Województwo szczecińskie (1946–1975)
Województwo szczecińskie – dawna jednostka podziału administracyjnego Polski najwyższego szczebla, której stolicą był Szczecin.
| ||||
| 1946–1975 | ||||
| Państwo | ||||
|---|---|---|---|---|
| Siedziba wojewody i sejmiku | ||||
| Powierzchnia (1973) |
12 754 km² | |||
| Populacja (31 XII 1974) • liczba ludności |
| |||
| • gęstość |
75 os./km² | |||
Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975  | ||||
| 53,42127°N 14,55072°E/53,421271 14,550717 | ||||
Województwo szczecińskie zostało utworzone z tzw. Ziem Odzyskanych po II wojnie światowej od Niemiec. 14 marca 1945 r., jeszcze przed całkowitym oddaniem tych terenów pod administrację polską, Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej podzielił je na okręgi. Jednym z nich był Okręg III – Pomorze Zachodnie, który obejmował także fragment ziemi lubuskiej i polskiej części Łużyc (dzisiejsza większa część województwa lubuskiego). Z części położonej nieco na północ od rzek Warty i Noteci utworzono 28 czerwca 1946 r. nowe województwo szczecińskie[1]. Pierwotnie jego stolicą był Koszalin, później siedzibę przeniesiono do Szczecina. Powierzchnia wynosiła 30 251 km² (drugie co do wielkości, po poznańskim spośród 14 województw), a zamieszkiwało je 892 600 mieszkańców (w 1946 r.) Obejmowało ono obszar obecnego województwa zachodniopomorskiego oraz część zachodnią województwa pomorskiego.
W skład województwa wchodziły: 2 powiaty grodzkie Szczecin i Słupsk, oraz 24 powiaty ziemskie z siedzibami władz w Białogardzie, Bytowie, Choszcznie, Człuchowie, Dębnie (pow. Chojna), Drawsku Pomorskim, Gryficach, Gryfinie, Kamieniu Pomorskim, Kołobrzegu, Koszalinie, Łobzie, Miastku, Myśliborzu, Nowogardzie, Pyrzycach, Sławnie, Słupsku, Stargardzie, Szczecinie (powiat szczeciński z wcześniejszego powiatu wieleckiego z siedzibą w Nowym Warpnie), Szczecinku, Świnoujściu (pow. Wolin), Wałczu i Złotowie. Graniczyło z województwami: gdańskim od wschodu, pomorskim (bydgoskim) od południowego wschodu i poznańskim od południa, a także z radziecką strefą okupacyjną Niemiec od zachodu. W 1945 r. administracja polska pozbawiła praw miejskich 3 miasta: Banie, Bobolice[2] i Widuchowa, w zamian przywróciła prawa miejskie Policom[a] i nadała Międzyzdrojom.
28 czerwca 1946 r. utworzono ekspozyturę urzędu wojewódzkiego w Szczecinku, której zakres działania obejmował powiaty: białogardzki, bytowski, człuchowski, drawski, koszaliński, miastecki, sławieński, słupski, szczecinecki, wałecki i złotowski[3].
| Powiat | Powierzchnia
(km²)[4] |
Liczba ludności
14 II 1946[5] | |
|---|---|---|---|
| ogółem | na km² | ||
| białogardzki | 1650 | 70 512 | 43 |
| bytowski | 617 | 18 778 | 30 |
| chojeński | 1374 | 19 537 | 14 |
| choszczeński | 1265 | 16 112 | 13 |
| człuchowski | 1686 | 29 975 | 18 |
| drawski | 1210 | 24 042 | 20 |
| gryficki | 765 | 31 932 | 42 |
| gryfiński | 1108 | 14 138 | 13 |
| kamieński | 1138 | 10 934 | 10 |
| kołobrzeski | 930 | 37 325 | 40 |
| koszaliński | 1286 | 56 386 | 44 |
| łobeski | 1191 | 22 699 | 19 |
| miastecki | 1213 | 28 369 | 23 |
| myśliborski | 1145 | 26 059 | 23 |
| nowogardzki | 1262 | 20 463 | 16 |
| pyrzycki | 1046 | 16 981 | 16 |
| sławieński | 1555 | 68 533 | 44 |
| słupski | 2268 | 125 553 | 55 |
| stargardzki | 1219 | 22 698 | 19 |
| szczecinecki | 2093 | 61 479 | 29 |
| Szczecin (miejski) | 351 | 72 948 | 208 |
| szczeciński | 402 | 11 758 | 29 |
| wałecki | 2152 | 36 435 | 17 |
| woliński | 346 | 21 309 | 62 |
| złotowski | 980 | 27 612 | 28 |
Reforma w 1950 edytuj
Po reformie administracyjnej z 1950 r. z części wschodniej wydzielono województwo koszalińskie, obszar województwa zmniejszył się o 58% do 12 744 km² (14. według powierzchni na 17 województw). Według danych z 1950 około 30% spośród Polaków przesiedlonych na teren województwa po II wojnie światowej stanowili Kresowianie[6].
W 1954 roku na podstawie kolejnej reformy administracyjnej zlikwidowano dotychczasowe gminy wiejskie i powołano gromady, których w województwie szczecińskim było 210. Powstał też wtedy nowy powiat goleniowski z części powiatów nowogardzkiego i kamieńskiego. Następowały też częste rewizje granic gromad (głównie łączenie), których w 1961 roku w województwie szczecińskim było 65.[7]
Ludność województwa wynosiła w 1972 r. 923 tys. mieszkańców. W 1967 r. podzielone było na 13 powiatów ziemskich i 1 grodzki (Szczecin).
Siedziby powiatów ziemskich w 1967 r.: Choszczno, Dębno (pow. Chojna), Goleniów, Gryfice, Gryfino, Kamień Pomorski, Łobez, Myślibórz, Nowogard, Pyrzyce, Stargard Szczeciński, Szczecin i Świnoujście (pow. Wolin). Obecne miasto powiatowe Police było częścią powiatu Szczecin (ziemskiego). Graniczyło z województwami: od wschodu z koszalińskim, od południowego wschodu z poznańskim i od południa z zielonogórskim, a od zachodu z Niemiecką Republiką Demokratyczną. W 1972 r. prawa miejskie utraciły Boleszkowice, a rok później Międzyzdroje stały się częścią Świnoujścia. W 1973 r. status powiatu grodzkiego uzyskał Stargard Szczeciński[8].
| Powiat | Powierzchnia
(km²) |
Liczba ludności
31 XII 1972 |
Miasta | Gminy | Siedziba | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ogółem (tys.) | na km² | ogółem | w tym posiadające wspólną radę narodową z gminami | ||||
| chojeński | 1325 | 53 | 40 | 6 | 4 | 7 | Dębno |
| choszczeński | 1310 | 41,5 | 32 | 3 | 2 | 7 | Choszczno |
| goleniowski | 1084 | 38,7 | 36 | 2 | 1 | 5 | Goleniów |
| gryficki | 1019 | 54,5 | 53 | 3 | 1 | 6 | Gryfice |
| gryfiński | 910 | 34,6 | 38 | 1 | 0 | 6 | Gryfino |
| kamieński | 670 | 27,7 | 41 | 2 | 1 | 6 | Kamień Pomorski |
| łobeski | 948 | 32,9 | 35 | 3 | 2 | 4 | Łobez |
| myśliborski | 1063 | 47,5 | 45 | 3 | 1 | 7 | Myślibórz |
| nowogardzki | 650 | 28,5 | 44 | 2 | 1 | 5 | Nowogard |
| pyrzycki | 999 | 47,7 | 48 | 2 | 4 | 8 | Pyrzyce |
| stargardzki | 1282 | 86,9 | 68 | 5 | 4 | 9 | Stargard Szczeciński |
| Szczecin (miejski) | 300 | 350,1 | 1167 | 1 | nd. | nd. | Szczecin |
| szczeciński | 665 | 33,6 | 50 | 2 | 1 | 5 | |
| woliński | 530 | 45,4 | 86 | 1 | nd. | nd. | Świnoujście |
Ludność edytuj
| Data | Liczba mieszkańców | ||
