Zagwiździe

wieś w województwie opolskim

Zagwiździe (dodatkowa nazwa w j. niem. Friedrichsthal) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim, w gminie Murów, nad rzeką Budkowiczanką, 29 km w kierunku północnym od Opola[1].

Artykuł 50°52′25″N 17°58′32″E
- błąd 39 m
WD 50°52'20.69"N, 17°58'37.13"E
- błąd 0 m
Odległość 176 m
Zagwiździe
— wieś —
Ilustracja
Zagwiździe – kanał odprowadzający wodę z byłej kuźni - obecnie muzeum
Państwo  Polska
Województwo  opolskie
Powiat opolski
Gmina Murów
Sołectwo Zagwiździe
Liczba ludności (2007) 828
Strefa numeracyjna 77
Kod pocztowy 46-030
Tablice rejestracyjne OPO
SIMC 0499399
Położenie na mapie gminy Murów
Mapa konturowa gminy Murów, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Zagwiździe”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Zagwiździe”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Zagwiździe”
Położenie na mapie powiatu opolskiego
Mapa konturowa powiatu opolskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Zagwiździe”
Ziemia50°52′25″N 17°58′32″E/50,873611 17,975556
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

NazwaEdytuj

 
Dwujęzyczna tablica

Polską nazwę Zagwiździe w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej”, wydanej w Głogówku w 1847 roku wymienił śląski pisarz Józef Lompa[2]. 12 listopada 1946 r. ustalono polską nazwę miejscowości – Zagwiździe[3].

AdministracjaEdytuj

Zagwiździe należy administracyjnie do gminy Murów, w powiecie opolskim, w województwie opolskim. Miejscowość stanowi samodzielne sołectwo[4]; w wyborach do Rady gminy miejscowość tworzy okręg wyborczy (nr 9), posiadający 2 mandaty[5].

Wedle urzędowego podziału terytorialnego kraju, w obrębie Zagwiździa wyróżniona jest 1 część miejscowości – Wygnaniec[6].

W swojej historii Zagwiździe prawie zawsze było związane administracyjnie z Opolem: od 1815 r. do zakończenia II wojny światowej należało do powiatu opolskiego (niem. Landkreis Oppeln) w rejencji opolskiej (niem. Regierungsbezirk Oppeln), a od 1950 r., niezależnie od zmian podziału administracyjnego, należy do województwa opolskiego. W latach 1946–1950 miejscowość należała do województwa śląskiego, a w latach 1945–1954 była siedzibą gminy Zagwiździe.

HistoriaEdytuj

 
Litografia z XIX wieku, widok na staw i odlewnię żeliwa
 
Zagwiździe – zabytkowa kuźnia i koło wodne poruszające młoty

Początki osadnictwa w miejscowości przypadają na połowę XVIII w. i związane były z Kuźnicami Kluczborskimi (niem. Kreuzburgerhütte). W 1784 r. w miejscowości znajdowały się szkoła z nauczycielem i pomocnikiem oraz młyn-wiatrak, a w 1793 r. odnotowano funkcjonowanie w Zagwiździu trzy piecy hutniczych do wytapiania żelaza i jeden pieca do wytapiania cynku. W 1860 r. zagwiździańska huta dostarczała 23 804 ctn. żelaza, 18 782 ctn. sztab żelaza, 529 ctn. wyrobów żelaznych i wyroby z cynku, zatrudniając 167 robotników.

Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnionych było w Zagwiździu 1158 osób, z czego 738, ok. 63,7%, stanowili mieszkańcy (w tym 716, ok. 61,8% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 1137 głosów (ok. 98,2% uprawnionych), w tym 1137 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 926 osób (ok. 81,4%), a za Polską 211 osób (ok. 18,6%)[7].

W miejscowości znajdują się m.in.: Regionalna Sala Muzealna i przyparafialny ogród botaniczny, w którym dominują różaneczniki (rododendrony). Można zagrać w grę terenową "Poznaj zabytki Zagwiździa" oraz popływać kajakiem rzeką Budkowiczanką[8][9][10].

