa – Sandomierz – Kraków; Lotnisko Chopina w Warszawie – A2 w gminie Raszyn
- droga krajowa nr 9 – Radom – Rzeszów
- droga krajowa nr 12, droga ekspresowa S12 – Piotrków Trybunalski – Radom – Lublin – Dorohusk
- droga krajowa nr 19 – Kuźnica – Białystok – Łosice – Lublin – Rzeszów – Barwinek
- droga krajowa nr 50, droga ekspresowa S50, autostrada A50 – Tranzytowa Obwodnica Warszawy.
Transport kolejowy
edytujCzynne linie kolejowe na obszarze województwa:
- linia kolejowa E 20 Berlin – Warszawa – Moskwa
- linia kolejowa E 65 Warszawa – Gdynia
- linia kolejowa E 75 Warszawa – Helsinki
- linia kolejowa nr 1 Warszawa Centralna → Katowice
- linia kolejowa nr 2 Warszawa Centralna → Brześć Centralny
- linia kolejowa nr 3 Warszawa Zachodnia → Frankfurt nad Odrą
- linia kolejowa nr 4 Grodzisk Mazowiecki → Zawiercie
- linia kolejowa nr 6 Zielonka → Kuźnica Białostocka
- linia kolejowa nr 7 Warszawa Wschodnia → Jagodzin
- linia kolejowa nr 8 Warszawa Zachodnia → Kraków Główny
- linia kolejowa nr 9 Warszawa Wschodnia → Gdańsk Główny
- linia kolejowa nr 10 Legionowo → Tłuszcz
- linia kolejowa nr 12 Skierniewice → Łuków
- linia kolejowa nr 13 Krusze → Pilawa
- linia kolejowa nr 19 Warszawa Główna Towarowa → Józefinów podg.
- linia kolejowa nr 20 Warszawa Główna Towarowa → Warszawa Praga
- linia kolejowa nr 21 Warszawa Wileńska → Zielonka
- linia kolejowa nr 22 Tomaszów Mazowiecki → Radom
- linia kolejowa nr 23 Warszawa Główna Osobowa → Warszawa Zachodnia
- linia kolejowa nr 26 Radom → Łuków
- linia kolejowa nr 27 Nasielsk → Toruń Wschodni
- linia kolejowa nr 28 Wieliszew → Zegrze
- linia kolejowa nr 29 Tłuszcz → Ostrołęka
- linia kolejowa nr 31 Siedlce → Świsłocz
- linia kolejowa nr 33 Kutno → Brodnica
- linia kolejowa nr 34 Ostrołęka → Małkinia
- linia kolejowa nr 35 Ostrołęka → Szczytno
- linia kolejowa nr 36 Ostrołęka → Łapy
- linia kolejowa nr 42 Warszawa Jelonki → Radiowo
- linia kolejowa nr 45 Warszawa Wschodnia → Warszawa Grochów
- linia kolejowa nr 46 Warszawa Zachodnia → Warszawa Czyste
- Warszawska Kolej Dojazdowa:
- linia kolejowa nr 55 Siedlce → Małkinia
- linia kolejowa nr 56 Płock Radziwie → Płock Radziwie Port
- linia kolejowa nr 76 Bąkowiec → Kozienice
- linia kolejowa nr 77 Janików → Świerże Górne
- linia kolejowa nr 82 Bąkowiec → Puławy Azoty
- linia kolejowa nr 440 Warszawa Okęcie → Warszawa Lotnisko Chopina
- linia kolejowa nr 447 Warszawa Zachodnia → Grodzisk Mazowiecki
- linia kolejowa nr 448 Warszawa Zachodnia → Warszawa Rembertów
- linia kolejowa nr 449 Warszawa Rembertów → Zielonka
- linia kolejowa nr 452 Warszawa Wschodnia → Warszawa Grochów
- linia kolejowa nr 937 Warszawa Okęcie → Jeziorna
Planowana jest budowa szybkiej kolei łączącej Łódź z Warszawą, Poznaniem i Wrocławiem, tzw. linii „Y”.
Lokalny transport kolejowy zapewniają Koleje Mazowieckie, którego województwo mazowieckie jest właścicielem.
Warszawa jest jedynym posiadającym metro miastem w Polsce.
Tabor kolejowy
edytujWojewództwo mazowieckie wraz z Kolejami Mazowieckimi i Mazowiecką Spółką Taborową są właścicielem 276 pojazdów z których stanowią 244 elektryczne zespoły trakcyjne, 17 spalinowych zespołów trakcyjnych i autobusów szynowych, 13 lokomotyw elektrycznych i 59 wagonów piętrowych systemu push-pull zakupionych głównie przez Koleje Mazowieckie.
Ponadto Mazowiecka Spółka Taborowa jest właścicielem ośmiu pojazdów serii VT627 i VT628 niemieckiej produkcji. Natomiast Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego jest właścicielem pięciu szynobusów polskiej produkcji.
