Zamek Jurisics
Zamek Kőszeg (węg. Kőszegi vár), na cześć jednego z dowódców zwany też Zamkiem Jurisicsa (Jurisics vár) – zamek znajdujący się w historycznym mieście Kőszeg.
 Zamek Jurisicsa w Kőszegu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy |
przed 1263 r. |
| Zniszczono |
1777 r. (pożar, a potem częściowa rozbiórka) |
| Odbudowano |
1963, a potem 2012 r. |
Położenie na mapie Węgier  | |
 47°23′20″N 16°32′19″E/47,388889 16,538611
| |
Historia zamku edytuj
Pierwsza wzmianka o zamku w Kőszegu pochodzi z 802 r.: kronika Einharda wspomina o castellum Guntionis[1]. Po wycofaniu się Tatarów w 1242 r. rozpoczęła się budowa Dolnego Zamku obok osiedla w dolinie, które w średniowieczu przejęło od trudno dostępnego Górnego Zamku rolę centrum posiadłości ziemskiej. W końcu XIII w. był własnością rodziny Héder. W 1289 r. książę Albert zdobywa zamek. W 1291 r. król węgierski Andrzej III, zgodnie z warunkami pokoju w Hainburgu, nakazuje zburzenie Starego Zamku. W 1347 r. Karol Robert po długich sporach odbiera zamek rodzinie Kőszegi, a po zwycięstwie w 1336 r. szeregiem przywilejów dla mieszkańców, wspiera rozwój miasta. W celu zapobiegania austriackim najazdom stopniowo rozbudowywano mury miejskie, które zostały wzmocnione przez potężne wieże, a do opasującej mury fosy doprowadzono wodę z pobliskiego potoku Gyöngyös. W 1392 r. zamek stał się własnością rodziny Garai. W 1445 r. przejęli go Habsburgowie, od których odbił go w 1482 r. Maciej Korwin, ale w 1492 r. zamek znowu wrócił w ich ręce.
W 1532 r. miało miejsce najbardziej znane oblężenie, kiedy to przeciwko ciągnącym na Wiedeń potężnym wojskom tureckiego sułtana Sulejmana Wspaniałego, stanął dowódca zamku Nikola Jurišić z jednotysięczną załogą, złożoną częściowo z żołnierzy, ale w większości z okolicznych chłopów pańszczyźnianych, którzy uciekli przed najazdem. W czasie 25-dniowych zmagań wojska Imperium Osmańskiego użyły wszystkich dostępnych środków. W końcu, na mocy obustronnego porozumienia, Węgrzy zgodzili się wywiesić na 8 wieżach, 8 tureckich flag i w ten sposób wielki wezyr turecki Ibrahim mógł ogłosić sułtanowi pozorne zwycięstwo, a wojska tureckie mogły wycofać się spod murów Kőszegu na południe. Sułtan obserwował oblężenie ze wzgórza położonego między Doliną Króla (Király-völgy), a górą Kálvária (Kálvária-hegy). Od tej pory miejsce to nosi nazwę Wzgórze Sułtana (Szultán-domb). W tym czasie Wiedeń był zabezpieczany przez znaczne siły austriackie. Za heroiczną odwagę Ferdynand I Habsburg nadał Nikoli Jurišićowi tytuł barona i podarował mu miasto Kőszeg. Ponieważ Jurišić umarł, nie zostawiając męskiego potomka, miasto powróciło do dyspozycji skarbu królewskiego. W 1695 r. zamek wraz z dobrami trafił w posiadanie palatyna (węg. nádor) Pála Esterházyego i pozostał w posiadaniu rodu do 1931 r. Wtedy został sprzedany, a 1955 r. stał się własnością wojska.
Na przestrzeni wieków miasto było wielokrotnie oblegane przez wojska siedmiogrodzkie, cesarskie i oddziały kuruców, ponieważ bogate kupieckie domy obiecywały bogate łupy. W 1777 r. zamek został spustoszony przez pożar i wtedy też zburzono większą część fortyfikacji. Rekonstrukcję zabytku przeprowadzono w latach 1955-63, a w odrestaurowanym zamku znalazły swoje miejsce instytucje kulturalne.
Kolejna rekonstrukcja zamku Jurišića rozpoczęła się w 2011 r. i zamiast planowanego roku, trwała 2 lata[2]. W czasie odnowy zamek był zamknięty. Otwarto go dla zwiedzających 2 czerwca 2013 r. Wyremontowano elewacje, a we wnętrzach wyposażonych w nowoczesne urządzenia techniczne, np.: klimatyzowane witryny w multimedialnej sali wystawowej), prezentowana jest wystawa historii zamku od budowy do 1945 r., a więc do końca epoki Eszterházych. Ze względu na znaczenie, osobna sala poświęcona jest tureckiemu oblężeniu z 1532 r. Planuje się również, zmieniane co kwartał, czasowe wystawy pamiątek związanych z Kőszegiem w tzw. Złotej Sali[3].
Ołtarz Eszterházyego edytuj
W wewnętrznym zamku znajdował się ołtarz, którego centralną postacią była Madonna. Zgodnie z napisami ukrytymi pod obrazem, ufundował go w 1771 r. książę Miklós József Esterházy. Ołtarz odnowiono w 1903 r. Po renowacji 1963 r. w trakcie ponownego montażu, zamiast drewnianych kołków użyto gwoździ. W 2009 r. z powodu rozpoczętych wykopalisk archeologicznych, ołtarz zdemontowano i zdeponowano w nieznanym miejscu. Miejsce, w którym się znajdował do tej pory, można rozpoznać po elementach mocujących wystających ze ściany, obok współczesnej, szklanej windy[4].
Galeria edytuj
-
Zewnętrzny zamek (Külső vár) widziany od ulicy Rajnis -
Wewnętrzny zamek (Belső vár) z pomnikiem Nikoli Jurišicia (1963) -
Herb Eszterházych -
Baldachim nad wejściem do wewnętrznego zamku (Belső vár) -
Odnowiony dziedziniec wewnętrzny -
Korytarz przed Salą Rycerską -
Widok zamku nad aleją Diáksétány (Aleja Uczniów) -
Zachodnia ściana zamku z fosą i budynkiem dobudowanym do murów miejskich
Przypisy edytuj
- ↑ Identyfikacja ta jest już negowana przez wielu badaczy (Vékony Gábor 2002: Magyar őstörténet – magyar honfoglalás. Budapest; Steinhübel, J. 2003: Kaganát a tudunát. Studia Historica Tyrnaviensia III, 25 jegyz. 62).
- ↑ Némethy Mária: Átalakítás: megelevenedik a Jurisics vár története. Vas Népe, 2011-01-10. [dostęp 2011-01-12]. (węg.).
- ↑ Kleinhappel Miklós: Újra látogatható a megújult Jurisics-vár. alon.hu, 2013-06-30. [dostęp 2013-07-01].
- ↑ Némethy Mária: Régészeti feltárás és restaurálás Jurisics-várban. vaol.hu, 2010-01-28. [dostęp 2013-07-03]. (węg.).
Bibliografia edytuj
- Várépítészetünk, főszerkesztő Gerő László, Műszaki Könyvkiadó, Budapest, 1975, ISBN 963-10-0861-4, str. 194-199.