|---|---|---|---|
| ogółem | miejska (%) | wiejska (%) | |
| 14 II 1946 (spis sumaryczny)[10] | 892 567 | 307 468 (34,45%) | 585 099 (65,55%) |
| 3 XII 1950 (spis powszechny)[11] | 529 295 | 296 045 (55,93%) | 233 250 (44,07%) |
| 31 XII 1956[12] | 683 tys. | 400 tys. (58,6%) | 283 tys. (41,4%) |
| 6 XII 1960 (spis powszechny)[13] | 757 884 | 470 272 (62,05%) | 287 612 (37,95%) |
| 31 XII 1963[14] | 818 tys. | 519 tys. (63,4%) | 299 tys. (36,6%) |
| 31 XII 1965[15] | 847,6 tys. | b.d. | b.d. |
| 8 XII 1970 (spis powszechny)[16] | 898 345 | 598 019 (66,57%) | 300 326 (33,43%) |
| 31 XII 1971[17] | 908,3 tys. | 608,2 tys. (67%) | 300,1 tys. (33%) |
| 31 XII 1972[18] | 922,6 tys. | 621,6 tys. (67,4%) | 301 tys. (32,6%) |
| 31 XII 1973[19] | 940 tys. | 637 tys. (67,8%) | 303 tys. (32,2%) |
| 31 XII 1974[20] | 955 tys. | 651 tys. (68,2%) | 304 tys. (31,8%) |
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ W latach 1939–1945 znajdowały one się w granicach Wielkiego Miasta Szczecina, a do 1946 stanowiły część enklawy polickiej.
Przypisy edytuj
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 177).
- ↑ Od 1958 r. ponownie miasto.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. powołania ekspozytur urzędów wojewódzkich na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 178).
- ↑ Rocznik Statystyczny 1947, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, 16-17 (s. 33–34 dokumentu PDF).
- ↑ Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, 13-14 (s. 29–30 dokumentu PDF).
- ↑ Atlas historyczny Polski, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa-Wrocław 1985, tabl. 53., ISBN 83-7000-016-9.
- ↑ Wypowiedź prof. Kazimierza Kozłowskiego (dyr. Archiwum Państwowego w Szczecinie).
- ↑ Dz.U. z 1973 r. nr 39, poz. 229.
- ↑ Polska. Zarys encyklopedyczny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 767.
- ↑ Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, 13 (s. 29 dokumentu PDF).
- ↑ Narodowy Spis Powszechny z dnia 3 grudnia 1950 r. Struktura zawodowa i demograficzna ludności. Indywidualne gospodarstwa rolne. Polska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1954, 3 (s. 8 dokumentu PDF).
- ↑ Rocznik statystyczny 1957. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1957, s. 9 (strona 48 dokumentu PDF).
- ↑ Spis Powszechny z dnia 6 grudnia 1960 r. Wyniki ostateczne. Ludność, gospodarstwa domowe. Polska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 1965, 6 i 7 (strony 5 i 6 dokumentu PDF).
- ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1964, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 32.
- ↑ Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. t. 9, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 5.
- ↑ Narodowy Spis Powszechny 8 XII 1970. Struktura demograficzna i zawodowa ludności, gospodarstwa domowe. Polska. Wyniki ostateczne, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 1972, 4-6 (strony 60-62 dokumentu PDF).
- ↑ Rocznik statystyczny 1972, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1972, s. 76.
- ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1973, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 37.
- ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1974, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1975, s. 85.
- ↑ Encyklopedia powszechna PWN, t. 3, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 577.
Bibliografia edytuj
- Tadeusz Białecki (red.), Encyklopedia Szczecina, wyd. Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii, Zakład Historii Pomorza Zachodniego, Szczecin 2000, ISBN 83-7241-089-5, t. II, s. 633–634.