Zamek w Grodźcu
Zamek w Grodźcu – zabytkowy obiekt we wsi Grodziec w gminie Jasienica w województwie śląskim.
| ||
 nr rej. A-141/76 z 06.09.1976[1] | ||
 Zamek w Grodźcu | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość | Grodziec | |
| Adres | ul. Dworska 1 | |
| Typ budynku | zamek | |
| Kondygnacje | 3 | |
| Rozpoczęcie budowy | 1542 | |
| Ukończenie budowy | 1580 | |
| Pierwszy właściciel | Maciej Grodecki | |
| Kolejni właściciele | Grodeccy, Marklowscy, Sobkowie, Larischowie, Strzygowscy, Ernest Habicht, PAN | |
| Obecny właściciel | Michał Bożek[2] | |
Położenie na mapie gminy Jasienica   Zamek w Grodźcu | ||
Położenie na mapie Polski  Zamek w Grodźcu | ||
Położenie na mapie województwa śląskiego  Zamek w Grodźcu | ||
Położenie na mapie powiatu bielskiego  Zamek w Grodźcu | ||
 49°48′12,40″N 18°51′49,80″E/49,803444 18,863833
| ||
Spis treści
Historia i opis zamkuEdytuj
Obecny zamek zbudowany został w latach 1542–1580 przez kasztelana księcia cieszyńskiego Macieja z rodu Grodzieckich herbu Radwan w miejscu dawnego zamku. Przypuszcza się, że zachowane do dziś zabudowania zamkowe powstały prawdopodobnie pod koniec XIV wieku na miejscu drewnianego grodu z XII w który strzegł traktu handlowego wiodącego z Małopolski przez Śląsk Cieszyński na Morawy. Był własnością rodziny Grodeckich z Brodu (herbu Radwan) do połowy XVII wieku. Później kolejno stawał się rezydencją rodów Marklowskich (herbu Wieniawa) z Żebraczy, Sobków z Kornic oraz Larischów.
Początkowo była to gotycko-renesansowa jednopiętrowa budowla zwieńczona attyką, z wieżami od strony parku i frontu. Około roku 1650 nowi właściciele Marklowscy przebudowali go w stylu barokowym. Po śmierci barona Joachima Marklowskiego w 1663 roku dobra grodzieckie dostały się w ręce Jana Dahma z Biedrzychowic, a następnie w latach 1666 - 1701 były własnością starej śląskiej rodziny baronów Sobków z Kornic. Nowy właściciel - Karol Jerzy Sobka – dobudował dwie mniejsze wieże po bokach budowli, a także kolejną kondygnację oraz taras z wyjściem do parku.
W 1846 roku zamek został przebudowany, dobudowanych zostało wówczas kilka wież pokrytych namiotowymi dachami (obecnie jest ich siedem). Trzy z nich mieszczą okrągłe klatki schodowe. Usytuowane w północnej wieży, największe z kręconych schodów, łączą piwnice ze strychem. Ich średnica wynosi około 4 metry. W jednej z wież urządzono w stylu neogotyckim zamkową kaplicę. W hollu pierwszego piętra, w zwieńczeniu drewnianej arkady, wymalowano małżeńskie tarcze herbowe Zofii de Mara i Henryka Zobel von Giebelstadt z okazji ich ślubu zawartego w 1846 roku. Teren wokół zamku, z bogatym starodrzewem, przekształcono w angielski park o romantycznym charakterze. W 1884 r. Grodziec wraz z zamkiem, będący wówczas własnością Annalory baronówny Zoblów von Giebelstadt, został sprzedany przemysłowcowi z Białej – Franciszkowi von Strzygowskiemu.
W 1927 r. zamek trafił w ręce dyrektora departamentu MSZ w Warszawie a jednocześnie przyjaciela marszałka Józefa Piłsudskiego, dra Ernesta Habichta, który odrestaurował rezydencję oraz zgromadził w niej dużą kolekcję muzealno-biblioteczną. W zbiorach zamkowych znajdowało się także około 210 zabytków z epoki brązu znalezionych podczas budowy „Kolei Miast Śląskich i Galicyjskich” w 1887 roku na odcinku Bielsko – Cieszyn. W czasie II wojny światowej Niemcy rozgrabili zbiory oraz wyposażenie budynku; urządzili w nim także szpital wojskowy. Zbiory zamkowe zostały rozgrabione i wywiezione w 1942 roku do Landesmuseum w Bytomiu, gdzie uległy po 1945 roku rozproszeniu. Ogołocono również zamek z XVIII i XIX-wiecznych kominków i pieców, z których jeden znajduje się w Muzeum Zamkowym w Pszczynie.
Po wojnie zamek grodziecki został przekazany najpierw Akademii Umiejętności w Krakowie, a latach 1946-2004 upaństwowiony zamek służył naukowcom z Instytutu Zootechnicznego PAN. W 2004 roku zamek zakupił śląskocieszyński przedsiębiorca Michał Bożek, aby przekształcić go w rezydencję, muzeum i ośrodek kulturalno-naukowy.
Obecnie z dawnego wnętrza pozostały resztki oryginalnej boazerii, portale, stropy z profilowanych modrzewiowych belek oraz oryginalne podłogi i okładziny okienne na parterze.
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie. 2018-09-30.
- ↑ Mariusz Makowski: Zamek w Grodźcu. macierz-grodziec.org. [dostęp 2019-04-25].
BibliografiaEdytuj
- Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 170. ISBN 978-83-933109-3-7.
- Weronika Szewczyk: Wokół Beskidu Śląskiego - przewodnik turystyczny. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo „Compass”, 2012, s. 32-33. ISBN 978-83-7605-333-2.
- Mariusz Makowski: Macierz Ziemi Cieszyńskiej – Zamek w Grodźcu (pol.). macierz-grodziec.org. [dostęp 2013-09-21].
Linki zewnętrzneEdytuj
- Zamki w Polsce: Grodziec (woj. śląskie). zamki.net.pl. [dostęp 2011-02-11].
- Grodziec (Grodziec Śląski). Zamek wielu właścicieli. www.travelpolska.pl. [dostęp 2011-02-11].
- Zamki znane i nieznane: Zamek w Grodźcu. www.zamkiobronne.pl. [dostęp 2011-02-11].