Wikipedia

Wombatowiec szorstkowłosy

gatunek ssaka

Wombatowiec szorstkowłosy[5], wombat australijski[6], wombat północny[7] (Lasiorhinus krefftii) – krytycznie zagrożony wyginięciem gatunek ssaka z rodziny wombatowatych (Vombatidae). Był masowo poławiany ze względu na atrakcyjne futro osiągające wysokie ceny. Do 1981 został niemal całkowicie wytępiony – szacowano, że przeżyło 20–40 osobników. W 2015 żyło ok. 80 dorosłych wombatów australijskich[4]. W maju 2021 roku badacze stwierdzili, że populacja wzrosła do ponad 300 osobników[8]

Wombatowiec szorstkowłosy
Lasiorhinus krefftii
(R. Owen, 1873)[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Gromada

ssaki

Nadrząd

torbacze

Rząd

dwuprzodozębowce

Rodzina

wombatowate

Rodzaj

wombatowiec

Gatunek

wombatowiec szorstkowłosy

Synonimy
  • Phascolomys krefftii R. Owen, 1873[1]
  • Phascolomys gillespiei De Vis, 1900[2]
  • Lasiorhinus latifrons barnardi Longman, 1939[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1873 brytyjski biolog i paleontolog Richard Owen nadając mu nazwę Phascolomys krefftii[1]. Miejsce typowe to Breccia Cavern, Wellington Caves, Nowa Południowa Walia, Australia[9][10][11]. Holotyp to czaszka (rostrum ze złamanymi siekaczami, kością przedszczękową i szczęką) o sygnaturze BMNH 42601 z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[12]. Dodatkowe szczątki kopalne znaleziono później w Queensland, południowo-zachodniej części Nowej Południowej Walii i Wiktorii[10].

Chociaż L. krefftii jest odrębny genetycznie, wykazuje niewiele różnic osteologicznych w stosunku do L. latifrons i prawdopodobnie reprezentuje koniec fragmentarycznej linii geograficznej[10]. Opisano dwa podgatunki, barnardi i historycznie wymarły gillespiei, ale obecnie uważa się je za synonimy[10][13][11].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[10].

Etymologia edytuj

  • Lasiorhinus: gr. λασιος lasios ‘włochaty, kudłaty’; ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos’[14].
  • krefftii: Johann Ludwig Gerhard Krefft (1830–1881), niemiecki poszukiwacze przygód, artysta i przyrodnik który osiedlił się w Australii w 1852 roku[15].

Zasięg występowania edytuj

Przed przybyciem Europejczyków do Australii wombat australijski występował licznie w Nowej Południowej Walii. Do 1910 obserwowano jeszcze dwie populacje - w południowym Queensland i w Nowej Południowej Walii. Obecnie ten gatunek torbacza spotykany jest jedynie w Epping Forest National Park w środkowym Queensland w północno-wschodniej Australii[16][13][10]. Żyje na suchych, otwartych terenach.

Charakterystyka edytuj

Wombatowiec szorstkowłosy jest zwierzęciem o masywnej i krępej budowie. Długość ciała samic 108,1 cm, samców 107,9 cm; masa ciała samic 31,9 kg, samców 31 kg[16][13]. Ma dużą głowę, małe oczy i silnie umięśnione kończyny przednie. Należy do największych gatunków kopiących nory w ziemi. Po obu stronach nosa posiada długie włosy czuciowe, stąd nazwa szorstkonosy. U samic występuje torba lęgowa.

Ten gatunek prowadzi samotniczy tryb życia. Jest trudny do obserwacji w warunkach naturalnych. Pod ziemią buduje system tuneli, jest aktywny głównie w nocy. Żywi się trawami. W zasięgu swojego występowania musiał konkurować o pokarm ze stadami wypasanego bydła.

