Wyciążek czarny
Wyciążek czarny[1] (Cyllodes ater) – gatunek chrząszcza z rodziny łyszczynkowatych i podrodziny Nitidulinae. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Półwyspu Iberyjskiego po Rosyjski Daleki Wschód. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są mykofagami żerującymi pod przegrzybiałą korą i w hubach drzew liściastych.
| Cyllodes ater | |||
| (Herbst, 1792) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wyciążek czarny | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1792 roku przez Johanna Friedricha Wilhelma Herbsta pod nazwą Strongylus ater, jako gatunek typowy nowego rodzaju Strongylus. Nazwa rodzajowa została jednak wykorzystana już wcześniej, w 1780 roku przez Ottona Friedricha Müllera, w związku z czym w 1843 roku Wilhelm Ferdinand Erichson wprowadził nową nazwę Cyllodes[2][3].
Morfologia edytuj
Chrząszcz o nagim, błyszczącym, w zarysie owalnym, z wierzchu bardzo silnie wypukłym, od spodu zaś płaskim ciele o długości od 3,5 do 4,5 mm. Ubarwienie zwykle ma czarne z ciemnobrunatnymi czułkami i odnóżami, rzadziej spotyka się osobniki aberracji ruficollis o głowie i przedpleczu zabarwionych rdzawoczerwono[4]. Głowa jest przeciętnie poprzeczna, punktowana[3]. Czułki zbudowane są z jedenastu członów, z których pierwszy jest rozszerzony, a trzy ostatnie formują luźno zestawioną buławkę[3][4]. Przedplecze jest nieco poprzeczne, o brzegu przednim pośrodku zaopatrzonym w głębokie, trapezowate wcięcie, kątach przednich równomiernie zaokrąglonych[3], brzegach bocznych równomiernie łukowatych, a krawędzi tylnej nieobrzeżonej i pośrodku listewkowato poszerzonej ku tyłowi[4][3]. Tarczka osiąga duże rozmiary[3]. Pokrywy mają delikatnie punktowane rzędy[4][3] i jeszcze drobniej, nieregularnie punktowane międzyrzędy. Wierzchołki pokryw są osobno zaokrąglone[3]. Przedpiersie ma wyrostek w części tylnej rozszerzony i na szczycie wykrojony łukowato[4]. Zapiersie jest wydatne. Odnóża mają duże uda oraz dwupłatowate trzy pierwsze człony stóp[3].
Ekologia i występowanie edytuj
Owad ten zamieszkuje lasy, zwłaszcza z udziałem buka. Należy do gatunków saproksylicznych związanych z drzewami liściastymi. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są mykofagami żerującymi pod przegrzybiałą korą i w hubach, preferując te rozwijające się na bukach i jaworach[5][1][4]. Zimowanie odbywa się w stadium owada dorosłego[1].
Gatunek palearktyczny o rozsiedleniu europejsko-syberyjskim[5]. W Europie znany jest z Hiszpanii, Francji, Belgii, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[6]. W Azji zamieszkuje region Kaukazu, Syberię i Rosyjski Daleki Wschód[4][5].
W Polsce jest owadem spotykanym rzadko i sporadycznie[5]. Na „Czerwonej liście chrząszczy województwa śląskiego” umieszczony jest jako gatunek zagrożony najmniejszej troski (LC)[7]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został ze statusem narażonego na wymarcie (VU)[8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Cyllodes ater – Wyciążek czarny. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-08-17].
- ↑ W.F. Erichson. Versuch einer systematischen Eintheilung der Nitidularien. „Zeitschrift fur die Entomologie”. 4, s. 225–361, 1843.
- ↑ a b c d e f g h i Meike Liu, Xingke Yang, Min Huang. One new species and one newly recorded species of Cyllodes Erichson from China (Coleoptera: Nitidulidae: Nitidulinae). „Zootaxa”. 4079 (3), s. 345–356, 2016. DOI: 10.11646/zootaxa.4079.3.2.
- ↑ a b c d e f g Marian Nunberg: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze — Coleoptera. Zeszyt 65 Łyszczynkowate — Nitidulidae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1976, s. 83.
- ↑ a b c d B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 1. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (12), 1986.
- ↑ Cyllodes ater (Herbst, 1792). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-08-17].
- ↑ Czesław Greń, Roman Królik, Henryk Szołtys. Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) województwa śląskiego.[w:] J. B. Parusel (red.). Czerwone listy wybranych grup zwierząt bezkręgowych województwa śląskiego. „Raporty Opinie”. 6 (4), s. 37-70., 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.