Tabor niebędący własnością Kolei Mazowieckich
Seria | Typ | Numery | Liczba | Producent | Własność | Użytkownik | Źródło |
---|---|---|---|---|---|---|---|
VT627 | 627.0 627.1 |
003, 008, 101 ÷ 102, 104 ÷ 105 | 6 | LHB MaK |
Mazowiecka Spółka Taborowa | Koleje Mazowieckie | [35] |
VT628 | 628.0 | 002/012, 009/019 | 2 | Waggonfabrik Uerdingen LHB |
Mazowiecka Spółka Taborowa | Koleje Mazowieckie | [35] |
222M | 001 ÷ 002 | 2 | Newag | UM | Koleje Mazowieckie | [36] | |
SA135 | 214Mb | 021 ÷ 022, 024 | 3 | Pesa | UM | Koleje Mazowieckie |
Transport lotniczy
edytujW województwie znajduje się największy w Polsce port lotniczy: Lotnisko Chopina w Warszawie.
Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:
Nauka i oświata
edytujMazowsze, w zakresie rozwoju szkolnictwa wyższego przewodzi wśród polskich województw. W szkołach wyższych kształci się tu obecnie 270 tys. studentów, czyli dwa razy tyle, co w województwie dolnośląskim, oraz półtora razy tyle, co w województwie małopolskim. W roku 2018 ok. 67% studentów kształci się na uczelniach publicznych, co w skali kraju stanów najwyższy wynik i jednocześnie świadczy o silnie rozbudowanym rynku szkolnictwa niepublicznego[8].
Warszawa jest największym skupiskiem uczelni (stolica skupia 75% mazowieckich szkół wyższych oraz blisko 90% studentów[8]), ale są one również zlokalizowane w innych miastach województwa: (Płock, Pułtusk, Radom, Siedlce).
Uczelnie publiczne: (zobacz też uczelnie w Warszawie)
- Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku
- Akademia Pożarnicza
- Akademia Sztuki Wojennej
- Akademia Pedagogiki Specjalnej
- Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
- Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie
- Politechnika Warszawska
- Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
- Szkoła Główna Handlowa
- Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina
- Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
- Uniwersytet Radomski
- Uniwersytet Warszawski
- Warszawski Uniwersytet Medyczny
- Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie
Bezpieczeństwo publiczne
edytujW województwie mazowieckim działają dwa centra powiadamiania ratunkowego, które znajdują się w Warszawie i Radomiu i które obsługują zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[37].
Kultura
edytujZabytki
edytujPod względem liczby zabytków województwo mazowieckie plasuje się tuż za dolnośląskiem. Na Mazowszu znajduje się najwięcej w Polsce zabytkowych obiektów przemysłowych (294). Znaczna jest liczba historycznie wartościowych rezydencji znajdujących się w rejestrze zabytków (509)[8].
Według badań Polskiej Organizacji Turystycznej przeprowadzonych w 2014 r. najbardziej rozpoznawalnymi atrakcjami Mazowsza są przede wszystkim obiekty zabytkowe: pałac w Wilanowie, Łazienki Królewskie oraz warszawska Starówka[8].
Na obszarze obecnego województwa mazowieckiego tworzyli i żyli przez wiele lat: Juliusz Słowacki, Witold Gombrowicz, Julian Tuwim, Bolesław Prus, Fryderyk Chopin, Isaac Bashevis Singer.
Język
edytujWiększość ludności Mazowsza posługuje się językiem polskim. Przed II wojną światową wśród Żydów w użyciu był język jidisz, obecnie jest on nauczany jedynie na Uniwersytecie Warszawskim oraz używany w Teatrze Żydowskim w Warszawie w niektórych sztukach. Na wsi posługiwano się dialektem mazowieckim, który jednak zanika w ostatnich dziesięcioleciach.
Województwo mazowieckie charakteryzuje się najlepszą znajomością języków obcych w Polsce. Jest pierwsze pod względem znajomości języka angielskiego i włoskiego, drugim pod względem znajomości francuskiego i niemieckiego oraz szóstym pod względem znajomości hiszpańskiego[38].
Skład narodowościowy
edytujReligia
edytujWiększość mieszkańców województwa mazowieckiego należy do Kościoła rzymskokatolickiego. Praktykuje jednak mniej niż połowa ludności. W archidiecezji warszawskiej praktykuje 30% ludności, w diecezji płockiej 32% i 34% w diecezji warszawsko-praskiej, co sprawia, że należą one do najbardziej zlaicyzowanych w Polsce. W diecezji radomskiej praktykuje 37% ludności. Najbardziej religijna jest diecezja siedlecka (45%) i diecezja łomżyńska (44%)[40].