Zagrożenia edytuj

Pierwotnie istniały dwie główne grupy wombatowców (druga to wombatowiec szerokogłowy, Lasiorhinus latifrons), które rozdzielała Zatoka Spencera w Australii Południowej. Oba gatunki doświadczyły spadku liczebności populacji w latach 1870-1920, na co największy wpływ miało wytrzebienie przez rolników, konkurencja o pokarm z introdukowanymi i zdziczałymi gatunkami oraz drapieżnictwo. Zagrożenia dla wombata północnego obejmują małą liczebność populacji, drapieżnictwo, konkurencję o pożywienie, choroby, powodzie, susze, pożary i utratę siedlisk. Jego mała, bardzo lokalna populacja sprawia, że gatunek ten jest szczególnie narażony na klęski żywiołowe[17]. Dzikie psy są głównym drapieżnikami polującymi na wombatowce, ale rozprzestrzenianie się królików i działania właścicieli ziemskich również wpłynęły negatywnie na liczebność populacji[18].

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii CR (ang. critically endangered „krytycznie zagrożony”)[4].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c R. Owen. On the Fossil Mammals of Australia.—Part VI. Genus Phascolomys, Geoffr. „Philosophical transactions of the Royal Society of London”. 162, s. 178, ryc. xvii, xx, 1873. (ang.). 
  2. ↑ Ch.W. De Vis. A new species of hairy-nosed wombat. „Annals of the Queensland Museum”. 5, s. 14, 1900. (ang.). 
  3. ↑ H.A. Longman. A central Queensland Wombat. „Memoirs of the Queensland Museum”. 11 (3), s. 283, 1939. (ang.). 
  4. ↑ a b c D. Taggart, R. Martin, A. Horsup, Lasiorhinus krefftii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-07] (ang.).
  5. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 10. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  6. ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 77. ISBN 83-01-14344-4.
  7. ↑ E. Keller (red.), J.H. Reichholf (red. nauk.), G. Steinbach (red. nauk.), J. Diller, S. Graf, W. Hagen, H. Hagen, U. Heckner-Bisping, P. Hey-Reidt, K. Janke, B.P. Kremer, J. Markl, B. Markl, H.F. Moeller, M. Schmitt, A. Sigl, U. Weinhold & K. Zub (tłum.): Ssaki. Cz. 1: Ssaki: stekowce, torbacze, owadożerne, nietoperze, tupaje, naczelne, szczerbaki, łuskowce, mrówniki, zajęczaki. Warszawa: Horyzont, 2001, s. 42, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2.
  8. ↑ 'Very easy to fall in love with': Northern hairy-nosed wombats survive against all odds as numbers reach 300, „ABC News”, 6 maja 2021 [dostęp 2023-03-02] (ang.).
  9. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lasiorhinus krefftii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-01].
  10. ↑ a b c d e f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 76. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  11. ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lasiorhinus krefftii (R. Owen, 1873). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  12. ↑ J.A. Mahoney & W.D.L. Ride: Index to the genera and species of fossil mammalia described from Australia and New Guinea between 1838 and 1968 (including citations of type species and primary type specimens). Perth: Trustees of the Western Australian Museum, 1975, s. 62, seria: Western Australian Museum Special publication nr 6. ISBN 0-7244-6002-0. (ang.).
  13. ↑ a b c Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 51. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  14. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 365, 1904. (ang.). 
  15. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 231. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  16. ↑ a b R. Wells: Family Vombatidae (Wombats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 434. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  17. ↑ Michael J. Swinbourne i inni, Historical changes in the distribution of hairy-nosed wombats (Lasiorhinus spp.): a review, „Australian Mammalogy”, 39 (1), 2017, s. 1, DOI: 10.1071/AM15046, ISSN 0310-0049 [dostęp 2023-03-02] (ang.).
  18. ↑ Michael J. Swinbourne i inni, Historical changes in the distribution of hairy-nosed wombats (Lasiorhinus spp.): a review, „Australian Mammalogy”, 39 (1), 2017, s. 1, DOI: 10.1071/AM15046, ISSN 0310-0049 [dostęp 2023-03-02] (ang.).

Bibliografia edytuj

  • M. Schober, Lasiorhinus krefftii' [online], (On-line), Animal Diversity Web, 1999 [dostęp 2008-06-29] (ang.).
  • Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wombatowiec_szorstkowłosy&oldid=72216562”