Wikipedia

Zamek w Niemodlinie

Zamek w Niemodlinie (niem. Schloss Falkenberg) – zamek w Niemodlinie, w powiecie opolskim, wpisany do rejestru zabytków województwa opolskiego[2].

Zamek w Niemodlinie
Schloss Falkenberg
Zabytek: nr rej. 20/50 (R/315) z 22 maja 1950[1]
Ilustracja
Zamek Niemodlin (2023)
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Miejscowość

Niemodlin

Rozpoczęcie budowy

XIV wiek

Plan budynku
Plan budynku
Położenie na mapie Niemodlina
Mapa konturowa Niemodlina, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zamek w Niemodlinie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Zamek w Niemodlinie”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Zamek w Niemodlinie”
Położenie na mapie powiatu opolskiego
Mapa konturowa powiatu opolskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Zamek w Niemodlinie”
Położenie na mapie gminy Niemodlin
Mapa konturowa gminy Niemodlin, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zamek w Niemodlinie”
Ziemia50°38′30,8″N 17°37′23,3″E/50,641889 17,623139
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Zabytkowa, późnorenesansowa budowla z elementami barokowymi oraz gotyckimi reliktami; rezydencja książąt opolskich, niemodlińskich i strzeleckich.

Historia

edytuj

W 1313 roku książę Bolesław Pierworodny, syn księcia opolskiego Bolka I, wzniósł nizinny, murowany zamek na miejscu XIII-wiecznego kasztelu, na wschodnim krańcu miasta, na lewym brzegu Ścinawy. Pierwotna, niewielka budowla średniowieczna wtopiła się całkowicie w późniejsze, nowożytne mury. Pozostałości gotyckiej zendrówki oraz fragmenty kamieniarki zauważalne są w południowo-zachodnim skrzydle zamku.
Następnie zamkiem władali synowie Bolesława Pierworodnego (Niemodlińskiego, 1293–1365): Bolesława II, Wacława i Henryka. Po śmierci Henryka (1345–1382) panami na zamku byli synowie Bolka III (1330–1382): Jan Kropidło, Bolko IV, Henryk II niemodliński oraz brat ojca Władysław Opolczyk, a od 1399 czwarty syn – Bernard niemodliński[3]. W 1428 r. zamek został zniszczony przez najazd husytów. Po śmierci Jana Dobrego (1460–1532) dobra przeszły do Habsburgów. Następnie Ferdynand I Habsburg zostawił je Izabeli Jagiellonce (Zapolya). W imieniu władców dobrami zarządzali starostowie Valetnin Prószkowski z Prószkowa i Wenzel Pückler z Szydłowca[4]. Po katastrofalnym pożarze z 1552 r., obiekt został przejęty w zastaw przez hrabiego Mateusza von Logau, który następnie sprzedał go wraz z całym Niemodlinem Kasparowi von Pücklerowi, synowi Baltazara. W 1643 zamek ucierpiał w efekcie wojny trzydziestoletniej[5]. W tym czasie dziedzicem był małoletni Seyfried von Promnitz (zm. 1650), którego matką była Polixena Pückler, córka Baltazara. Po śmierci Seyfrieda dobra otrzymał jego cioteczny brat Bernard von Zierotin. Następnie w 1655 jego syn Siegfried Erdmann (zm. 1708); potem jego syn Franz Ludwig (zm. 1731), a w 1748 Michael Zierotin (zm. 1779) do swojej bezpotomnej śmierci[4]. Pod koniec XVIII w. zamkiem władała rodzina Praschma, skoligacona ze Zierotinami: Jan Nepomucen II (1757–1822), z którego inicjatywy jako nowego właściciela, w zamku zmieniono wystrój wnętrz i dokonano licznych przeróbek na poszczególnych kondygnacjach. Kolejnym właścicielem był jego syn Fryderyk Wilhelm I (1786–1860), następnie kolejni potomkowie: Fryderyk Wilhelm II (1833–1909), jego syn Hans (1867–1935)[6]. Ostatnim przedstawicielem rodu Praschma, którego własnością był zamek w Niemodlinie, był do 1945 hrabia Fryderyk III Leopold, syn Hansa.

Po II wojnie światowej

edytuj

Po II wojnie światowej zamek był siedzibą: Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, liceum, szkoły podoficerskiej. W roku 1990 zrujnowany i bezustannie dewastowany i rozkradany obiekt kupił prywatny inwestor. We wnętrzach zamku Jan Jakub Kolski nakręcił film Jasminum, który miał premierę w 2006 roku (do dziś zachowały się malowane na sklejkach obramowania filmowych cel mnichów na dziedzińcu, polichromia z ucieczką do Egiptu w pomieszczeniu nad bramą wjazdową i "witraże" z kolorowej folii w krużgankach). W tym samym roku właścicielem zabytku został łódzki Instytut Postępowania Twórczego.

W 2015 roku zamek w Niemodlinie trafił w ręce nowego właściciela[7], spółki Centrum z Łodzi. Powołana została Fundacja na Rzecz Zamku Książęcego Niemodlin 1313[8]. Prace remontowe doprowadziły do zabezpieczenia bryły nowymi dachami, osuszenia fundamentów, udrożnienia piwnic, dzięki czemu możliwe było otworzenie obiektu dla zwiedzających. W 2016 roku przy finansowym wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wymieniono na prawie 4 tys. m2 poszycie dachowe, układając „w łuskę” ok. 120 tys. dachówek. W planach jest wymiana stolarki, w tym wszystkich okien oraz renowacja elewacji. Ma ona, według nowatorskiej koncepcji, eksponować kolejne etapy budowy i rozbudowy zamku[9].

