Wzgórze św. Małgorzaty w Bytomiu
Wzgórze św. Małgorzaty w Bytomiu – wzniesienie na Zamłyniu, na którym prawdopodobnie ok. połowy XI wieku założono gród o nazwie Bytom, funkcjonujący szczególnie intensywnie na przełomie XII-XIII wieku jako centrum okręgu grodowego, a później kasztelanii, aż do czasu lokacji miasta położonego w niedalekim sąsiedztwie[1]. Gród w źródłach historycznych wzmiankowano po raz pierwszy ok. 1123–1125, w dokumencie legata papieskiego kard. Idziego ("...in Bytom"), a następnie w 1136 r., w bulli protekcyjnej papieża Innocentego II ("...ante Bitom"). Od 2 połowy XIV wieku na Wzgórzu znajduje się cmentarz.
Wzgórze stanowi naturalne wzniesienie o dawniej dużym znaczeniu militarnym, z jednej strony chronione przez opływającą je rzekę Bytomkę, z pozostałych przez podmokłe łąki (pierwotnie bagna). Stanowiło ważny punkt strategiczny na szlaku handlowym z Wrocławia do Krakowa. Bezpośrednią przyczyną wybudowania warownego grodu były toczące się w tamtym okresie walki polsko-czeskie o panowanie nad Śląskiem. Dzięki swojemu położeniu Bytom miał zagrodzić wojskom czeskim drogę do Krakowa.
Około 1170 roku Bolesław Kędzierzawy ufundował tu murowany, romański kościół św. Małgorzaty[2], którego kształt uwieczniony został na tympanonie Jaksy pochodzącym z nieistniejącego kościoła św. Michała na wrocławskim Ołbinie[3]. Po lokacji miasta Bytomia na prawie niemieckim w 1254 roku znaczenie grodu na wzgórzu św. Małgorzaty spadło[2]. Po zdobyciu Bytomia przez husytów w 1430 gród, a wraz z nim i kościół, zostały prawdopodobnie doszczętnie zniszczone. Dotąd nie udało się odkryć jego pozostałości.
W XVI wieku na Wzgórzu stał drewniany kościół, na miejscu którego w 1676 roku zbudowano z drewna kolejny, rozebrany w 1880 roku[1]. Obecny, już czwarty, kościół św. Małgorzaty wybudowany został w 1881 roku w stylu neogotyckim. Oprócz kościoła i cmentarza na Wzgórzu znajduje się także dom zakonny Werbistów mieszczący się tam od roku 1940[2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Wojciech Kawka, Piotr Boroń, Relikty drewnianego kościoła świętej Małgorzaty w Bytomiu [online] [dostęp 2019-05-29] (ang.).
- ↑ a b c Wzgórze św. Małgorzaty. bytom.pl. [dostęp 2009-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-22)]. (pol.).
- ↑ Wystawy w Muzeum Architektury – Sala Romańska. Muzeum Architektury we Wrocławiu. [dostęp 2009-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-07)]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Jerzy Szydłowski, Bytom. Pradzieje i początki miasta, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Bytom 1966 ("Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu", Archeologia, z. 4), ss. 151 + 9 wkł.