Zagwiździe
Zagwiździe (dodatkowa nazwa w j. niem. Friedrichsthal) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim, w gminie Murów, nad rzeką Budkowiczanką, 29 km w kierunku północnym od Opola[1].
Artykuł | 50°52′25″N 17°58′32″E |
- błąd | 39 m |
WD | 50°52'20.69"N, 17°58'37.13"E |
- błąd | 0 m |
Odległość | 176 m |
| ||||
| ||||
![]() Zagwiździe – kanał odprowadzający wodę z byłej kuźni - obecnie muzeum | ||||
Państwo | ![]() | |||
Województwo | ![]() | |||
Powiat | opolski | |||
Gmina | Murów | |||
Sołectwo | Zagwiździe | |||
Liczba ludności (2007) | 828 | |||
Strefa numeracyjna | 77 | |||
Kod pocztowy | 46-030 | |||
Tablice rejestracyjne | OPO | |||
SIMC | 0499399 | |||
Położenie na mapie gminy Murów ![]() | ||||
Położenie na mapie Polski ![]() | ||||
Położenie na mapie województwa opolskiego ![]() | ||||
Położenie na mapie powiatu opolskiego ![]() | ||||
![]() | ||||
Strona internetowa |
NazwaEdytuj
Polską nazwę Zagwiździe w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej”, wydanej w Głogówku w 1847 roku wymienił śląski pisarz Józef Lompa[2]. 12 listopada 1946 r. ustalono polską nazwę miejscowości – Zagwiździe[3].
AdministracjaEdytuj
Zagwiździe należy administracyjnie do gminy Murów, w powiecie opolskim, w województwie opolskim. Miejscowość stanowi samodzielne sołectwo[4]; w wyborach do Rady gminy miejscowość tworzy okręg wyborczy (nr 9), posiadający 2 mandaty[5].
Wedle urzędowego podziału terytorialnego kraju, w obrębie Zagwiździa wyróżniona jest 1 część miejscowości – Wygnaniec[6].
W swojej historii Zagwiździe prawie zawsze było związane administracyjnie z Opolem: od 1815 r. do zakończenia II wojny światowej należało do powiatu opolskiego (niem. Landkreis Oppeln) w rejencji opolskiej (niem. Regierungsbezirk Oppeln), a od 1950 r., niezależnie od zmian podziału administracyjnego, należy do województwa opolskiego. W latach 1946–1950 miejscowość należała do województwa śląskiego, a w latach 1945–1954 była siedzibą gminy Zagwiździe.
HistoriaEdytuj
Początki osadnictwa w miejscowości przypadają na połowę XVIII w. i związane były z Kuźnicami Kluczborskimi (niem. Kreuzburgerhütte). W 1784 r. w miejscowości znajdowały się szkoła z nauczycielem i pomocnikiem oraz młyn-wiatrak, a w 1793 r. odnotowano funkcjonowanie w Zagwiździu trzy piecy hutniczych do wytapiania żelaza i jeden pieca do wytapiania cynku. W 1860 r. zagwiździańska huta dostarczała 23 804 ctn. żelaza, 18 782 ctn. sztab żelaza, 529 ctn. wyrobów żelaznych i wyroby z cynku, zatrudniając 167 robotników.
Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnionych było w Zagwiździu 1158 osób, z czego 738, ok. 63,7%, stanowili mieszkańcy (w tym 716, ok. 61,8% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 1137 głosów (ok. 98,2% uprawnionych), w tym 1137 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 926 osób (ok. 81,4%), a za Polską 211 osób (ok. 18,6%)[7].
W miejscowości znajdują się m.in.: Regionalna Sala Muzealna i przyparafialny ogród botaniczny, w którym dominują różaneczniki (rododendrony). Można zagrać w grę terenową "Poznaj zabytki Zagwiździa" oraz popływać kajakiem rzeką Budkowiczanką[8][9][10].
