Wsiewołod Jakimiuk
Wsiewołod Jan Jakimiuk (ur. 5 stycznia 1902 w Kożynie, zm. 24 listopada 1991 w Nemours[1]) – polski inżynier lotnictwa, konstruktor samolotów w PZL, De Havilland i Sud Aviation.
| Data i miejsce urodzenia |
5 stycznia 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
24 listopada 1991 |
| Miejsce spoczynku |
Paryż |
| Zawód, zajęcie |
konstruktor i projektant lotniczy |
| Narodowość |
Polak[potrzebny przypis] |
| Odznaczenia | |
| |
Młodość
edytujWsiewołod Jakimiuk urodził się jako dziecko prawosławnego duchownego. W Wilnie ukończył szkołę średnią w roku 1920, tu też wstąpił na studia i w roku 1925 uzyskał magisterium z matematyki na Uniwersytecie im. Stefana Batorego, a po studiach pracował jako nauczyciel matematyki w wileńskich gimnazjach. W latach 1927–1929 podjął studia w École Supérieure d’Aéronautique w Paryżu, zakończone uzyskaniem dyplomu inżyniera lotnictwa, a na Uniwersytecie na Sorbonie uzyskał licencję de l'aéronautique général (licencjat).
Początki kariery zawodowej w Polsce
edytujPo studiach wrócił do Polski i w 1930 podjął pracę w Państwowych Zakładach Lotniczych w Warszawie w zespole inż. Zygmunta Puławskiego jako konstruktor i obliczeniowiec. Początkowo pracował przy projektowaniu samolotu myśliwskiego PZL P.11, a po śmierci Puławskiego przejął kierownictwo nad projektami seryjnych myśliwców PZL P.7 i PZL P.11, produkowanych także na eksport do Rumunii[2]. W roku 1933 na bazie wcześniejszych konstrukcji zaprojektował myśliwiec PZL P.24 w wersjach P.24A, P.24B, P.24C (1936), P.24E (1937), P.24F, P.24G, P.24H (1937) i P.24J (1939), produkowane na eksport do Bułgarii, Turcji, Rumunii i Grecji[3].
W latach 1931–1932 Jakimiuk kierował rozwojem samolotów myśliwskich PZL P.8/1 i P.8/11, na bazie których opracował PZL P.28. W 1935 opatentował wraz z inż. Tadeuszem Baudouin de Courtenay mechanizm sterowania karabinem maszynowym pilota.
Praca nad polskim samolotem pasażerskim Wicher
edytujW roku 1936 otrzymał zadanie zaprojektowania polskiego samolotu pasażerskiego dla PLL LOT, który byłby odpowiednikiem amerykańskich samolotów Douglas DC-2 i Lockheed L-10 Electra. Skonstruowany przez niego PZL.44 Wicher został oblatany już 13 listopada 1938 i pomimo pozytywnych testów eksploatacyjnych w PLL LOT nie wszedł do masowej produkcji[4]. W roku 1937 nowy projekt Jakimiuka PZL P.50 Jastrząb wygrał w wewnątrzzakładowym konkursie na samolot myśliwski wraz z inż. Jerzym Zbrożkiem, inż. por. Mikołajem Kaczanowskim i inż. Piotrem Bielkowiczem. Prototyp oblatano w lutym 1939 i został skierowany do produkcji seryjnej, jednak żaden egzemplarz seryjny nie został ukończony przed wybuchem II wojny światowej. Powstały jeszcze inne odmiany Jastrzębia z innymi silnikami (w miejsce zbyt słabego silnika Bristol Mercury VIII z prototypu – PZL.53 Jastrząb II), a wersja z silnikiem rzędowym Hispano Suiza 12 oznaczona została jako PZL P.56 Kania.
Równocześnie w latach 1936–1938 prowadził wykłady z wytrzymałości materiałów na Politechnice Warszawskiej w katedrze prof. Maksymiliana Hubera.
Okres wojny w Polsce, Francji, Wielkiej Brytanii i Kanadzie
edytuj1 września 1939 roku został lekko ranny odłamkiem w czasie niemieckiego bombardowania Wytwórni Płatowców Nr 1 na Paluchu. Ewakuowany wraz z kadrą techniczną zakładów PZL do Rumunii, później do Francji, gdzie był jednym z pierwszych ewakuowanych Polaków. Już w listopadzie 1939 został kierownikiem zespołu polskich inżynierów w wytwórni SNCA-SE (Société Nationale des Constructions Aéronautiques – Sud Est) w Argenteuil k. Paryża. Do biura konstrukcyjnego do prac nad modyfikacjami myśliwca SE-100 i bombowca LeO-45, zebrał zespół wybitnych polskich konstruktorów[5].
W maju 1940 roku nawiązał kontakt z brytyjską wytwórnią De Havilland, gdzie otrzymał propozycję objęcia stanowiska w kanadyjskiej filii fabryki w Toronto. Latem tego roku wyjeżdża do Kanady, gdzie uzyskuje wizy i pożyczkę na koszty sprowadzenia 200 polskich specjalistów. W marcu 1941 gromadzi wokół siebie grono wybitnych inżynierów, którzy podjęli pracę w wytwórniach lotniczych w Kanadzie[6]. W Toronto Jakimiuk został członkiem prestiżowego angielskiego klubu Granite Club. W De Havilland of Canada uruchomił wraz z zespołem produkcję licencyjnego dwusilnikowego samolotu treningowego Avro Anson (zbudowano 352 szt.) w oparciu o miejscowe warunki, następnie skonstruował drewniane skrzydła[7] do treningowego NA-66 Harvard II i zabudowę silnika Menasco do samolotu szkolnego DH.82 Tiger Moth. W 1942 uruchomił w Kanadzie produkcję samolotu myśliwsko-bombowego DH.98 Mosquito[8].
