Zamek w Sidorowie – zamek wybudowany z łupanego kamienia około 1640 r. przez Marcina Kalinowskiego (1605-1652)[1], hetmana wielkiego koronnego na stromym wzgórzu[2].

Zamek w Sidorowie
Ilustracja
Zamek w Sidorowie
Państwo

 Austro-Węgry

Miejscowość

Sidorów

Typ budynku

zamek

Ukończenie budowy

1640

Zniszczono

1675, XIX w.

Odbudowano

1718

Pierwszy właściciel

Marcin Kalinowski

Kolejni właściciele

Pajgertowie

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Zamek w Sidorowie”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Zamek w Sidorowie”
Ziemia49°00′46″N 26°10′01″E/49,012778 26,166944
Schemat zamku w Sidorowie

Położenie edytuj

Okazałe ruiny zamku obronno-rezydencjonalnego[1] sterczą na środku wsi na cyplu, w miejscu gdzie dwa potoki łączą się ze sobą, jednym z nich jest Suchodolski Potok, zwany także Dworzyska[3].

Historia edytuj

Po Marcinie Kalinowskim zamek odziedziczył jego syn Samuel Jerzy, zm. 1652 r.[1] W wojnie 1672 r. zamek zdobyli Turcy. Niedługo potem został odbity, ale polska załoga uznała, że nie jest w stanie go utrzymać i w 1675 roku przeniosła się do Trembowli. Wtedy ponownie już opuszczoną warownię zajęli Turcy i poważnie zniszczyli. Po Samuelu Kalinowskim zamek odziedziczył jego syn Adam, ożeniony z Katarzyną Zebrzydowską, zm. 1701 r.[1] Zamek został odbudowany w 1718 r.[potrzebny przypis] przez Marcina Kalinowskiego, kasztelana kamienieckiego, ożenionego z Anna Katarzyną Tarnowską herbu Rola[1]. Pod koniec XIX wiek budowle zamkowe używane były na cele gospodarskie i zaczęły niszczeć[2]. Od połowy XIX w. do 1939 r. właścicielami byli Pajgertowie. Po 17 września 1939 r. żołnierze Armii Czerwonej lub miejscowi Ukraińcy próbowali zniszczyć ruiny zamku jako symbol feudalizmu.

Dwór edytuj

  • murowany dwór wybudował około 1840 r. Józef Kalasanty Pajgert[1].

Architektura edytuj

Zamek posiadał osiem wież i wymiary około 178 m na 30 m. Nad bramą wjazdową była płyta z napisem kto i kiedy ten zamek postawił[2]. W relacji z 1771 r. czytamy: pałac z gruntu z kamienia murowany i w około murem opasany, na drugim piętrze okien, sufitów, zamków u drzwi ani dachu dobrego w tymże nie ma[2]. Wieża nad druga bramą wjazdową od strony lasu w kierunku ku Zbruczowi runęła pod koniec XIX w.[2]

Na zamku była tablica z napisem w j. łac. D.‎ ‎O.‎ ‎M. Publicae‎ ‎securitati‎ ‎populiq.‎ ‎tutelae Erectum‎ ‎Fortalitium‎ ‎Sidoroviense Ab‎ ‎Illumo‎ ‎Martino‎ ‎Kalinowski‎ ‎Pal. Czern. ‎Duce‎ ‎Camp.‎ ‎Poloniae.‎ ‎Hoc aequavit‎ ‎solo‎ ‎Turcarum‎ ‎hostilitas inter‎ ‎continuos‎ ‎vere‎ ‎Patriae‎ ‎motus grati‎ ‎Successoris‎ ‎dexteritas‎ ‎stabilivit.‎ ‎Turpe‎ ‎videbatur‎ ‎inter‎ ‎rudera Pulchrum‎ ‎iacere‎ ‎nomen‎ ‎inter‎ ‎pulver‎ ‎(sic)‎ ‎oblutesci‎ ‎sidus‎ ‎Quod‎ ‎magnum‎ ‎semper‎ ‎etiam‎ ‎lapides‎ ‎loquebuntur‎ ‎.‎ ‎.‎ ‎.‎ ‎diu.‎ ‎Qui‎ ‎veluti‎ ‎Phaenicem‎ ‎de‎ ‎ruderibus‎ ‎facere‎.‎ ‎Tandem reaedificatum‎ ‎ab‎ ‎Haerede...‎ ‎Illmo... [Martino‎ ‎Kalinowski] Castellano‎ ‎Camenec.‎ ‎Capitaneo‎ ‎Vinnicen‎ ‎‎ ‎1718[4][5].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 9: Województwo podolskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 334-338, ISBN 83-04-04268-1, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
  2. a b c d e Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. X. Warszawa: 1880-1902, s. 480.
  3. Dworzyska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 237.
  4. Aleksander Czołowski: Dawne zamki i twierdze na Rusi Halickiej. s. 45. [dostęp 2023-08-25]. (pol.).
  5. Bogu najlepszemu, największemu. Dla bezpieczeństw publicznego ludzi wzniesiono fortecę sidorowską aby uświetnić Marcina Kalinowskiego, wojewodę czernihowskiego, hetmana polnego koronnego Polski. Aby zrównoważyć turecką wrogość i ciągłe napady na ojczyznę, dzięki zręczności sukcesora zapewniono stabilność. Wśród ruin wydawało się to haniebne. Piękny powód do leżenia wśród kurzu, czekając na zgubę okolicy. Nawet kamienie zawsze będą mówić wielkie rzeczy. Kto chciałby zrobić Feniksa z ruin. Ostatecznie przebudowany przez dziedzica. [Marcin Kalinowski] kasztelan kamieniecki, kapitan winnicki 1718

Bibliografia edytuj

  • Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. X, Warszawa, 1880–1902, s. 480.

Linki zewnętrzne edytuj