Zamek w Krasnymstawie
Zamek w Krasnymstawie – zamek w Krasnymstawie w województwie lubelskim. Zniszczony w połowie XVII wieku, ostatecznie rozebrany w 1824 roku.
 Zamek w 1794 roku na akwareli Zygmunta Vogla | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Ukończenie budowy |
XIV w. |
Położenie na mapie Krasnegostawu  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krasnostawskiego  | |
 50°59′13,739″N 23°10′30,179″E/50,987150 23,175050
| |
Gośćmi zamku byli m.in. królowie Polski: Władysław Jagiełło i Stanisław August Poniatowski.
Historia edytuj
Zamek w Krasnymstawie został zbudowany w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego nad brzegiem Wieprza w odległości około 700 metrów na południe od drewnianego ruskiego grodu (dzisiejsza północno-wschodnia część miasta, okolice obecnego amfiteatru), w rejonie miejsca przeprawy przez rzekę. Dla zabezpieczenia fos zamkowych w razie opadnięcia poziomu Wieprza wykopano staw, który nazwano Krasnym Stawem; w późniejszym okresie nazwa stawu stała się także nazwą miasta, pierwotnie zwanego Szczekarzowem.
W ciągu wieków zamek był wielokrotnie niszczony przez najeźdźców (Tatarów, Szwedów, Kozaków), odbudowywany i rozbudowywany. W 1588 roku przebywał w nim przez rok pod strażą Marka Sobieskiego arcyksiążę Maksymilian III Habsburg, wzięty do niewoli w bitwie pod Byczyną; odwiedzał go tu kanclerz wielki koronny i hetman wielki koronny Jan Zamoyski, zwycięzca spod Byczyny. Wieża, w której osadzono Maksymiliana Habsburga, była odtąd zwana Wieżą Maksymilianowską.
W połowie XVII wieku zamek został częściowo zniszczony, ale stopniowo zaczęto go remontować. W lustracji z lat 1661-65 zamek opisano tak:
nad rzeką Wieprzem murem wkoło obwiedziony. Brama jest z przyjazdu Maksymilianowską nazwana, w której było izdeb 2 i komnat 2 i górne mieszkania funditius popalone i w niwecz obrócone, de novo potrzeba restaurować. Z tej bramy Maksymilianowskiej idąc drzwi do pokojów ósmi, w którech się sądy odprawowały, i te spalone i wniwecz obrócone. Ganki dookoła i baszt 3 i te popalone. W samym murze zamek, w którym są na dole izby: stołowa i drugie pokojowe z komnatami, alkierzami; także i górne takoweż izby z pokojowemi komnatami i alkierzami. Sklepy także dolne pod temiż izbami murowane. Do tych izdeb teraz piece, okna, posadzki, kominy i wszystkie necessaria preparują i gotują, bo przez ogień ten zamek był spustoszał i zrujnowany został, który WJMP starosta naprawuje. W tymże dziedzińcu izdebek 2 murowanych pod murem przy bramie drugiej. W jednej izdebce mieszkanie p. burgrabiego i komnatka, które było popalone, ale teraz nowo pobudowane. W drugiej kancelaryja i ta spalona była funditus, ale teraz nowo restaurowana.
W 1816 roku stały jeszcze dwie ściany. W 1824 roku resztki ruin rozebrano, a na fundamentach zamku zbudowano dwie stajnie dla garnizonu rosyjskiego stacjonującego w budynkach klasztoru augustianów. Materiał pochodzący z rozbiórki wykorzystywano do odbudowy miasta po pożarze w 1811 roku.
Relikty edytuj
W latach 70. XX wieku część dawnego terenu zamku uległa zniszczeniu w trakcie budowy amfiteatru; na pozostałej części prowadzono w latach 1984, 1985 i 1998 badania archeologiczne, w których trakcie odkryto pozostałości wału ziemnego otaczającego zamek od wschodu oraz fragmenty muru ogrodzeniowego zbudowanego z opoki i cegieł łączonych zaprawą wapienno-piaskową. Na podstawie tych badań można sądzić, że zamek otoczono pierścieniem wałów i fos oraz podwójnym murem obronnym w pierwszej połowie XVI wieku, natomiast XVIII wieku dobudowano górną partię muru ogrodzeniowego.
Z zamku zachowały nieliczne elementy architektoniczne, rozproszone w różnych miejscach:
- kilka fragmentów nadproży wydobytych z Wieprza, przechowywanych w Muzeum Regionalnym w Krasnymstawie
- fragment późnogotyckiego portalu wmontowanego w narożnik pałacu biskupiego w Krasnymstawie przy kościele św. Franciszka
- nadproże jednej z bram zamkowych przewiezione przez księżnę Izabelę Czartoryską do Puław
Bibliografia edytuj
- Elżbieta Sobczuk, „Rozwój przestrzenny Krasnegostawu w świetle źródeł pisanych oraz badań i nadzorów archeologicznych”, [w:] Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. V, Lublin 2000, s. 136-145 [1]
- Elżbieta Sobczuk, „Krasnostawski zamek”, „NESTOR”, Czasopismo Artystyczne, 2008, 1(3), s. 7.
- Elżbieta Sobczuk, „Średniowieczny i nowożytny system obronny Krasnegostawu”, „NESTOR”, Czasopismo Artystyczne, 2008, 1(3), s. 9.
- Krasnystaw, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 641.
- Ludwik Grajewski, „Nieistniejący zamek w Krasnymstawie”, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 1988, 1, s. 49-54
- Tadeusz Marian Nowak, „Czy plan kwadratowego zamku bastionowego, znajdujący się w rękopisie Artylerii Józefa Naronowicza Narońskiego, przedstawia zamek w Krasnymstawie?” Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 1988, 1, s. 55-57
- „Ruiny zamku w Krasnymstawie. Więzienie Maksymiliana w Krasnymstawie z rysunku Sierakowskiego”, rysunek pióro, atram., 15,2x19,6; Rys. Pol. 2947, w: Rysunki z kolekcji J. I. Kraszewskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie, WAiF, s. 222, poz. 811, Warszawa 1961.
- Jan Bodio, „Profesor doktor Wiktor Zin o zamku w Krasnymstawie”, NESTOR, 2008, 2(4), 5.
Linki zewnętrzne edytuj
- Widok zamku w Krasnymstawie na akwareli Zygmunta Vogla z 1794 roku w Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (na stronie Piankoteka Zaścianek)
- Strona o Zamku