Zamek, dzięki promocji i atrakcjom – takim jak izba tortur, kopia Bursztynowej Komnaty w jednej z sal zamku (w 2023 niedostępna do zwiedzania), cykliczne imprezy kulturalne, stado danieli zamieszkujących park – stał się jednym z najpopularniejszych obiektów turystycznych województwa opolskiego. W ciągu dwóch miesięcy 2017 roku odniósł zwycięstwa w konkursach Polskiej Organizacji Turystycznej. W listopadzie 2017 roku zdobył Certyfikat Internautów – Najlepszy Produkt Turystyczny 2017, a wcześniej – we wrześniu – zajął I miejsce w głosowaniu Top Zamki i Pałace w Polsce[10]. Aktualnie (stan na 2023) trasa turystyczna obejmuje ciąg piwnic pod trzema skrzydłami zamku, kaplicę oraz trzy pomieszczenia na I kondygnacji (parter).

Architektura

edytuj

Czteroskrzydłowy, wokół zasadniczo prostokątnego dziedzińca, skrzydło zachodnie z kwadratową wieżą bramną (w górnej części ośmioboczną), skrzydło wschodnie niższe (dwukondygnacyjne, pozostałe skrzydła - trzykondygnacyjne). W narożnikach dziedzińca częściowo wtopione w bryłę cztery wieże z klatkami schodowymi. Dachy mansardowe (skrzydła północne i południowe) oraz dwuspadowe (skrzydła wschodnie i zachodnie), hełm wieży dwukondygnacyjny, prześwitowy, późnobarokowy[11]. Elewacja wieży zdobiona sgrafitto. Nad prostym w wyglądzie portalem znajduje się kartusz z her­bem von Pra­schma[12].

Nowożytna rezydencja budowana była w trzech etapach (1573–1577, 1589–1592, 1610). Fundatorami była rodzina Pücklerów, a od XVII w. kolejnych właścicieli zamku – Promnitzów. Czteroskrzydłowa budowla z prostokątnym dziedzińcem z arkadami, podobnie jak w nieodległych pałacach w Brzegu czy Prószkowie, inspirowana była renesansowymi założeniami krużgankowymi, w tym zamkiem na Wawelu. W tej fazie szczególnie efektowne było skrzydło kurtynowe od strony rzeki - z pomieszczeniami w przyziemiu i ażurowym krużgankiem na drugiej kondygnacji, otwierającym widok na dalsze otoczenie i rzekę poniżej zamku.

Kolejne prace, w XIX w., doprowadziły m.in. do zamurowania arkad krużganków i przebudowy kaplicy[13]. Szczególnie charakterystyczna dla niemodlińskiego pałacu jest sylwetka wieży bramnej, ozdobionej techniką sgraffito. Zachowały się też elementy wyposażenia i dekoracji z różnych faz budowy (eklektyczne stiuki, klasycystyczny kominek w sali południowego skrzydła, ornamenty kolebkowego sklepienia, polichromowane kasetony stropów, neostylowe malowidła w kaplicy). Nad dawną fosą istnieje kamienny most ozdobiony rzeźbami świętych (Wendelina, Floriana, Antoniego Padewskiego, Jana Nepomucena).

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 97 [dostęp 2020-05-12].
  2. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) - stan na 31 grudnia 2024 roku [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, s. 108 [dostęp 2025-03-19].
  3. ↑ NID. [dostęp 2025-02-25].
  4. ↑ a b NID 2. [dostęp 2025-02-25].
  5. ↑ Historia | Zamek w Niemodlinie [online] [dostęp 2022-08-24] (pol.).
  6. ↑ NiD 3. [dostęp 2025-02-26].
  7. ↑ Zamek w Niemodlinie (Opolskie). bydgoszcz.wyborcza.pl. [dostęp 2017-09-29].
  8. ↑ Statut – Fundacja Zamku Niemodlin [online] [dostęp 2022-08-24] (pol.).
  9. ↑ Grzegorz Łyś, Niemodlin ciekawszy od Wawelu [online], Rzeczpospolita, 27 listopada 2017.
  10. ↑ Zamek Książęcy Niemodlin na czele rankingu Polskiej Organizacji Turystycznej, „Onet Podróże”, 19 września 2017 [dostęp 2017-12-06] (pol.).
  11. ↑ Sławomir Brzezicki, Christine Nielsen, Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, 2005.
  12. ↑ Niemodlin zamek książęcy. [dostęp 2024-07-27].
  13. ↑ Zamek książęcy w Niemodlinie [online], www.zamkipolskie.com [dostęp 2022-08-24].
  14. ↑ Krużganek z zachowanymi "witrażami" wykonanymi na potrzeby filmu "Jasminum"
  15. ↑ zdjęcie zrobione po remoncie dachu nad zamkiem wysokim
  16. ↑ Pückler: żółte tło, na którym jest głowa czarnego orła

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_w_Niemodlinie&oldid=76259863”