Złota legenda

Legenda Aurea, ok. 1290, Biblioteca Medicea Laurenziana, Florencja

Męczeństwo Świętych Braci Prymusa i Felicjana, Złota legenda – manuskrypt z XIV w.

Złota legenda (łac. Legenda aurea) – jeden z najpopularniejszych średniowiecznych zbiorów żywotów świętych, legend hagiograficznych i opowiadań apokryficznych ułożonych w porządku kalendarza kościelnego.

Okoliczności powstania

Autorem jest Jacopo da Voragine (Jakub de Voragine), włoski dominikanin, a następnie arcybiskup Genui (ur. ok. 1228-1230, zm. 1298). Złota legenda powstała w drugiej połowie XIII w. U schyłku średniowiecza, a i później, dzieło to cieszyło się ogromną popularnością. Do dziś zachowało się przeszło tysiąc jej bogato iluminowanych i zdobionych rękopisów.

Charakterystyka

Złota legenda jest uważana za jeden najbardziej reprezentatywnych wytworów średniowiecznej kultury, stanowi doskonałe ucieleśnienie ducha późnego średniowiecza, z jego głęboką religijnością, czcią dla męczenników, żarliwą, choć czasami naiwną wiarą w cuda dokonywane przez błogosławionych, a także z zamiłowaniem ówczesnych ludzi do opowieści przesyconych fantastyką i niezwykłością. Marian Plezia nazwał Złotą legendę „wielkim skarbcem, w którym fantazja stuleci złożyła swoje najpopularniejsze wytwory, a z którego pokolenia czerpały następnie wątki do swego piśmiennictwa, malarstwa, rzeźby i architektury”. Złota legenda przełożona została na wiele języków narodowych, również na język polski.

W 1798 Tadeusz Czacki zwracał uwagę na niską historyczną wartość Złotej legendy. Powołując się na uczonych, zajmujących się krytyką literacką, zaliczył ją do „nabożnych bajek”:

Ten rękopism jest to częścią zbioru żywotów świętych i bajek nabożnych, które sławny Jacob de Avoragine, inaczej a Voragine nazwany, dominikanin i arcybiskup genueński, w XIII wieku napisał. (...) Później daleko uczony Mabillon i pracowici Bollandyści równie tego Jakóba jak Suriusza z liczby dobrych pisarzów wyłączyli.

Zawsze jednak ten rękopism dla swojej piękności będzie przyjemną biblioteki ozdobą,

18/19 września 1798 r. T. Czacki

Zobacz też

• Jakub de Voragine
• Pasja połocka – tłumaczenie na język polski fragmentu Złotej legendy, prawdopodobnie z końca XIV w.
• Żywot świętego Błażeja – zachowany fragment tłumaczenia legendy o św. Błażeju z przełomu XIV i XV wieku.

Bibliografia

• Jakub De Voragine, Złota Legenda, Warszawa: Pax 1983 (2 wyd.).

Linki zewnętrzne

• Wstęp do legendy o św. Krzysztofie prof. Mariana Plezi. W: Złota Legenda (fragment o św. Krzysztofie) [on-line]. 1983. [dostęp 2012-08-18].

• Iacobus de Voragine, [Legenda aurea], [Padwa?, ca 1485-1490]. Fotokopia rękopisu na stronie biblioteki cyfrowej Polona.pl.