Zakoziel
Zakoziel (biał. i ros. Закозель, hist. również Zakoziele) – agromiasteczko na Białorusi, w rejonie drohiczyńskim obwodu brzeskiego, około 12 km na południowy zachód od Drohiczyna.
 Ruina kaplicy dworskiej Orzeszków (2012) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet |
Zakoziel |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 52°07′53,3″N 25°00′23,6″E/52,131472 25,006556
| |
.jpg)
Siedziba parafii prawosławnej pw. św. Mikołaja Cudotwórcy[2].
Historia edytuj
Pierwsza znana dziś wzmianka o Zakozielu pochodzi z XIII wieku. W 1521 roku był królewszczyzną[3]. W XVIII wieku stał się własnością rodziny Orzeszków herbu Korab. Pierwszym znanym właścicielem majątku był Józef Orzeszko, po którym dobra te odziedziczył jego syn Nikodem (zm. w 1843 roku), a po nim Kalikst (1822–1891), w 1858 roku marszałek szlachty grodzieńskiej, kamerjunkier dworu carskiego[3][4]. W latach 90. XIX wieku zakozielskie dobra Orzeszków liczyły 8018 dziesięcin ziemi[5]. Prawdopodobnie ostatnim z linii Orzeszków właścicielem Zakoziela był Nikodem, syn Nikodema. Chyba to on[4] sprzedał majątek Rosjance hr. Nadieżdzie Bobrinskiej. Ponieważ po I wojnie światowej tereny te znalazły się w Polsce, w 1922 roku jej syn, Aleksiej, sprzedał Zakoziel Zygmuntowi Witoldowi Wesołowskiemu z Warszawy[6], który był ostatnim właścicielem majątku.
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Zakoziel, wcześniej należący do województwa brzeskolitewskiego Rzeczypospolitej, znalazł się na terenie guberni słonimskiej (1795–1796), później litewskiej (1797–1801) i guberni grudzieńskiej (1801–1915) Imperium Rosyjskiego.
Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Zakoziel znalazł się na terenie Polski, w gminie Woławel w powiecie drohickim województwa poleskiego, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi.
Dawny dwór edytuj
Na początku XIX wieku prawdopodobnie Nikodem Orzeszko wzniósł w Zakozielu parterowy dwór, znany z rysunku Napoleona Ordy z 1863 roku. Orda jednak mocno skrócił budynek. W rzeczywistości dwór składał się z trzech korpusów: środkowy, wysoki korpus był pięcioosiowy z centralnymi, oszklonymi drzwiami w ryzalicie tworzonym przez dwie pary kolumn w wielkim porządku, które podpierały trójkątny szczyt. Boczne, trzyosiowe, choć różnej długości korpusy były ozdobione parami przyściennych kolumn flankującymi każdą oś. Hrabina Bobrinskaja poddała dwór gruntownej restauracji, zachowując jego pierwotny styl. Wybudowała krytą ujeżdżalnię i komfortową stajnię dla koni wyścigowych. Zygmunt Wesołowski kontynuował rozbudowę, jednak w jej wyniku dwór całkowicie zatracił swój klasycystyczny styl[4]. Do dziś zachowała się jedynie część jednego z bocznych korpusów[3][7].
Poza dworem na uwagę zasługiwały: długi budynek z 1906 roku, wykorzystywany jako gorzelnia (zachowany do dziś), oraz neogotycka kaplica grobowa Orzeszków, wzniesiona w 1839 roku według projektu Franciszka Jaszczołda (po powstaniu styczniowym przerobiona na kaplicę prawosławną[8][9]). Park wokół dworu miał powierzchnię kilkunastu hektarów[4].
Ruiny kaplicy i pozostałości po fragmencie dworu i parku są dziś zabytkami kulturalno-historycznymi Białorusi.
Majątek w Zakozielu jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu brzeskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ Православный приход храма святителя Николая Чудотворца в агрогородке Закозель. pravbrest.by. [dostęp 2021-01-26]. (ros.).
- ↑ a b c Закозель, усадьба Ожешко. W: Анатолий Тарасович Федорук: Старинные усадьбы Берестейщины. Mińsk: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004, s. 330–336. ISBN 985-11-0305-5. [dostęp 2015-09-12]. (ros.).
- ↑ a b c d e Zakoziel, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 169–174, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Zakoziel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 312.
- ↑ Zakoziel. Dwory i pałace pogranicza. [dostęp 2015-09-12].
- ↑ Закозель na stronie Atlas Białorusi. [dostęp 2015-09-12]. (ros.).
- ↑ Закозель, Zakoziel, Закозель. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны. Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 108–110. ISBN 985-6302-37-4. [dostęp 2015-09-12]. (biał.).
- ↑ Zakoziel na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-09-12].