ZabytkiEdytuj
Na listę zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są[11]:
- zespół kościoła parafialnego:
- kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, wybudowany w latach 1920–1921, a 30 listopada 1924 r. powołano w miejscowości nową parafię, wydzieloną z parafii budkowickiej i brynickiej (Murów)[12]
- kaplica poległych w I wojnie światowej, po 1920 roku
- grobowiec, po 1920 roku
- cmentarz kościelny
- ogrodzenie, murowane, z bramami, z 1930 roku
- zespół huty żelaza, z XVIII wieku, XIX–XX wieku:
- odlewnia
- magazyn przy odlewni
- młotownia
- przycinarnia
- urządzenia hydrotechniczne
- dom, nadleśnictwo, ul. Grabicka 3.
DemografiaEdytuj
W 1755 r. Zagwiździe liczyło 24 rodziny, w tym 4 husyckie (czeskie), 2 saksońskie, 1 austriacką i 17 z okolicy. W 1784 r. w miejscowości mieszkało 25 rzemieślników, 48 kolonistów i 72 chałupników.
Rok | 1789 | 1819 | 1840 | 1890 | 1900 | 1910 | 1925 | 1933 | 1939 | 1946 | 1960 | 1965 | 2007 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba mieszkańców | 520[a] | 769 | 1058[b] | 1381[c] | 1424[d] | 1047 | 1459[e] | 1405 | 1395 | 936 | 947[f] | 999[g] | 828 |
W 1902 r. prenumerowano w Zagwiździu 4 egzemplarze „Posłańca Niedzielnego”[1].
Osoby związane z ZagwiździemEdytuj
- Krigar Johann Friedrich – urodzony 21 listopada 1774 r. w Zagwiździu, budowniczy pierwszego pruskiego parowozu.
UwagiEdytuj
- ↑ Łącznie z Kuźnicami Kluczborskimi.
- ↑ Liczba ewangelików: 149 (ok. 14,1%), liczba Żydów: 12 (ok. 1,1%).
- ↑ Liczba osób posługujących się językiem polskim: 993 (ok. 71,9%).
- ↑ Liczba osób posługujących się językiem polskim: 890 (62,5%).
- ↑ Liczba budynków mieszkalnych: 95.
- ↑ W tym 435 osób (ok. 45,9%) to mężczyźni; w wieku produkcyjnym 58,2%; z zajęć pozarolniczych utrzymywało się 73,2% osób. Liczba zamieszkanych budynków: 191.
- ↑ W tym 435 osób (ok. 47,9%) to mężczyźni.
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c Poznajemy wsie. Wsie powiatu opolskiego. W: Józef Madeja: Powiat opolski. Szkice monograficzne. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1969, s. 414–415. (pol.)
- ↑ Józef Lompa: Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej. Głogówek: 1847, s. 28.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Przemysław Wienke: Biuletyn Informacji Publicznej - Urząd Gminy w Murowie. Sołectwo Zagwiździe (pol.). 2007-09-26. [dostęp 2011-08-07].
- ↑ Obwieszczenie Wójta Gminy Murów z dnia 24 września 2010 r. w sprawie informacji o okręgach wyborczych ich granicach i numerach, liczbie radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym oraz o wyznaczonej siedzibie Gminnej Komisji Wyborczej w wyborach do Rady Gminy Murów zarządzonych na dzień 21 listopada 2010 r. (pol.). 2010-11-03. [dostęp 2011-08-07].
- ↑ SIMC: Wygnaniec – 0499407.
- ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W (niem.). [dostęp 2012-05-24].
- ↑ Dariusz Wojciechowski: Zagwiździe (pol.). 2011-04-02. [dostęp 2011-04-29].
- ↑ zabytki 307.jpg (pol.). [dostęp 2012-05-24].
- ↑ Emilian Kuleta: Huta żelaza (pol.). [dostęp 2011-04-29].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 95. [dostęp 2013-01-03].
- ↑ Konieczność budowy nowego kościoła. W: Henryk Kałuża: Nasz brynicki kościół. Brynica: 1996, s. 45, seria: Nasza mała ojczyzna. (pol.)
- ↑ Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Oppeln (niem.). 2006. [dostęp 2011-08-07].
BibliografiaEdytuj
- Gmina Murów — Zagwiździe — Historia
- Madeja Józef, Powiat opolski. Szkice monograficzne; Instytut Śląski w Opolu, Opole 1969
Linki zewnętrzneEdytuj
- Strona miejscowości
- Historia Regionalnej Izby Muzealnej ze zdjęciami
- Zagwiździe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 277 .