Drugim co do liczebności wyznaniem województwa mazowieckiego są mariawici, szczególnie licznie zamieszkujący okolice Płocka, Warszawy, Siedlec i Mińska Mazowieckiego. Niemal połowa polskich mariawitów zamieszkuje województwo mazowieckie. Kolebką mariawityzmu jest Płock, gdzie św. Maria Franciszka Kozłowska otrzymała objawienia Dzieła Wielkiego Miłosierdzia. W Płocku znajduje się Świątynia Miłosierdzia i Miłości, sanktuarium i siedziba władz Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Parafie tego Kościoła rozsiane są po całym województwie i administracyjnie należą do dwóch diecezji: warszawsko-płockiej i lubelsko-podlaskiej. W klasztorze w Felicjanowie pod Płockiem, swoją siedzibę mają władze zwierzchnie Kościoła Katolickiego Mariawitów, który składa się z dwóch kustodii: warszawskiej i płockiej.
Wyznawcy prawosławia z województwa mazowieckiego zamieszkują głównie Warszawę, gdzie też mieści się siedziba władz Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Parafie w województwie należą administracyjnie do trzech diecezji: warszawsko-bielskiej (Warszawa, Wołomin, Stanisławowo, Płock), lubelsko-chełmskiej (Siedlce, Mińsk Mazowiecki) i łódzko-poznańskiej (Radom). Ponadto w Warszawie działa parafia katedralna Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego.
Na terenie województwa działają także synagogi (neoortodoksyjna, reformowana i ortodoksyjna), meczet, sikhowska gurdawara, jedyna wolnostojąca kaplica mormonów oraz bardzo dużo kościołów protestanckich. Trwają starania o wybudowanie świątyni buddyjskiej[41].
Historycznie, bardzo duże znaczenie na tych ziemiach miał judaizm, gdyż Żydzi stanowili do II wojny światowej między 20% a 50% ludności mazowieckich miasteczek.[potrzebny przypis] Na północno-wschodnim Mazowszu istotny był kalwinizm. Na terenie województwa działają także Świadkowie Jehowy, także tutaj w miejscowości Nadarzyn w powiecie pruszkowskim mają swoją główną siedzibę na terenie Polski.
Sport
edytujGra tutaj najbardziej utytułowany polski klub piłkarski Legia Warszawa[42]. Poza tym grają jeszcze Polonia Warszawa, Wisła Płock, Świt Nowy Dwór Mazowiecki, Ząbkovia Ząbki, Radomiak Radom, Sęp Żelechów. W Polskiej Lidze Koszykówki gra AZS Politechnika Warszawska oraz Rosa Radom. W Polskiej Lidze Siatkówki gra AZS Politechnika Warszawska oraz Czarni Radom. W TAURONLidze gra DPD IŁCapital Legionovia Legionowo. W PGNiG Superlidze Mężczyzn występuje jeden z najbardziej utytułowanych klubów piłki ręcznej w Polsce Orlen Wisła Płock.
Ochrona środowiska
edytujWedług danych z roku 2000 powierzchnia obszarów chronionych w województwie mazowieckim ogółem wynosiła 1 053 439,9 ha, co stanowiło 29,6% powierzchni województwa.[potrzebny przypis]
Na terenie województwa mazowieckiego znajdowało się:
- 1 park narodowy – Kampinoski Park Narodowy
- 9 parków krajobrazowych
- 189 rezerwatów przyrody
- 62 obszary chronionego krajobrazu
Zmiany
edytujRozważany był projekt wyłączenia z regionu Warszawy jako niezależnego województwa i przeniesienia stolicy Mazowsza do innego miasta np. do Płocka lub Radomia. Zwolennicy tego rozwiązania wskazują, że z powodu wysokiego wskaźnika PKB per capita w Warszawie reszta województwa nie będzie mogła korzystać z funduszy strukturalnych UE, gdy PKB dla całego województwa przekroczy wyznaczony przez Unię Europejską wskaźnik 75% PKB. Przeciwnicy zwracają uwagę na wysokie koszty administracyjne wynikłe z dublowania urzędów i przeprowadzki do innego miasta oraz konieczności zmiany wielu systemów w administracji publicznej[43]. Premier Donald Tusk w swoim exposé zapowiedział, że nie przewiduje w czasie swoich rządów poparcia żadnych inicjatyw w zakresie zmian podziału administracyjnego[potrzebny przypis].
Zobacz też
edytuj- Warszawa (projekt województwa)
- województwo staropolskie
- Mazowsze
- VeloMazovia – sieć szlaków rowerowych na Mazowszu
- Mazowiecka Chorągiew Harcerzy ZHR
Przypisy
edytuj- ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
- ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-07-24. ISSN 1505-5507.
- ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78. ISSN 1641-3229.
- ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
- ↑ http://web.archive.org/web/20131020091713/http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/powierzchnia_ludnosc_teryt_2007.zip
- ↑ a b c d e Tabele demograficzne, stan z 30 czerwca 2014 r.
- ↑ a b c d e Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego , Mazowsze – Ekonomia i Gospodarka, 2018, ISBN 978-83-65912-14-5 .
- ↑ Województwo mazowieckie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2015-05-18] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Wykonanie budżetów JST woj Mazowieckiego za 2013 r. w podziale na kwartały (raport z dnia 22.06.2014) → Tab.1 poz. 12 i poz. 23; Tab.4a poz. 29. Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie. [dostęp 2014-10-17].
- ↑ a b c d e Wykonanie budżetów JST woj Mazowieckiego za 2013 r. w podziale na kwartały (raport z dnia 22.06.2014). Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie. [dostęp 2014-10-15].
- ↑ a b Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 września 2014 r. ws. przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów (M.P. z 2014 r. poz. 853).
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-06-22. ISSN 1505-5507.
- ↑ Prawa miejskie od 01.01.2018; Ludność z 2011 r.
- ↑ a b c Wykaz jednostek NUTS w państwach Unii Europejskiej w rewizji NUTS 2021 [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2023-11-02] (pol.).
- ↑ Podział statystyczny województwa mazowieckiego. Region radomski jest już w nowym województwie „statystycznym” [online], Echo Dnia, 2 stycznia 2018 [dostęp 2023-11-02] (pol.).
- ↑ Wykonanie budżetów JST woj Mazowieckiego za 2013 r. w podziale na kwartały (raport z dnia 22.06.2014) → Tab.1 poz. 12 i poz. 23; Tab.4a poz. 10 i poz. 29. Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie. [dostęp 2014-10-15].
- ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2013, Urząd Statystyczny w Warszawie, 10 stycznia 2014, s. 87, ISSN 1509-9652 .
- ↑ Kadencja V / Samorząd Województwa Mazowieckiego [online], mazovia.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ Adam Struzik marszałkiem. Anna Brzezińska w zarządzie województwa mazowieckiego. gazetapowiatowa.pl. [dostęp 2024-08-04].
- ↑ GW: Jak dentysta Giertycha został marszałkiem (22.06.2007).
- ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
- ↑ (§ 3. Statut MUW w Warszawie) Załącznik do Zarządzenia Nr 480 Wojewody Mazowieckiego z dnia 26 listopada 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego z 2010 r., Nr 209, poz. 6628).
- ↑ (§ 48. Regulamin Organizacyjny MUW w Warszawie) Załącznik do zarządzenia Nr 1 Wojewody Mazowieckiego z dnia 5 stycznia 2011 r.
- ↑ Pierwszy wojewoda wymieniony. Ruch Marcina Kierwińskiego [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2023-12-14] (pol.).
- ↑ Wicewojewodowie mazowieccy powołani - Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie - Portal Gov.pl [online], gov.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015-01-12, s. 164, 625. ISSN 1230-5820.
- ↑ Regional GDP Regional GDP per capita in 2011. Eurostat - European Commission, 2013-02-27. [dostęp 2014-04-08]. (ang.).
- ↑ Gross domestic product (GDP) at current market prices by NUTS 2 regions. Eurostat - European Commission, 2012-03-22. [dostęp 2012-05-25]. (ang.).
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2012-01-24, s. 58–59. ISSN 1230-5820.
- ↑ Grupa. Polska Grupa Zbrojeniowa SA. (pol.).
- ↑ Urząd Statystyczny w Warszawie [online], warszawa.stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] .
- ↑ GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2015 i 2016 [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ a b https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/koleje-mazowieckie-pozbywaja-sie-spalinowych-vt628-91139.html
- ↑ Drugi 222M we flocie Kolei Mazowieckich - TransInfo [online], transinfo.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
- ↑ Bankier.pl, Językowa mapa Polski – ranking znajomości języków obcych według regionów.
- ↑ GUS, Tablice z ostatecznymi danymi w zakresie przynależności narodowo-etnicznej, języka używanego w domu oraz przynależności do wyznania religijnego [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-07-10] (pol.).
- ↑ Ekai.pl – Statystyki religijności. ekai.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)].
- ↑ Związek Buddyjski Tradycji Karma Kamtzang w Polsce, Budowa świątyni w Grabniku. benchen.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- ↑ KBB: Legia Warszawa mistrzem Polski. Wiemy, ile zarobił klub. Money.pl, 2021-04-28. [dostęp 2021-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-29)]. (pol.).
- ↑ Marcin Przewoźniak: Warszawa nie chce być województwem. dziennik.pl, 2009-03-16. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie. mazowsze.uw.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-27)].
- Strona samorządu województwa mazowieckiego
- Województwo mazowieckie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2015-05-18] , liczba ludności na podstawie danych GUS.