Konstrukcje samolotów w powojennej Kanadzie i Wielkiej Brytanii
edytujW 1945 na zamówienie RAF wraz z inż. Wiesławem Stępniewskim skonstruował samolot szkolny DHC-1 Chipmunk, którego pierwszy lot odbył się 22 maja 1946 roku i był to pierwszy samolot wytwórni De Havilland o konstrukcji praktycznie całkowicie metalowej (1283 szt. – 217 w Kanadzie, 1000 w Wielkiej Brytanii, 66 na licencji w Portugalii). W latach 1946–1947 powstał samolot do lokalnego transportu DHC-2 Beaver, oblatany 18 sierpnia 1947 roku (do 1965 zbudowano 1718 szt.) oraz wstępny projekt samolotu wielozadaniowego i lokalnego transportu DHC-3 Otter, oblatanego 21 grudnia 1951 (zbudowano 448 szt.).
W 1948 Jakimiuk przeniósł się do Anglii do wytwórni de Havillanda w Hatfield, gdzie opracował pokładowy odrzutowy samolot myśliwski DH-112 Sea Venom, oblatany 27 marca 1953 roku, produkowany w Anglii i Francji (381 szt.).
Praca we Francji, współpraca przy tworzeniu Concorde
edytujW roku 1951 ponownie podjął pracę we Francji w wytwórni SNCA-SE (Sud Est), gdzie zaprojektował odrzutowy samolot myśliwski SE-5000 Baroudeur (oblatany 1 czerwca 1953, nie wszedł do produkcji). Został konsultantem przy projekcie odrzutowego samolotu pasażerskiego SE-210 Caravelle (oblatanego 27 maja 1955 roku, zbudowano 282 szt.).
Po połączeniu się francuskich wytwórni w koncern Aérospatiale w latach 1962–1966, został jednym z pięciu dyrektorów ds. handlowych przy budowie naddźwiękowego francusko-brytyjskiego samolotu Concorde (oblatany 2 listopada 1969, zbudowano 16 szt.).
Schyłek życia
edytujW latach 1966–1972 Jakimiuk został prezesem French Aerospace Corporation, czyli przedstawicielstwa Aerospatiale na Amerykę Północną i Środkową. W 1972 przeszedł na emeryturę, pozostając jednak konsultantem techniczno-ekonomicznym w Aerospatiale.
W 1976 przyjechał do Polski i wygłosił w Warszawie odczyty m.in. na temat samolotu Concorde i roli komunikacji lotniczej. Zmarł we wrześniu 1991 roku w Paryżu. Został pochowany na Cmentarzu Saint-Ouen (kwatera 33-17-18)[9].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi (9 listopada 1932)[10]
Przypisy
edytuj- ↑ matchID - Moteur de recherche des décès [online], deces.matchid.io [dostęp 2022-05-14].
- ↑ Dla lotnictwa polskiego: P.7a (1932 rok – 150 szt.), P.11a (1934 rok – 50 szt.) i P.11c (1935 rok. – 150 szt.), na eksport do Rumunii P.11b (1933 rok – 50 szt.), wersji licencyjnej dla Rumunii P.11f (1936 rok – 95 szt.) oraz prototyp dla polskiego lotnictwa P.11g (1939).
- ↑ 14 szt. P.24B dla Bułgarii, 20 szt. P.24A i C dla Turcji, 6 szt. P.24E dla Rumunii, 36 szt. P.24F i G dla Grecji oraz budowanych z licencji w Rumunii (25 szt. P.24E) oraz w Turcji (24 szt. P.24C i G).
- ↑ Mała seria samolotów powodowała by wyższą cenę niż konkurencyjnych konstrukcji, poza tym zbliżająca się wojna związana była z zamówieniami dla wojska, wobec czego zamówienie na 10 maszyn PZL.44 Wicher zostało anulowane.
- ↑ Aleksander Grzędzielski, K. Korsak, K. Kulczycki, J. Lewczuk, Jerzy Płoszajski i K. Wolski.
- ↑ Wacław Czerwiński, K. Korsak, K. Księski, Mieczysław Kurman, W. Stępniewski, później Tadeusz Tarczyński, Z. Jarmicki i inni.
- ↑ Drewniane skrzydła zamiast aluminiowych – metalu deficytowego w czasie wojny.
- ↑ W wersjach B.VII, B.XX. FB.21. T.22, B.23, FB.24. B.26 i T.27 (łącznie zbudowano 1032 szt.).
- ↑ JAKIMIUK Wsiewołod Jan (1902–1991) - Polskie groby historyczne we Francji [online], www.tombeauxpolonais.eu [dostęp 2020-10-02].
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 297 „za zasługi na polu przemysłu wojennego”.
Linki zewnętrzne
edytuj- Polska Technika Lotnicza (pdf). smil.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-07)]. Materiały Historyczne 1/2004
- Skylark Aviation. skylarkaviation.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-18)]. (ang.)