Województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)

Województwo podlaskie
Palatinatus Podlachiae
	1513–1795
	Herb
	Sentencja: Par putat esse nihil
Państwo	I Rzeczpospolita
Prowincja	Małopolska
Data powstania	1513
Siedziba wojewody i sejmiku	Drohiczyn
Wojewoda	zobacz: wojewodowie podlascy
Popis	pod Drohiczynem
Populacja (1790); • liczba ludności	; 226 392
Podział administracyjny
Liczba powiatów	3
Liczba reprezentantów
Liczba senatorów	2
	Położenie na mapie Rzeczypospolitej;
	Portal Polska

Województwo podlaskie (łac. Palatinatus Podlachiae) – województwo I Rzeczypospolitej istniejące w latach 1513–1795 ze stolicą w Drohiczynie, część prowincji małopolskiej.

HistoriaEdytuj

Park Branickich w Białymstoku ok. 1750 r.

Utworzone zostało przez króla Zygmunta Starego 29 sierpnia 1513 poprzez podział województwa trockiego i do 5 marca 1569 r. należało do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W dokumentach podpisanych w Lublinie 5 marca 1569 roku podkreślono, że Podlasie należało do Korony Polskiej do czasów panowania Kazimierza Jagiellończyka i aktami tymi jedynie przywrócono stan poprzedni^[4]^[5]. Pomimo tego od 1516 roku na mocy przywileju królewskiego ziemie wchodzące w skład województwa były objęte prawem polskim. Stolicą był Drohiczyn. W 1566 roku odłączono od województwa ziemię kobryńską, brzeską i kamieniecką, które weszły w skład województwa brzeskolitewskiego. W tym samym roku utworzono urząd kasztelana podlaskiego. W dniu 5 marca 1569 roku na mocy unii lubelskiej przy aprobacie posłów podlaskich Sejm koronny przegłosował włączenie województwa podlaskiego do Korony Królestwa Polskiego^[6].

Województwo podlaskie miało zagwarantowane prawem odbywanie pospolitego ruszenia wyprawą łanową^[7].

UrzędyEdytuj

Do senatu wprowadzało 2 senatorów większych: wojewodę i kasztelana podlaskich. Popis pospolitego ruszenia województwa odbywał się w Drohiczynie, który później uważano za stolicę województwa.

ZiemieEdytuj

ziemia drohicka – szlachta tej ziemi sejmiki odbywała w Drohiczynie, wybierając 2 posłów na sejm. Tam też był sąd grodzki. Sąd ziemski sprawowany był w Drohiczynie, Miedznej, Sokołowie Podlaskim, Mokobodach.
ziemia mielnicka – szlachta tej ziemi sejmiki odbywała w Mielniku, gdzie wybierała 2 posłów na sejm. Tam też odbywały się sądy grodzkie i ziemskie.
ziemia bielska – szlachta tej ziemi sejmiki odbywała w Brańsku, gdzie wybierała 2 posłów na sejm. Sądy odbywały się w Brańsku, który był faktycznym centrum administracyjnym ziemi („ziemie bielskiej metropolis”).

Właściwym dla niej sejmikiem generalnym był obradujący w Warszawie „generał” mazowiecki.

Wszystkie te ziemie wybierały w Drohiczynie na zmianę 2 deputatów do Trybunału Koronnego w Lublinie.

HerbEdytuj

Herb Województwa Podlaskiego. 1555

Herbem województwa były połączone 2 herby: polski i litewski – orzeł bez korony w polu czerwonym i Pogoń litewska.

Zobacz teżEdytuj

wojewodowie podlascy

PrzypisyEdytuj

↑ Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 215.
↑ Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648–1772), Kraków 1889, s. 6.
↑ Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.
↑ Waldemar Chorążyczewski, Robert Degen, PRZYŁĄCZENIE CZY PRZYWRÓCENIE? (NA MARGINESIE AKTÓW INKORPORACYJNYCH PODLASIA, WOŁYNIA I KIJOWSZCZYZNY Z 1569 ROKU)
↑ Volumina Legum, Tom 2. Petersburg, 1859. s. 77–84.
↑ Volumina Legum T. II s. 77.
↑ Zbigniew Hundert, Wojska zaciągnięte przez samorząd lokalny ziemi warszawskiej w latach 1671–1673, w: Almanach Warszawy, t. 9, 2015, s. 71.

BibliografiaEdytuj

Gloger Z., Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903; rozdział: Województwo Podlaskie

Linki zewnętrzneEdytuj

Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000 (mapa kartograficzna I Rzeczypospolitej z II połowy XVI wieku), autorzy, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin: Atlas Fontium: (1) http://atlasfontium.pl/index.php?article=corona (mapa i indeks do pobrania); (2) http://hgisb.kul.lublin.pl/azm/pmapper-4.2.0/map_default.phtml?config=korona&language=pl&resetsession=ALL

[1] Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 215.

[2] Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648–1772), Kraków 1889, s. 6.

[3] Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.

[4] Waldemar Chorążyczewski, Robert Degen, PRZYŁĄCZENIE CZY PRZYWRÓCENIE? (NA MARGINESIE AKTÓW INKORPORACYJNYCH PODLASIA, WOŁYNIA I KIJOWSZCZYZNY Z 1569 ROKU)

[5] Volumina Legum, Tom 2. Petersburg, 1859. s. 77–84.

[6] Volumina Legum T. II s. 77.

[7] Zbigniew Hundert, Wojska zaciągnięte przez samorząd lokalny ziemi warszawskiej w latach 1671–1673, w: Almanach Warszawy, t. 9, 2015, s. 71.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]