Wulgata klementyńska

Wulgata klementyńska – wydanie Wulgaty z 1592 roku autoryzowane przez papieża Klemensa VIII; znana jest również jako Wulgata sykstoklementyńska. Do roku 2001 pełniła rolę oficjalnej Biblii w Kościele katolickim.

Wulgata klementyńska, wydanie z roku 1714
Prolog do Ewangelii Jana, Wulgata klementyńska, wydanie z 1922 r.

Przygotowanie wydania edytuj

Gdy papieżem został Grzegorz XIV, jezuita Robert Bellarmin nakłonił go do powołania komisji w celu poprawienia Wulgaty sykstyńskiej[1]. Nowa komisja pierwszą swoją sesję odbyła 7 lutego 1591 roku. W skład komisji wchodzili, m.in.: Franciscus Toletus, Augustinus Valerius, Federico Borromeo, Robert Bellarmin, Antonius Agellius, Petrus Morinus, Angelus Roccha i inni[2][3].

Wkrótce papieżem został Klemens VIII (od 30 stycznia 1592) i niemal natychmiast zaangażował się w przygotowanie nowego wydania. Zrewidowana Wulgata została oficjalnie wydana jeszcze tego samego roku wraz z dekretem IV sesji soboru trydenckiego De Canonis Scripturis i z bullą Cum sacrorum Bibliorum (9 XI 1592) i jest znana jako Wulgata klementyńska. Wedle bulli jest to standardowy tekst dla Kościoła katolickiego, każde kolejne wydanie winno być z nim uzgodnione. Żadne słowo w tekście nie może być zmienione, nawet warianty zamieszczone na marginesie[4]. Wulgata została wydana pod imieniem Sykstusa i opatrzona została przedmową Bellarmina, z wyjaśnieniem że nowa edycja jest rezultatem błędów zawartych w poprzednim wydaniu, oraz że sam Sykstus zamierzał je poprawić[2][5]. Ponieważ jednak w dalszym ciągu zawierała nieco błędów, była jeszcze poprawiana dwukrotnie (1593, 1598). Dopiero wydanie z 1604 roku zostało nazwane imieniem Clementina[6].

Wulgata klementyńska zawierała w Appendiksie dodatkowe księgi: Modlitwa Manassesa, 3 Ezdrasza i 4 Ezdrasza[7]. Zawiera Psałterz Gallikański, tak jak większość wczesnych edycji Wulgaty.

Wulgata klementyńska, pomimo iż miała się opierać na wydaniu z Lovain z (1583), prezentuje typ tekstu bliski dla wydania Henteniusza (1547)[5]. Zawiera Dz 15,34[8], w 1 Tes 2,7 zawiera wariant lenes wspierany przez greckie rękopisy, ale niemający oparcia w łacińskiej tradycji tekstualnej, a w 1 Jana 5,7 zawiera Comma Johanneum[9].

Wulgata klementyńska była bliższa dla tekstu bizantyjskiego, zawiera też wiele wariantów nie znajdujących oparcia w rękopisach greckich[10].

Różnice względem Wulgaty sykstyńskiej edytuj

 
Wydanie z roku 1618

Thomas James, bibliotekarz z Bodleian Library sporządził w 1600 roku listę 2000 miejsc, w których miały zachodzić sprzeczności pomiędzy wydaniem klementyńskim a sykstyńskim. Protestanci używali tego jako argumentu przeciwko nieomylności papieskiej. W 1710 roku Henry de Bukentop sporządził podobną listę różnic zachodzących pomiędzy obu wydaniami. Strona katolicka broniła, że są to korekty błędów drukarskich. Lucas Brugensis twierdził, że tylko w 400 miejscach wydanie klementyńskie może być traktowane jako korekta wydania sykstyńskiego[11].

Carlo Vercellone obliczył, że Wulgata klementyńska różniła się od sykstyńskiej w 3000 miejscach[12][4]. Według Metzgera różniła się od sykstyńskiej w około 4900 miejscach[13], według Alanda w około 5000 miejscach[14].

Wulgata sykstyńska Wulgata klementyńska
Księga Rodzaju 18[15]
18,2 tabernaculi sui tabernaculi
18,2 in terra in terram
18,4 laventur pedes vestri lavate pedes vestros
18,5 confortetur confortate
18,5 loquuntus locutus
18,2 Gomorrhaeorum Gomorrhae
18,28 quia propter
Księga Wyjścia 2
11,14 constituit te te constituit
11,16 venerant venerunt
11,22 et eripuit eripunt
11,25 liberavit cognovit

Rola w Kościele i znaczenie edytuj

Wiele przekładów Biblii było przekładanych, albo uzgadnianych z Wulgatą klementyńską. Polska Biblia Jakuba Wujka przełożona została na podstawie Wulgaty lowańskiej[16], później została poprawiona w oparciu o Wulgatę klementyńską[17].

Douai-Rheims, katolicki przekład Biblii z Wulgaty na język angielski został opublikowany jeszcze w 1582 roku przed ukazaniem się autoryzowanych wydań Wulgaty. W wydaniu z roku 1609-1610 Thomas Worthington informował, że wydanie zostało uzgodnione z najlepszym wydaniem łacińskiej Wulgaty[18]. Confraternity Edition, przekład dokonany w latach 1936-1969, opierał się początkowo na Wulgacie klementyńskiej, jednak Pius XII w encyklice Divino afflante spiritu (1943) nakazał, by oprzeć się na oryginalnym tekście[19].

Błędy Wulgaty klementyńskiej były wskazywane przez takich krytyków tekstu jak: Richard Bentley, John Wordsworth, Henry Julian White, Samuel Berger, Peter Corssen[20]. W Kościele katolickim była podstawowym tekstem, aż do opracowania Neowulgaty. W 2001 roku Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów w instrukcji Liturgiam authenticam ogłosiła, że Nova Vulgata jest oficjalną Biblią Kościoła katolickiego[21].

Cytowana jest we wszystkich wydaniach krytycznych i oznaczana jest dzisiaj przez siglum vgcl[22].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Quentin 1922 ↓, s. 191.
  2. a b Townley 1821 ↓, s. 493.
  3. Quentin 1922 ↓, s. 192-193.
  4. a b Scrivener 1894 ↓, s. 65.
  5. a b Scrivener 1894 ↓, s. 64.
  6. Dąbrowski 1959 ↓, s. 127.
  7. Praefatio. W: Biblia Sacra Vulgata. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1983, s. XX. ISBN 3-438-05303-9.
  8. UBS3, 478
  9. Metzger 1977 ↓, s. 351.
  10. Waltz 2003 ↓.
  11. Townley 1821 ↓, s. 494.
  12. Vercellone 1860 ↓.
  13. Metzger i Ehrman 2005 ↓, s. 109.
  14. Aland i Aland 1989 ↓, s. 196.
  15. Quentin 1922 ↓, s. 195.
  16. Kossowska 1968 ↓, s. 323.
  17. Koziara 2003 ↓.
  18. Orchard 1951 ↓, s. 36.
  19. Bible Versions and Commentaries
  20. Kenyon 1903 ↓, s. 188.
  21. Liturgiam authenticam vatican.va
  22. E. Nestle K. Aland (pod red.): Novum Testamentum Graece (wyd. 26). Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1991, s. 19*. [NA26]

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj