Złoty Niedźwiedź

nagroda przyznawana przez jury konkursu głównego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie dla najlepszego filmu w sekcji konkursowej

Złoty Niedźwiedź (niem. Goldener Bär) – nagroda przyznawana przez jury konkursu głównego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie dla najlepszego filmu w sekcji konkursowej. Przyznawana niemal nieustannie od 1951, jest jedną z najstarszych i najbardziej prestiżowych europejskich nagród filmowych.

Złoty Niedźwiedź
Goldener Bär
Przyznający

Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie

Państwo

 Niemcy

Lokalizacja

Berlin

Pierwsze rozdanie

1951

Strona internetowa

Historia nagrody

edytuj

Nagrodę przyznano po raz pierwszy na zakończenie I edycji festiwalu w 1951[1]. Niemieckie jury wyróżniło wtedy pięć filmów, rozróżniając ich odmienne gatunki (dramat, komedia, dokument, thriller, musical). Następnie w latach 1952–1955 zwycięzców wyłaniała festiwalowa publiczność. Od 1956, gdy berlińska impreza uzyskała oficjalną akredytację od FIAPF, Złotego Niedźwiedzia przyznaje niezmiennie międzynarodowe jury[2].

Nagroda przyznawana jest w formie statuetki przedstawiającej niedźwiedzia – symbol Berlina, który znajduje się we fladze i herbie miasta. Statuetka została zaprojektowana przez berlińską rzeźbiarkę Renée Sintenis (1888–1965).

Złoty Niedźwiedź przyznawany jest nie tylko dla filmów fabularnych. Dla filmów krótkometrażowych istnieje osobny konkurs i osobny Złoty Niedźwiedź. Każdego roku wybitni twórcy filmowi z całego świata otrzymują także Honorowego Złotego Niedźwiedzia za całokształt twórczości.

Statystyki

edytuj
 
Węgierka Ildikó Enyedi ze Złotym Niedźwiedziem za film Dusza i ciało (2017).
 
Rumunka Adina Pintilie ze Złotym Niedźwiedziem za film Touch Me Not (2018).
 
Izraelczyk Nadaw Lapid ze Złotym Niedźwiedziem za film Synonimy (2019).

Najwięcej filmów wyróżnionych Złotym Niedźwiedziem pochodziło ze Stanów Zjednoczonych (14). Osiem nagrodzonych tytułów reprezentowało kinematografię francuską, a po siedem – brytyjską i włoską. Osiem filmów, które zdobyły główną nagrodę festiwalu, wyreżyserowały kobiety: Márta Mészáros, Łarisa Szepitko, Jasmila Žbanić, Claudia Llosa, Ildikó Enyedi, Adina Pintilie, Carla Simón i Mati Diop. Wśród nagrodzonych filmów są dwa animowane (Kopciuszek, Spirited Away: W krainie bogów) oraz cztery dokumentalne (Bobrowa dolina, Fuocoammare. Ogień na morzu, Adamant, Dahomej).

Jak dotychczas tylko jednemu reżyserowi udało się zdobyć Złotego Niedźwiedzia dwukrotnie. Tajwańczyk Ang Lee otrzymał tę nagrodę za filmy Przyjęcie weselne (1993) oraz Rozważna i romantyczna (1996).

Chociaż jak dotychczas żaden polski film nie zdobył Złotego Niedźwiedzia, laureatami nagrody byli dwaj polscy reżyserzy. Obydwaj twórcy, Roman Polański za film Matnia (1966) i Jerzy Skolimowski za Start (1967), wyróżnieni zostali za filmy nakręcone na emigracji (odpowiednio w Wielkiej Brytanii i Belgii).

Zestawienie państw, których filmy zdobyły Złotego Niedźwiedzia (stan na lipiec 2024), przedstawia się następująco:

Państwo Złoty Niedźwiedź
  Stany Zjednoczone 14
  Francja 8
  Wielka Brytania 7
  Włochy 7
  Hiszpania 6
  RFN 5
  Chiny 4
  Iran 3
  Rumunia 3
  Szwecja 3
  Brazylia 2
  Japonia 2
  Turcja 2
  Węgry 2
  ZSRR 2
  Belgia 1
  Benin 1
  Bośnia i Hercegowina 1
  Czechosłowacja 1
  Indie 1
  Irlandia 1
  Izrael 1
  Jugosławia 1
  Kanada 1
  Niemcy 1
  NRD 1
  Peru 1
  Południowa Afryka 1
  Szwajcaria 1
  Tajwan 1

Laureaci Złotego Niedźwiedzia

edytuj
Rok Film Reżyseria Kraj pochodzenia
1951 Bobrowa dolina (Beaver Valley) James Algar   Stany Zjednoczone*
Kopciuszek (Cinderella) Wilfred Jackson
Hamilton Luske
Clyde Geronimi
  Stany Zjednoczone*
Sprawiedliwości stało się zadość (Justice est faite) André Cayatte   Francja*
Bez adresu (Sans laisser d'adresse) Jean-Paul Le Chanois   Francja*
Czterech w jeepie (Die Vier im Jeep) Leopold Lindtberg   Szwajcaria*
1952 Ona tańczyła jedno lato (Hon dansade en sommar) Arne Mattsson   Szwecja*
1953 Cena strachu (Le salaire de la peur) Henri-Georges Clouzot   Francja
1954 Wybór Hobsona (Hobson's Choice) David Lean   Wielka Brytania*
1955 Szczury (Die Ratten) Robert Siodmak   RFN*
1956 Zaproszenie do tańca (Invitation to the Dance) Gene Kelly   Stany Zjednoczone
1957 Dwunastu gniewnych ludzi (Twelve Angry Men) Sidney Lumet   Stany Zjednoczone
1958 Tam, gdzie rosną poziomki (Smultronstället) Ingmar Bergman   Szwecja
1959 Kuzyni (Les cousins) Claude Chabrol   Francja
1960 Żywot Łazika z Tormesu (El Lazarillo de Tormes) César Fernández Ardavín   Hiszpania*
1961 Noc (La notte) Michelangelo Antonioni   Włochy*
1962 Rodzaj miłości (A Kind of Loving) John Schlesinger   Wielka Brytania
1963 Szatan (Il diavolo) Gian Luigi Polidoro   Włochy
Bushido – saga o samurajach (武士道残酷物語 / Bushidô zankoku monogatari) Tadashi Imai   Japonia*
1964 Upalne lato (Susuz yaz) Metin Erksan   Turcja*
1965 Alphaville (Alphaville, une étrange aventure de Lemmy Caution) Jean-Luc Godard   Francja
1966 Matnia (Cul-de-sac) Roman Polański   Wielka Brytania
1967 Start (Le départ) Jerzy Skolimowski   Belgia*
1968 Na kogo wypadnie (Ole dole doff) Jan Troell   Szwecja
1969 Młode lata (Рани радови / Rani radovi) Želimir Žilnik   Jugosławia*
1970 Nagrody nie przyznano.
1971 Ogród Finzi-Continich (Il giardino dei Finzi-Contini) Vittorio De Sica   Włochy
1972 Opowieści kanterberyjskie (I racconti di Canterbury) Pier Paolo Pasolini   Włochy
1973 Odległy grom (অশনি সংকেত / Ashani Sanket) Satyajit Ray   Indie*
1974 Kariera Duddy Kravitza (The Apprenticeship of Duddy Kravitz) Ted Kotcheff   Kanada*
1975 Adopcja (Örökbefogadás) Márta Mészáros   Węgry*
1976 Buffalo Bill i Indianie (Buffalo Bill and the Indians, or Sitting Bull’s History Lesson) Robert Altman   Stany Zjednoczone
1977 Wniebowstąpienie (Восхождение / Woschożdienije) Łarisa Szepitko   ZSRR*
1978 Pstrągi (Las truchas) José Luis García Sánchez   Hiszpania
Co powiedział Max (Las palabras de Max) Emilio Martínez-Lázaro   Hiszpania
1979 David Peter Lilienthal   RFN
1980 Heartland Richard Pearce   Stany Zjednoczone
Palermo czy Wolfsburg (Palermo oder Wolfsburg) Werner Schroeter   RFN
1981 Szybciej, szybciej (Deprisa, deprisa) Carlos Saura   Hiszpania
1982 Tęsknota Veroniki Voss (Die Sehnsucht der Veronika Voss) Rainer Werner Fassbinder   RFN
1983 Przewaga (Ascendancy) Edward Bennett   Wielka Brytania
Ul (La colmena) Mario Camus   Hiszpania
1984 Strumienie miłości (Love Streams) John Cassavetes   Stany Zjednoczone
1985 Kobieta i obcy (Die Frau und der Fremde) Rainer Simon   NRD*
Wetherby David Hare   Wielka Brytania
1986 Stammheim (Stammheim – Die Baader-Meinhof-Gruppe vor Gericht) Reinhard Hauff   RFN
1987 Temat (Тема / Tema) Gleb Panfiłow   ZSRR
1988 Czerwone sorgo (红高粱 / Hong gao liang) Zhang Yimou   Chiny*
1989 Rain Man Barry Levinson   Stany Zjednoczone
1990 Pozytywka (Music Box) Costa Gavras   Stany Zjednoczone
Skowronki na uwięzi (Skrivánci na niti) Jiří Menzel   Czechosłowacja*
1991 Dom uśmiechów (La casa del sorriso) Marco Ferreri   Włochy
1992 Wielki Kanion (Grand Canyon) Lawrence Kasdan   Stany Zjednoczone
1993 Kobiety znad Jeziora Pachnących Dusz (香魂女 / Xiang hu nu) Xie Fei   Chiny
Przyjęcie weselne (喜宴 / Xi yan) Ang Lee   Tajwan*
1994 W imię ojca (In the Name of the Father) Jim Sheridan   Irlandia*
1995 Przynęta (L'appât) Bertrand Tavernier   Francja
1996 Rozważna i romantyczna (Sense and Sensibility) Ang Lee   Stany Zjednoczone
1997 Skandalista Larry Flynt (The People vs. Larry Flynt) Miloš Forman   Stany Zjednoczone
1998 Dworzec nadziei (Central do Brasil) Walter Salles   Brazylia*
1999 Cienka czerwona linia (The Thin Red Line) Terrence Malick   Stany Zjednoczone
2000 Magnolia Paul Thomas Anderson   Stany Zjednoczone
2001 Intymność (Intimité) Patrice Chéreau   Francja
2002 Spirited Away: W krainie bogów (千と千尋の神隠し / Sen to Chihiro no kamikakushi) Hayao Miyazaki   Japonia
Krwawa niedziela (Bloody Sunday) Paul Greengrass   Wielka Brytania
2003 Na tym świecie (In This World) Michael Winterbottom   Wielka Brytania
2004 Głową w mur (Gegen die Wand) Fatih Akın   Niemcy*
2005 Czarna Carmen (U-Carmen eKhayelitsha) Mark Dornford-May   Południowa Afryka*
2006 Grbavica Jasmila Žbanić   Bośnia i Hercegowina*
2007 Małżeństwo Tui (图雅的婚事 / Tuya de hun shi) Wang Quan’an   Chiny
2008 Elitarni (Tropa de Elite) José Padilha   Brazylia
2009 Gorzkie mleko (La teta asustada) Claudia Llosa   Peru*
2010 Miód (Bal) Semih Kaplanoğlu   Turcja
2011 Rozstanie (جدایی نادر از سیمین / Jodaeiye Nader az Simin) Asghar Farhadi   Iran*
2012 Cezar musi umrzeć (Cesare deve morire) Paolo i Vittorio Taviani   Włochy
2013 Pozycja dziecka (Poziția copilului) Călin Peter Netzer   Rumunia*
2014 Czarny węgiel, kruchy lód (白日焰火 / Bai ri yan huo) Diao Yinan   Chiny
2015 Taxi – Teheran (تاکسی / Taxi) Dżafar Panahi   Iran
2016 Fuocoammare. Ogień na morzu (Fuocoammare) Gianfranco Rosi   Włochy
2017 Dusza i ciało (Testről és lélekről) Ildikó Enyedi   Węgry
2018 Touch Me Not Adina Pintilie   Rumunia
2019 Synonimy (Synonymes) Nadaw Lapid   Izrael*
2020 Zło nie istnieje (شیطان وجود ندارد / Sheytan vojud nadarad) Mohammad Rasoulof   Iran
2021 Niefortunny numerek lub szalone porno (Babardeală cu bucluc sau porno balamuc) Radu Jude   Rumunia
2022 Alcarràs Carla Simón   Hiszpania
2023 Adamant (Sur l'Adamant) Nicolas Philibert   Francja
2024 Dahomej (Dahomey) Mati Diop   Benin*

*Pierwsza wygrana dla danej kinematografii.

Przypisy

edytuj
  1. Złoty Niedźwiedź, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-04-10].
  2. Juries 1952: Audience Vote. Berlinale. [dostęp 2018-04-07]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj