Zamek w Rydzynie

rezydencja w województwie wielkopolskim

Zamek Królewski w Rydzynie – zabytkowy[3] zamek w Rydzynie.

Zamek Królewski w Rydzynie
Symbol zabytku nr rej. 52 z 29.04.1930[1]
Ilustracja
Elewacja zachodnia
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Miejscowość

Rydzyna

Adres

pl. Zamkowy 1
64-130 Rydzyna

Typ budynku

zamek

Architekt

Józef Szymon Bellotti[2]

Inwestor

Rafał Leszczyński[2]

Rozpoczęcie budowy

1685[2]

Ukończenie budowy

1695[2]

Właściciel

Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich

Położenie na mapie Rydzyny
Mapa konturowa Rydzyny, blisko centrum po prawej na dole znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek Królewski w Rydzynie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek Królewski w Rydzynie”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole po lewej znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek Królewski w Rydzynie”
Położenie na mapie powiatu leszczyńskiego
Mapa konturowa powiatu leszczyńskiego, na dole po prawej znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek Królewski w Rydzynie”
Położenie na mapie gminy Rydzyna
Mapa konturowa gminy Rydzyna, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek Królewski w Rydzynie”
Ziemia51°47′14,5278″N 16°40′15,7506″E/51,787369 16,671042
Strona internetowa

Obiekt znajduje się przy placu Zamkowym 1[4]. Z powierzchnią 42,5 tys. m² jest największym zamkiem w Wielkopolsce[5].

Historia

edytuj

Pierwotny gotycki zamek Rydzyńskich z lat 1403-22 został zbudowany przez Jana z Czerniny herbu Wierzbna na sztucznej wyspie[6] i przetrwał niecałe dwa stulecia, aż do najazdu Szwedów. Składał się z budynku mieszkalnego od południa, budynku gospodarczego od wschodu oraz muru z wieżą bramną od północy otoczony szeroką fosą[7].

W latach 1685–1695, częściowo na jego murach, wzniesiono barokową rezydencję Leszczyńskich herbu Wieniawa według projektu królewskiego architekta Józefa Szymona Bellottiego[2][5] lub Pompeo Ferrariego[6]. Już wówczas zamek uzyskał formę czterokondygnacyjnego, czteroskrzydłowego założenia z wewnętrznym dziedzińcem i czterema basztami na narożach[6][7]. Dekorację wnętrz zrealizował Michelangelo Palloni. W zamkowym teatrze w 1687 odbyła się polska premiera komedii Moliera Mieszczanin szlachcicem. Około 1700 (1698?)[5] z inicjatywy Stanisława Leszczyńskiego dokonana została przebudowa zamku według projektu Pompeo Ferrariego[2], specjalnie sprowadzonego przez Leszczyńskich z Rzymu. Na wzór projektów Berniniego (Palazzo Barberini, przebudowa Luwru) przebudował on zachodnie skrzydło zamku, tworząc wyrazistą oś z rynkiem miasta.

Wówczas powstała dwupiętrowa sala balowa[5]. W 1707 zamek płonął[5]. Stanisław Leszczyński po nieudanej reelekcji sprzedał w 1736[8] lub 1738[5] Rydzynę Aleksandrowi Sułkowskiemu, stronnikowi Augusta III[5][2]. Kolejna przebudowa, dokonana już dla Sułkowskich, miała miejsce w latach 1742–1745[5]. Śląski architekt Karol Marcin Frantz[5], początkowo realizując koncepcje Pompeo Ferrariego, zmienił wystrój elewacji na rokokowy, założył nowe dachy i hełmy na basztach. Frantz przebudował także salę balową, w której znalazł się plafon śląskiego malarza Georga Wilhelma Neunhertza z 1745[5] przedstawiający apoteozę zaślubin Aleksandra Józefa Sułkowskiego z Aleksandrą Przebendowską (bogowie olimpijscy składający hołd połączonym herbom Sułkowskich i Przebendowskich)[9]. W dalszych latach Frantz realizował już własne pomysły, m.in. ok. 1750 stworzył dodatkową oś od strony północnej poprzez wzniesienie okazałych budynków stajni, wozowni i oficyn[5]. W samym zamku, w skrzydle północnym, dodał środkowy ryzalit, stanowiący wejście do głównej klatki schodowej[5] oraz wybudował kamienny most łączący wejście z owalnym placem przed budynkami gospodarczymi. Z tego samego okresu (1752) pochodzą kamienne sfinksy Jana Rimplera[5]

Architektem ostatniej większej przebudowy z lat 1783–1796 był Ignacy Graff wraz z Dominikiem Merlinim[5]. Przebudowano wtedy salę balową, a także oficyny i budynki gospodarcze[5]. W latach 1916–1918 obiekt gościł niemiecki obóz jeniecki. W latach 1927–1928 (pod kierunkiem Stefana Cybichowskiego)[9] adaptowano budynek na potrzeby gimnazjum[5].

Nad balkonem nad wejściem głównym od strony północnej herb Sulima Aleksandra Józefa Sułkowskiego[10][11][12].

Od 1928 do wybuchu wojny w 1939 zamek był siedzibą eksperymentalnej szkoły Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich[2], prowadzonej przez istniejącą od 1924[5] Fundację Sułkowskich[6] pod dyrekcją Tadeusza Łopuszańskiego. Uczniem tego gimnazjum był m.in. Franciszek Walicki, dziennikarz muzyczny, publicysta, autor tekstów piosenek, działacz kulturalny, współtwórca wielu zespołów muzycznych i także kompozytor.

W latach okupacji w zamku mieściła się szkoła Hitlerjugend z internatem.

W 1945, bezpośrednio po wkroczeniu żołnierzy Armii Czerwonej, zamek został przez nich ograbiony i spalony do gołych murów[2]. Odbudowa do stanu surowego dokonana została w latach 1950-1965[6]. Później zamek został przekazany Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Mechaników Polskich[5]. Nowy właściciel przeprowadził w latach 1972–1977 rekonstrukcję konserwatorską niektórych wnętrz, przeznaczając budynek na hotel z funkcjami konferencyjną i gastronomiczną, którą to rolę zamek pełni do dziś. Na uwagę zasługuje dwukondygnacyjna sala balowa z 22 kolumnami korynckimi oraz wielkim plafonem zrekonstruowanym na podstawie fotografii. Przedstawia apoteozę ślubu Aleksandra Sułkowskiego z Anną Przebendowską. Autorem oryginału był Georg Wilhelm Neunhertz[7]. Ukoronowaniem prac rekonstrukcji zamku do dawnej świetności było nadanie dyplomu „Europa Nostra” 15 maja 1994. Podczas uroczystości Prezes Rady Naukowej organizacji Europa Nostra, prof. Gianni Perbelinii, wręczył Dyplom Honorowy Przewodniczącemu Rady Głównej SIMP-u[13].

Hotel „Zamek w Rydzynie” jest przedsiębiorstwem należącym do Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników PolskichSIMP. 18 grudnia 2023 r. decyzją Zarządu Głównego SIMP zamek zmienił nazwę na "Zamek Królewski w Rydzynie".

Po wschodniej stronie zamku znajduje się 6,6 hektarowy park z II poł. XVII w., pierwotnie regularny[6], przebudowany w 1783-1785[6], a ok. 1820 przekształcony na krajobrazowy, w stylu angielskim. W parku istniało wiele pawilonów (m.in. pomarańczarnia, pawilon turecki, zameczek myśliwski), z których obecnie zachował się tylko odremontowany pawilon strzelnicy z 1772[7].

Legenda

edytuj

Istnieje legenda, że raz do roku podczas burzliwej nocy na zamku mszę świętą odprawia kościotrup księdza razem z ministrantami. W nabożeństwie tym uczestniczy biała pani, która następnie spowiada się, ale nie otrzymuje rozgrzeszenia, a później widma znikają[7][9].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 105. [dostęp 2017-12-30].
  2. a b c d e f g h i Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki architektury polskiej. Wyd. 2 zmienione. T. 3. 2009, s. 74. ISBN 978-83-02-10662-0.
  3. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024.
  4. Zamek w Rydzynie. Kontakt. zamek-rydzyna.com.pl. [dostęp 2016-02-29].
  5. a b c d e f g h i j k l m n o p q r Kazimierz Szalewski: Leszno i okolice. Sport i Turystyka, 1981, s. 120-123. ISBN 83-217-2348-9.
  6. a b c d e f g Jerzy Kwiatek: Polska – Urokliwy świat małych miasteczek. Wyd. 3. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2006, s. 453-457. ISBN 83-7319-993-4.
  7. a b c d e Izabela i Tomasz Kaczyńscy - Zamki w Polsce północnej i środkowej - przewodnik. Sport i Turystyka, Warszawa, 1999, s. 252-256, język polski, ISBN 83-7200-448-X
  8. Rydzyna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 86.
  9. a b c Rydzyna. Zamki Wielkopolski. [dostęp 2017-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 grudnia 2017)]. (pol.).
  10. Rydzyna - założenie rezydencjonalno-urbanistyczne. [dostęp 2023-12-08].
  11. Balkonik nad wejściem głównym. [dostęp 2023-12-08].
  12. Zamek w Rydzynie. [dostęp 2023-12-08]. (pol.).
  13. „Rydzyniak” Nr 3/1995 ISNN 1233-3492
  14. Freski w sali balowej autorstwa Georga Wilhelma Neunhertza
  15. Dekoracja rzeźbiarska w sali morskiej o motywach morskich
  16. Galeria Wielkopolska * Rydzyna * Zamek w Rydzynie * Fotografie wnętrza * zdjęcia * [online], www.galeriawielkopolska.info [dostęp 2017-11-27].

Bibliografia

edytuj
  • „Zamek i Klucz Rydzynski” – Leon Preibisz, Rydzyna 1938; reprint 1991.

Linki zewnętrzne

edytuj