Zamek w Baranowie Sandomierskim

	Zamek w Baranowie Sandomierskim - zespół zamkowo-parkowy w Baranowie Sandomierskim
	Zamek w Baranowie Sandomierskim - zespół zamkowo-parkowy w Baranowie Sandomierskim
	nr rej. A-682 z 11.12.1967 i z 24.02.1977
	; Zamek w Baranowie Sandomierskim – elewacja południowo-zachodnia
Państwo	Polska
Miejscowość	Baranów Sandomierski
Adres	ul. Zamkowa 20, 39-450 Baranów Sandomierski
Typ budynku	rezydencja magnacka
Styl architektoniczny	Renesans
Architekt	Santi Gucci
Rozpoczęcie budowy	1591
Ukończenie budowy	1606
Pierwszy właściciel	Baranowscy herbu Grzymała
Kolejni właściciele	Leszczyńscy Wieniawa herb szlachecki herbu Wieniawa ród Górowskich
	Położenie na mapie Baranowa Sandomierskiego Zamek w Baranowie Sandomierskim - zespół zamkowo-parkowy w Baranowie Sandomierskim
	Położenie na mapie Polski Zamek w Baranowie Sandomierskim - zespół zamkowo-parkowy w Baranowie Sandomierskim
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Zamek w Baranowie Sandomierskim - zespół zamkowo-parkowy w Baranowie Sandomierskim
	Położenie na mapie powiatu tarnobrzeskiego Zamek w Baranowie Sandomierskim - zespół zamkowo-parkowy w Baranowie Sandomierskim
	Położenie na mapie gminy Baranów Sandomierski Zamek w Baranowie Sandomierskim - zespół zamkowo-parkowy w Baranowie Sandomierskim
	50°30′07″N 21°31′05″E/50,501944 21,518056
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Zamek w Baranowie Sandomierskim – późnorenesansowy zamek w Baranowie Sandomierskim, ze względu na podobieństwa zwany Małym Wawelem. Siedziba rodu Leszczyńskich została zbudowana według projektu Santi Gucciego w latach 1591-1606.

OpisEdytuj

Perła architektury renesansowej – forteca w Baranowie Sandomierskim położona jest w nizinie dolnej Wisły. Pierwotny rycerski dwór obronny w miejscu dzisiejszego dziedzińca należał do rodziny Baranowskich herbu Grzymała. Następnymi właścicielami był ród Górków z Wielkopolski. W 1578 roku Stanisław Górka sprzedał zamek Rafałowi Leszczyńskiemu herbu Wieniawa, który wybudował tu dwór renesansowy na planie prostokąta stanowiący dziś część zachodnią zamku.

Andrzej Leszczyński – wojewoda brzesko-kujawski rozbudował zamek dobudowując dziedziniec z renesansowymi krużgankami wokół nowych budynków i założył bibliotekę. Zamek odwiedzał prawdopodobnie król Stefan Batory. Około 1620 roku murowany zamek został otoczony niezachowanymi ziemnymi fortyfikacjami bastionowymi. Ostatnim właścicielem z rodu Leszczyńskich był Rafał – ojciec Stanisława Leszczyńskiego – króla Polski.

Kolejnym właścicielem był Dymitr Jerzy Wiśniowiecki (w latach 1677–1682), później książę Józef Karol Lubomirski herbu Śreniawa (1683–1720). Pod koniec XVII wieku dobudowano do zewnętrznej części skrzydła zachodniego barokową galerię zdobioną stiukami.

Następnymi właścicielami byli książę Paweł Sanguszko, Jacek Małachowski, Józef Potocki, Jan Krasnicki. Po pożarze w 1849 roku, Krasniccy, ze względu na wysokie koszty, nie byli w stanie wyremontować zamku. Zrujnowaną budowlę kupił w 1867 roku Feliks Dolański z Grębowa. W roku 1898 zamek ponownie płonął. Odbudowę powierzono Tadeuszowi Stryjeńskiemu. W kaplicy zamkowej zaznaczony został przez niego styl krakowskiej secesji. Witraże zaprojektowane zostały przez Józefa Mehoffera, a autorem obrazu ołtarzowego był Jacek Malczewski.

Ostatnim właścicielem był Roman Dolański, który stracił zamek w wyniku reformy rolnej z 1945 roku.

W styczniu 1968 roku przekazano zamek Kopalniom i Zakładom Przetwórczym Siarki „Siarkopol” w Tarnobrzegu. Do 1995 istniało w zamku muzeum Zagłębia Siarkowego. Od lipca 1997 roku właścicielem zamku jest Agencja Rozwoju Przemysłu SA w Warszawie.

Część pomieszczeń jest udostępniona zwiedzającym. Możliwość wynajęcia restauracji zamkowej na imprezy okolicznościowe (sympozja, wesela). W pobliżu zamku znajduje się hotel i basen.

ZnaczenieEdytuj

Sławomir Odrzywolski, który w końcu XIX wieku pierwszy dokonał pomiarów architektonicznych zamku i opublikował pierwszą jego monografię, stwierdził: stanąć on może śmiało obok zamku na Wawelu, nie ustępując w bogactwie ornamentacyjnym dziedzińca. Opinia ta była podstawa ukucia dla budowli tytułu Mały Wawel. Gerard Ciołek wykazał, że baranowskie krużganki skonstruowano na zasadzie złotego cięcia i posiadają tę geometryczną prawidłowość, która stanowiła podstawę harmonii architektury renesansu^[2].