ZabytkiEdytuj

Na listę zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są[11]:

  • zespół kościoła parafialnego:
    • kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, wybudowany w latach 1920–1921, a 30 listopada 1924 r. powołano w miejscowości nową parafię, wydzieloną z parafii budkowickiej i brynickiej (Murów)[12]
    • kaplica poległych w I wojnie światowej, po 1920 roku
    • grobowiec, po 1920 roku
    • cmentarz kościelny
    • ogrodzenie, murowane, z bramami, z 1930 roku
  • zespół huty żelaza, z XVIII wieku, XIX–XX wieku:
    • odlewnia
    • magazyn przy odlewni
    • młotownia
    • przycinarnia
    • urządzenia hydrotechniczne
  • dom, nadleśnictwo, ul. Grabicka 3.

DemografiaEdytuj

W 1755 r. Zagwiździe liczyło 24 rodziny, w tym 4 husyckie (czeskie), 2 saksońskie, 1 austriacką i 17 z okolicy. W 1784 r. w miejscowości mieszkało 25 rzemieślników, 48 kolonistów i 72 chałupników.

Rok 1789 1819 1840 1890 1900 1910 1925 1933 1939 1946 1960 1965 2007
Liczba mieszkańców 520[a] 769 1058[b] 1381[c] 1424[d] 1047 1459[e] 1405 1395 936 947[f] 999[g] 828

(Źródła: [1][13].)

W 1902 r. prenumerowano w Zagwiździu 4 egzemplarze „Posłańca Niedzielnego”[1].

Osoby związane z ZagwiździemEdytuj

UwagiEdytuj

  1. ↑ Łącznie z Kuźnicami Kluczborskimi.
  2. ↑ Liczba ewangelików: 149 (ok. 14,1%), liczba Żydów: 12 (ok. 1,1%).
  3. ↑ Liczba osób posługujących się językiem polskim: 993 (ok. 71,9%).
  4. ↑ Liczba osób posługujących się językiem polskim: 890 (62,5%).
  5. ↑ Liczba budynków mieszkalnych: 95.
  6. ↑ W tym 435 osób (ok. 45,9%) to mężczyźni; w wieku produkcyjnym 58,2%; z zajęć pozarolniczych utrzymywało się 73,2% osób. Liczba zamieszkanych budynków: 191.
  7. ↑ W tym 435 osób (ok. 47,9%) to mężczyźni.

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b c Poznajemy wsie. Wsie powiatu opolskiego. W: Józef Madeja: Powiat opolski. Szkice monograficzne. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1969, s. 414–415. (pol.)
  2. ↑ Józef Lompa: Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej. Głogówek: 1847, s. 28.
  3. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  4. ↑ Przemysław Wienke: Biuletyn Informacji Publicznej - Urząd Gminy w Murowie. Sołectwo Zagwiździe (pol.). 2007-09-26. [dostęp 2011-08-07].
  5. ↑ Obwieszczenie Wójta Gminy Murów z dnia 24 września 2010 r. w sprawie informacji o okręgach wyborczych ich granicach i numerach, liczbie radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym oraz o wyznaczonej siedzibie Gminnej Komisji Wyborczej w wyborach do Rady Gminy Murów zarządzonych na dzień 21 listopada 2010 r. (pol.). 2010-11-03. [dostęp 2011-08-07].
  6. ↑ SIMC: Wygnaniec – 0499407.
  7. ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W (niem.). [dostęp 2012-05-24].
  8. ↑ Dariusz Wojciechowski: Zagwiździe (pol.). 2011-04-02. [dostęp 2011-04-29].
  9. ↑ zabytki 307.jpg (pol.). [dostęp 2012-05-24].
  10. ↑ Emilian Kuleta: Huta żelaza (pol.). [dostęp 2011-04-29].
  11. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 95. [dostęp 2013-01-03].
  12. ↑ Konieczność budowy nowego kościoła. W: Henryk Kałuża: Nasz brynicki kościół. Brynica: 1996, s. 45, seria: Nasza mała ojczyzna. (pol.)
  13. ↑ Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Oppeln (niem.). 2006. [dostęp 2011-08-07].

BibliografiaEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zagwiździe&oldid=61715149”