Zamojszczyzna
Zamojszczyzna – region geograficzny w południowo-wschodniej Polsce, w południowej części województwa lubelskiego, w okolicach Zamościa.
Państwa | |
---|---|
Stolica | |
Ważniejsze miejscowości | |
Położenie na mapie | |
50°43′15,30″N 23°19′52,57″E/50,720917 23,331269 |
Nie jest to region w pełni jednolity pod względem etnicznym, historycznym czy fizjograficznym[1], ale odnoszący się do okolic Zamościa. Według regionalizacji historycznej Polski Normana Daviesa zajmuje tereny na pograniczu dwóch krain historycznych: większość w obrębie Rusi Czerwonej od wschodu i mniejsza część od zachodu na terenie Małopolski (a ściślej Lubelszczyzny)[2].
Po I rozbiorze Polski obszar ten znalazł się w granicach Monarchii Habsburgów a Zamość uznany został za jedno z najbardziej imponujących miast nowej prowincji i stał się siedzibą władz cyrkułu bełskiego, okręgu (dystryktu) a następnie cyrkułu zamojskiego, odstąpionego przez Austrię Księstwu Warszawskiemu w 1809.
Nazwa tego regionu nabrała znaczenia i utrwalenia w związku z wydarzeniami, jakie miały miejsce podczas II wojny światowej, a konkretnie z niemieckimi akcjami wysiedleńczymi miejscowej ludności (Aktion Zamość), szczególnie z terenów dzisiejszych powiatów tomaszowskiego oraz zamojskiego (również biłgorajskiego i hrubieszowskiego), co wskazuje na jego historyczne korzenie z tego okresu. Tereny te nie odpowiadają w pełni zasięgowi dawnej, utworzonej pod koniec XVI w. Ordynacji Zamojskiej z głównym ośrodkiem (siedzibą) w nowo powstałym wówczas mieście Zamość, zajmującej obszary oddalone bardziej na południe (po Tomaszów Lub.) oraz na zachód (po Kraśnik i rzekę San), ale poza Biłgorajem i ziemiami na północ od tego miasta (w granicach Ordynacji nie znajdował się także Hrubieszów)[3].
Po wydarzeniach wojennych na umocnienie tego pojęcia wpłynęło istnienie w latach 1975–98 województwa zamojskiego.
Współcześnie, według niektórych definicji, Zamojszczyzna obejmuje dawne powiaty (sprzed 1975 r.): biłgorajski, hrubieszowski, tomaszowski i zamojski, jakie znalazły się w granicach tego właśnie województwa[4][5], bądź też dodatkowo dawny krasnostawski i wschodni fragment dawnego janowskiego[1]. Nie ma zatem ściśle określonego zasięgu Zamojszczyzny, zajmującej w przybliżeniu obszar dawnego województwa zamojskiego.
Większe ośrodki miejskie Zamojszczyzny to miasta powiatowe (uszeregowane według liczby mieszkańców – liczba ludności i powierzchnia według danych z BDL GUS z 31.12.2011 r.):
- Zamość – 65 784 (30,34 km²)
- Biłgoraj – 27 285 (21,10 km²)
- Tomaszów Lubelski – 20 446 (13,29 km²)
- Hrubieszów – 18 836 (33,03 km²)
Galeria
edytuj-
Barokowy Kościół Franciszkanów pod wezwaniem Zwiastowania NMP w Zamościu
-
Furta wodna w południowych murach Twierdzy Zamość
-
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Krasnobrodzie
-
Krasnobród, widok z wieży widokowej
-
Szumy w rezerwacie "Nad Tanwią" w Suścu
-
Rezerwat przyrody "Nad Tanwią", Susiec
-
Józefów, fontanna – pomnik fauny Roztocza
-
Józefów, kamieniołom
-
Pałac w Łabuniach
-
Rekonstrukcje bitwy pod Komarowem z 1920 r. w Wolicy Śniatyckiej
-
Drewniany kościół parafialny z 1627 r. w Tomaszowie Lubelskim
-
Biłgoraj, rzymskokatolicki kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP, 1 poł. XVIII w.
Zobacz też
edytujZamojszczyzna w filmie
edytujO losach Zamojszczyzny podczas II wojny światowej opowiada w odcinku 10. serial pt. Polskie drogi, zatytułowany: Himmlerland[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Roman Reinfuss: Kultura ludowa Zamojszczyzny na tle stosunków etnograficznych województwa lubelskiego. W: Kazimierz Myśliński: Zamość i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej. Zamość: ZPTN Krakowskie Zakłady Graficzne, 1969, s. 435-448.
- ↑ Norman Davies: Boże Igrzysko. Historia Polski. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1996.
- ↑ A. Żaboklicka: Mapa „Rozwój terytorialny ordynacji zamojskiej na przełomie XVI-XVII wieku”. W: Władysław Czapliński, Tadeusz Ładogórski: Atlas Historyczny Polski. Wyd. III. Warszawa: PPWK, 1973, s. 22.
- ↑ Maria Irena Mileska: Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski. Warszawa: PWN, 1998.
- ↑ Jan Górak: Miasta i miasteczka Zamojszczyzny. Zamość: Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Zamościu, 1990.
- ↑ Polskie drogi. Odc. 10. Himmlerland. filmpolski.pl. [dostęp 2023-05-09].
Bibliografia
edytuj- Norman Davies: Boże Igrzysko. Historia Polski. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1996.
- Jan Górak: Miasta i miasteczka Zamojszczyzny. Zamość: Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Zamościu, 1990.
- Maria Irena Mileska: Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski. Warszawa: PWN, 1998.
- Roman Reinfuss: Kultura ludowa Zamojszczyzny na tle stosunków etnograficznych województwa lubelskiego. W: Kazimierz Myśliński: Zamość i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej. Zamość: ZPTN Krakowskie Zakłady Graficzne, 1969, s. 435-448.